'Đại dịch nấm mốc trắng' đe dọa di sản văn hóa Đan Mạch

Lấy mẫu không khí nấm được tiến hành tại Bảo tàng Skagen, trưng bày nhiều tác phẩm nghệ thuật cổ điển. Ảnh: Jacob Jul Nørup

Nấm mốc xâm nhập loạt bảo tàng lớn

Theo The Guardian, loại nấm này – được ví như một “đại dịch đối với tranh vẽ Thời kỳ Hoàng kim” – đã xuất hiện tại ít nhất 12 bảo tàng, trong đó có Bảo tàng Quốc gia Đan Mạch và Bảo tàng Skagens.

Chúng bao phủ bề mặt hiện vật bằng một lớp phủ màu trắng mịn và được xác định là thuộc nhóm aspergillus section restrictii – dòng nấm có khả năng sống sót trong điều kiện khắc nghiệt như đáy biển hay gần núi lửa.

“Đây là vấn đề nghiêm trọng,” bà Camilla Jul Bastholm, Trưởng bộ phận bảo tồn và lưu trữ tại Bảo tàng Quốc gia Đan Mạch nói. “Chúng phá hủy enzyme và chất liệu cấu thành hiện vật, gây tổn hại không thể phục hồi.”

Hiện tại, các cuộc khảo sát sơ bộ đang được tiến hành tại hơn 150 địa điểm văn hóa trên khắp Đan Mạch để xác định mức độ lây lan của loại nấm mốc này.

Jul Bastholm, người đầu tiên phát hiện nấm khi còn làm việc tại một bảo tàng ở Roskilde, cho rằng đây có thể là một hiện tượng toàn cầu. Do gần như trong suốt, nấm rất khó phát hiện ở giai đoạn đầu.

“Tôi nghĩ nó có mặt ở khắp nơi. Chúng ta chỉ chưa nhận ra vì chưa tìm đúng cách. Khi nhìn thấy rõ bằng mắt thường thì đã quá muộn,” bà nói.

Khác với nhiều loại nấm mốc thường sinh sôi trong môi trường ẩm ướt, aspergillus restrictii lại phát triển trong điều kiện khô.

Jul Bastholm cho biết bà đã tìm thấy dấu vết nấm không chỉ ở các bảo tàng, mà còn trong nhà thờ, thư viện và kho lưu trữ. “Chúng dường như có ‘sở thích’ đặc biệt với di sản văn hóa. Tôi chưa thấy chúng ở đâu khác,” bà chia sẻ.

Mốc trắng phát triển trên một chiếc hộp gỗ có chạm khắc hoa văn được lưu giữ tại Bảo tàng Romu ở Roskilde. Ảnh: Camilla Jul Bastholm

Lo ngại nguy cơ sức khỏe và "tài sản chết" trong bảo tàng

Không chỉ gây thiệt hại vật chất, loại nấm này còn bị nghi ngờ có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Điều đó đồng nghĩa với việc các hiện vật bị nhiễm nấm có thể không còn đủ điều kiện để trưng bày công khai.

“Nếu một bộ sưu tập có khả năng gây hại cho sức khỏe cộng đồng, nó không thể tiếp tục được sử dụng. Khi đó, bộ sưu tập ấy sẽ trở thành tài sản chết,” bà Jul Bastholm nhận định.

Bảo tàng Skagens – nơi lưu giữ các tác phẩm của nhóm họa sĩ Skagen, cộng đồng nghệ sĩ nổi tiếng thế kỷ 19 – cũng xác nhận đã phát hiện nấm mốc. Đại diện bảo tàng mô tả hiện tượng này với Đài phát thanh DR là “lớp phủ trắng như một loại hoa nở”.

Hiệp hội Bảo tàng Đan Mạch cho biết đang chờ kết quả nghiên cứu toàn diện hơn, dự kiến công bố vào cuối năm nay, để đưa ra phương án ứng phó.

Trong khi đó, Bảo tàng Quốc gia đang tiến hành di chuyển khoảng 116.000 mét kệ chứa hiện vật vào một kho lưu trữ mới gần Copenhagen – nơi được kỳ vọng có thể kiểm soát tốt hơn vấn đề nấm mốc.

Tuy nhiên, cho đến nay, các chuyên gia vẫn chưa xác định được chính xác mức độ độ ẩm lý tưởng để ngăn nấm tiếp tục phát triển.

Vấn đề này đặt ra thách thức lớn cho các tổ chức văn hóa không chỉ ở Đan Mạch mà trên toàn thế giới.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và điều kiện bảo quản ngày càng khó kiểm soát, việc bảo vệ di sản văn hóa đang trở nên phức tạp hơn bao giờ hết.

NGHIÊM THANH