Đại biểu Quốc hội chất vấn về chi ngân sách và đảm bảo chất lượng giáo dục đại học

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, chiều 19/6, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội tiến hành phiên chất vấn và trả lời chất vấn với nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn là người trả lời chất vấn.

Toàn cảnh phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo

Nhóm vấn đề chất vấn thuộc lĩnh vực giáo dục và đào tạo, tập trung vào các nội dung: Thực trạng và giải pháp phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục đại học gắn với yêu cầu tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Việc thực hiện quy định của pháp luật về dạy thêm, học thêm. Công tác bảo đảm môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện; phòng, chống bạo lực học đường; bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm trong trường học.

Cần nhận thức đúng về việc cấp kinh phí cho giáo dục đại học

Quan tâm đến chi ngân sách cho giáo dục đại học, đại biểu Nguyễn Trường Giang – Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông cho biết, chi ngân sách cho giáo dục đại học năm 2013 là 19.271 tỉ đồng, tương đương 0,43% GDP và chiếm 9,3% chi cho giáo dục. Đến năm 2022, việc chi cho cấp học này giảm xuống còn 10.000 tỉ đồng, chiếm 0,11% GDP và 3,4% tổng chi cho giáo dục. Trong khi bình quân ở khu vực và thế giới, mức này là từ 18-23%, nhưng ở Việt Nam chi ngân sách cho giáo dục đại học giảm trong khi ngân sách chi cho giáo dục ổn định. Như vậy, sau 10 năm, ngân sách cho giáo dục đại học giảm. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết nguyên nhân của việc này và đưa ra những giải pháp, kiến nghị.

Đại biểu Nguyễn Trường Giang – Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông

Trả lời câu hỏi về vấn đề trên, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn khẳng định, nguồn chi ngân sách cho giáo dục đại học giảm, lý do là 10 năm qua triển khai mạnh mẽ xu hướng tự chủ đại học. Có trường tự chủ một phần, có trường tự chủ chi thường xuyên đầy đủ, có trường tự chủ được cả chi đầu tư. Mỗi khi các trường được duyệt phương án tự chủ thì ngành tài chính cắt kinh phí hỗ trợ chi thường xuyên. Việc này dẫn đến 10 năm qua, số trường tự chủ càng tăng lên, phần hỗ trợ từ Nhà nước giảm dần. Đây là thực tế gây khá nhiều khó khăn cho các trường, nhất là về phát triển chất lượng giáo dục, đội ngũ giảng viên và cơ sở vật chất. Bộ Giáo dục và Đào tạo đang phối hợp Bộ Tài chính nghiên cứu điều chỉnh vấn đề này. Để làm sao, tự chủ được nhưng vẫn có hỗ trợ chủ đạo từ Nhà nước.

Với lý giải của Tư lệnh ngành Giáo dục do nhiều trường đại học tự chủ về tài chính nên ngân sách cho các trường giảm, đại biểu Nguyễn Trường Giang tiếp tục gửi câu hỏi này đến Bộ trưởng Tài chính và lãnh đạo Chính phủ. Đại biểu dẫn báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo gửi ĐBQH trước phiên chất vấn, trong đó nêu ở các quốc gia thu nhập trung bình thấp đã dành 18-23% GDP cho giáo dục, trong khi đó năm 2013, Việt Nam dành có 9,3% và đến 2022 giảm còn 3,4% do chính sách tự chủ.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn trả lời chất vấn

Theo đại biểu Nguyễn Trường Giang, ngân sách dành cho giáo dục đại học như trên là cách cắt giảm rất cơ học. Năm 2022, tổng chi ngân sách Nhà nước là hơn 1,78 triệu tỷ đồng, nếu tính 20% cho giáo dục là hơn 356.000 tỷ đồng. Nếu chỉ cần dành 10% cho giáo dục thì đã đạt tới 35.000 tỷ rồi, chứ không phải hơn 10.000 tỷ như báo cáo của Bộ trưởng.

Việc tự chủ đại học có thể là tự chủ về tổ chức, đào tạo, học thuật và tài chính chỉ là một phần trong vấn đề tự chủ. Đồng tình với quan điểm nhận thức về tự chủ đại học chưa đúng, đại biểu Nguyễn Trường Giang đề nghị trong tình hình mới, cần nhận thức đúng về việc cấp kinh phí cho giáo dục đại học.

