Đài Phát thanh Giải phóng – 'Túi chứa bom' giữa rừng chiến khu Đ

Nhân kỷ niệm 80 năm thành lập Đài Tiếng nói Việt Nam (7/9/1945 – 7/9/2025), tập thể cán bộ, phóng viên, nhân viên VOV TP.HCM đã có dịp về thăm di tích căn cứ Trung ương Cục miền Nam tại Mã Đà, tỉnh Đồng Nai (trước đây thuộc huyện Vĩnh Cửu). Đây là vùng đất lịch sử gắn liền với những năm tháng kháng chiến gian khổ, nơi ra đời các lực lượng vũ trang miền Đông Nam Bộ trong thời kỳ chống Pháp, chống Mỹ, đồng thời cũng là địa điểm trú đóng của Đài Phát thanh Giải phóng giai đoạn 1961–1962.

VOV TP.HCM hành trình về "địa chỉ đỏ" căn cứ Trung ương cục miền Nam ở Mã Đà- Chiến khu D cuối tháng 8/2025

Khu bảo tồn thiên nhiên – văn hóa Đồng Nai (còn gọi là rừng Mã Đà – Trị An) ngày nay không chỉ lưu giữ hệ sinh thái phong phú của miền Đông Nam Bộ mà còn là “bảo tàng sống” ghi dấu những trang sử oai hùng.

Chị Nguyễn Thị Thủy, hướng dẫn viên với hơn 15 năm gắn bó tại đây, niềm nở đón tiếp đoàn và chia sẻ: “Mỗi lần có khách về thăm Trung ương Cục miền Nam, tôi lại có những cảm xúc khó tả”. Với giọng kể say sưa, chị đưa du khách ngược dòng thời gian, sống lại những câu chuyện về chiến khu xưa và những dấu ấn bi tráng của quân dân miền Nam.

Hướng dẫn viên Nguyễn Thị Thủy say sưa với những câu chuyện kể về chiến khu Đ

Câu chuyện về liệt sĩ Phạm Văn Xem

Chị Thủy kể, năm 1966, chính quyền Sài Gòn mở cuộc hành quân “Thành phố Bạc” nhằm triệt phá cơ quan đầu não miền Đông và san phẳng Chiến khu Đ. Lợi dụng sơ hở, ngày 16/3/1966 tại Bàu Sắn, quân ta mở cuộc tập kích. Ngay sau đó, máy bay B52 rải thảm dữ dội, gây tổn thất nặng nề cho căn cứ 505 – Ban thông tin liên lạc Miền Đông. Nhiều cán bộ, chiến sĩ hy sinh, trong đó có Phạm Văn Xem, 23 tuổi, vừa được kết nạp Đảng.

Là khói nhang cay mắt, hay những câu chuyện kể khiến ai cũng xúc động rưng rưng

Bị thương rất nặng, anh Xem vẫn gạt tay y tá, nhường bông băng cho đồng đội bị thương nhẹ hơn. Trước lúc hôn mê, anh chỉ nhắn nhủ: “Nhờ các đồng chí lấy tiền sinh hoạt phí tháng 3 đóng giúp tôi đảng phí…”. Trên đường được cáng về căn cứ, anh tỉnh lại, xin ngụm nước nhưng không thể. Anh vẫn mỉm cười nhìn đồng đội, nhắc lại lời dặn rồi trút hơi thở cuối cùng giữa đại ngàn. Hòa bình lập lại, đồng đội nhiều lần tìm kiếm và cuối cùng đã đưa hài cốt anh về quê hương an táng.

Những ngôi mộ không hàng lối

Mã Đà – vùng đất từng là chiến trường ác liệt, nơi hàng ngàn chiến sĩ đã ngã xuống. Theo chị Thủy, dù Trung ương Cục chỉ đứng chân ở đây một thời gian ngắn, nhưng Mã Đà vẫn trở thành nơi an nghỉ của rất nhiều liệt sĩ. Bởi sau đó, Quân Y viện K72, Sư đoàn 9 cùng nhiều đơn vị chủ lực khác đóng quân tại đây. Thương binh từ Xuân Lộc, Long Khánh, Biên Hòa… đều được đưa về cứu chữa, và không ít người đã nằm lại trong lòng đất rừng.

Thắp nén nhang tưởng niệm các anh hùng dân tộc tại Nghĩa trang liệt sĩ Mã Đà

Nghĩa trang liệt sĩ Mã Đà hiện có 70 ngôi mộ xây dựng dọc theo con đường mòn nhỏ quanh co. Con số 70 mang ý nghĩa tưởng niệm 70 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ (27/7/2017). Tuy vậy, con số thực sự những người đã ngã xuống ở nơi này không ai có thể trả lời. Chị Thủy xúc động: “Các anh không phải liệt sĩ vô danh. Tên tuổi, máu xương của họ đã hòa vào núi sông, để non sông sạch bóng quân thù. Các anh sống mãi trong lòng nhân dân, trong lòng Tổ quốc”.

Cho đến bây giờ, chưa thể thống kê chính xác có bao nhiêu chiến sĩ đã nằm xuống tại vùng đất thiêng Mã Đà

Chiến tranh khốc liệt đến mức, người sống phải vội chôn người ngã xuống. Có khi chỉ vài ngày sau quay lại, dấu mộ đã mất do thú dữ bới phá hoặc mưa lũ cuốn trôi. Giữa rừng già, những nấm mồ tập thể âm thầm nhắc nhở về sự hy sinh không gì đo đếm được.

“Làn sóng điện không bao giờ tắt”

Trong lòng chiến khu Mã Đà, Bia tưởng niệm Đài Phát thanh – Thông tấn xã Giải phóng được dựng lên, khắc ghi những tháng ngày các thế hệ nhà báo cách mạng chiến đấu bằng ngòi bút và làn sóng. Giữa muôn vàn hiểm nguy, họ vẫn duy trì phiên làm việc, giữ cho “mạch máu” thông tin thông suốt, để tiếng nói cách mạng vang xa.

Bên Bia kỷ niệm Đài Phát thanh Giải phóng và Thông tấn xã Giải phóng (thời kỳ 1961-1962) tại căn cứ Trung ương cục miền Nam ở Mã Đà

Đặc biệt, Đài Phát thanh Giải phóng từng bị ví như “túi chứa bom”, bởi cứ mỗi lần phát sóng, kẻ thù lập tức cho máy bay trinh sát dò tìm và oanh tạc. Vì thế, cán bộ kỹ thuật, phóng viên, biên tập viên phải thường xuyên di chuyển, thay đổi địa điểm để đảm bảo an toàn, giữ cho “làn sóng điện không bao giờ tắt”.

Trong mỗi trận đánh, mỗi tác phẩm báo chí không chỉ là thông tin mà còn là một bản ghi lịch sử. Mỗi nhà báo là một nhân chứng, góp phần làm nên chiến thắng cuối cùng – thống nhất non sông.

Bia tưởng niệm Đài Phát thanh Giải phóng khắc ghi những tháng ngày các thế hệ nhà báo cách mạng chiến đấu bằng ngòi bút và làn sóng

Những chuyến về nguồn tại Chiến khu Đ – Mã Đà không chỉ là hành trình tưởng nhớ công lao cha anh, mà còn là lời nhắc nhở sâu sắc với thế hệ hôm nay. Trong sự bình yên, ta càng hiểu rõ giá trị của độc lập, càng trân trọng máu xương của những người đi trước. Và với đội ngũ những người làm báo phát thanh hôm nay, tinh thần “làn sóng điện không bao giờ tắt” vẫn đang được tiếp nối , để đưa tiếng nói của nhân dân cất lên mạnh mẽ, truyền đi khắp mọi miền Tổ quốc.

Tham quan Đền tưởng niệm di tích căn cứ Trung ương Cục miền Nam

Ngọc Xuân/VOV-TP.HCM