Chú trọng giải pháp tổng thể mới đáp ứng được yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao

Liên quan đến chất lượng giáo dục đại học, đại biểu Đào Chí Nghĩa – Đoàn ĐBQH Tp. Cần Thơ cho biết, chất lượng giáo dục đại học đã được chú trọng và phát huy, đặc biệt là Chính phủ ban hành quyết định về trung tâm đào tạo xuất sắc, các ngành trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, năng lượng mới. Tuy nhiên, việc đầu tư cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên giỏi đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo tham mưu để tháo gỡ thế nào?

Đại biểu Đào Chí Nghĩa - Đoàn ĐBQH Tp. Cần Thơ

Về nội dung trên, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ, kỹ thuật, những năm gần đây, Bộ rất chú trọng đưa ra các giải pháp để hoàn thành nhiệm vụ được giao, có thể đào tạo được nguồn nhân lực chất lượng cao. Đây là việc cả khối đại học công và tư cùng chia sẻ, tham gia đào tạo.

Đối với trường công lập, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tham mưu Chính phủ ban hành kế hoạch 1002 trong kế hoạch đào tạo nhân lực cho lĩnh vực công nghệ mũi nhọn, trong đó có rất nhiều giải pháp đưa ra như phát triển các trường đại học, trang thiết bị, thu hút nguồn nhân lực. Đặc biệt, các trường cũng phải chủ động liên kết quốc tế, điều chỉnh chương trình đào tạo, nâng cao các biện pháp tuyển sinh, đào tạo đảm bảo chất lượng, với giải pháp tổng thể mới đáp ứng được yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Về các trường đại học, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho hay, các trường thực sự đã nhập cuộc sẵn sàng, 13 trường đại học cũng đã chủ động xây dựng chương trình, chuẩn bị đội ngũ đảm bảo nhiệm vụ được giao trong việc triển đào tạo nhân lực cho các lĩnh vực mũi nhọn để phục vụ phát triển đất nước thời gian tới.

Phấn đấu mỗi trường có một giáo viên tâm lý học đường

Đề cập đội ngũ cán bộ, nhân viên tư vấn tâm lý học đường, đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam nêu vấn đề tình trạng học sinh bị ảnh hưởng từ hoàn cảnh gia đình dẫn đến bỏ học, lệch lạc hành vi, thậm chí vi phạm pháp luật đang có xu hướng gia tăng. Trong khi đó, hệ thống giáo dục, cơ chế phát hiện sớm và hỗ trợ kịp thời cho đội ngũ cán bộ tâm lý ở hầu hết các cấp từ mầm non đến phổ thông đều chưa đảm bảo.

Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam

Trước thực trạng trên, đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết trách nhiệm trong việc tiếp tục xây dựng và bố trí cán bộ tâm lý học đường chuyên trách tại cơ sở giáo dục trong giai đoạn 2025-2030. Bộ Giáo dục và Đào tạo có lộ trình thế nào để đảm bảo tất cả cấp học đều có nhân lực chuyên môn về tâm lý xã hội học đường, đủ khả năng phối hợp với gia đình, nhà trường phòng ngừa, can thiệp sớm cho học sinh.

Trả lời chất vấn câu hỏi trên, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, trong trường học hiện đại, việc có chuyên gia tâm lý, chuyên gia hỗ trợ học sinh là hết sức cần thiết. Từ cuối năm 2024, ngành giáo dục đã xác định ít nhất mỗi trường học sẽ có một vị trí việc làm này. Tuy nhiên, từ chủ trương đến việc đảm bảo tất cả 52.000 trường học cả nước đều có một nhân viên tư vấn tâm lý "là một quá trình, không thể ngày một ngày hai", cần chuẩn bị đội ngũ giáo viên, tuyển dụng.

Hiện nay, cả nước mới có 5% trường phổ thông có nhân viên tư vấn tâm lý trường học, đây là số lượng rất nhỏ so với nhu cầu. Các trường còn lại có tổ tư vấn tâm lý do giáo viên kiêm nhiệm vị trí này. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tập huấn cho giáo viên kiêm vị trí tư vấn tâm lý trường học và tích cực đào tạo nguồn giáo viên. Hiện nay, quy mô đào tạo tâm lý học lâm sàng, học đường là hơn 9.000 người. So với nhu cầu, đây vẫn là con số nhỏ. Hơn nữa, mỗi trường học chỉ có một nhân viên tư vấn tâm lý cũng chưa thể gánh vác được công việc. Việc tư vấn tâm lý học đường không chỉ là công việc của giáo viên mà cần sự chia sẻ của phụ huynh, tổ chức chính trị xã hội thì mới đảm bảo được công tác này.

Bích Lan - Cao Hoàng - Vũ Hiếu - Thế Anh