Đại sứ Ý tiết lộ chìa khóa để vượt qua 'bẫy thu nhập trung bình'

Đại sứ Ý tại Việt Nam, ông Marco Della Seta. Ảnh: Phạm Hải

Theo ông, những thành tựu nào của Việt Nam trong năm trong những năm gần đây đã gây ấn tượng mạnh mẽ nhất với các đối tác Ý?

Đại sứ Della Seta: Điều đầu tiên phải kể đến chính là những thành tựu kinh tế đáng kinh ngạc của Việt Nam. Tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt hơn 7%, cùng với sự gia tăng mạnh mẽ về đầu tư và thương mại, quả thực rất ấn tượng. Những thành tựu này đã thu hút sự chú ý đặc biệt từ nước Ý. Việt Nam được coi là vùng đất đầy tiềm năng, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế, và các nhà đầu tư, doanh nghiệp Ý đang đặt rất nhiều kỳ vọng vào thị trường Việt Nam.

Tôi cũng muốn nhấn mạnh rằng - và đây là một nhận định cá nhân - những con số này không chỉ đơn thuần là những con số. Chúng phản ánh những cải thiện thực sự trong đời sống, cơ hội và triển vọng của người dân. Chính điều này đã làm nên ý nghĩa của những thành tựu đó.

Là một nhà ngoại giao, tôi cũng phải bày tỏ sự ấn tượng trước những bước tiến của Việt Nam trong lĩnh vực đối ngoại. Chỉ tính riêng năm ngoái, Việt Nam đã đón tiếp hơn 24 chuyến thăm của các nguyên thủ quốc gia trên thế giới, bao gồm cả Tổng thống Hoa Kỳ, Chủ tịch Trung Quốc và Tổng thống Nga. Đây là một thành tích đáng kinh ngạc và rất đặc biệt.

Những chuyến thăm này không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng, mà còn cho thấy vai trò ngày càng quan trọng của Việt Nam như một đối tác được tôn trọng, tin cậy và có sức ảnh hưởng trên trường quốc tế. Nó phản ánh vị thế và sức mạnh ngày càng tăng của Việt Nam trong lĩnh vực ngoại giao và quan hệ quốc tế.

Và tôi muốn dừng lại ở đây, bởi vì còn rất nhiều điều chúng ta có thể nói về Việt Nam.

Ý là đối tác thương mại lớn thứ ba của Việt Nam trong EU, và Việt Nam là đối tác thương mại lớn nhất của Ý trong ASEAN. Đây là một mối quan hệ thương mại rất đáng ghi nhận, đặc biệt khi xét đến khoảng cách địa lý giữa hai nước. Ông có thể nói đôi điều về bối cảnh hợp tác kinh tế - thương mại giữa Việt Nam và Ý hiện nay không?

Đại sứ Della Seta: Mối quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Ý đang phát triển rất tốt đẹp. Bất chấp khoảng cách địa lý, kim ngạch thương mại song phương giữa hai nước đã không ngừng tăng lên. Ví dụ, năm nay, con số này đã tăng 13%, một kết quả rất đáng mừng. Mức tăng trưởng này phù hợp với xu hướng chung của Việt Nam, nhưng nó cũng cho thấy sự gắn kết chặt chẽ giữa hai nền kinh tế.

Điều đặc biệt thú vị là mối quan hệ thương mại giữa hai nước chúng ta rất đa dạng và mang tính bổ trợ lẫn nhau. Mặc dù cả Ý và Việt Nam đều là những nền kinh tế tập trung vào sản xuất và chế biến, nhưng chúng ta không cạnh tranh trực tiếp. Thay vào đó, hoạt động thương mại song phương tập trung vào những mặt hàng bổ sung cho nhau.

Các mặt hàng Việt Nam xuất khẩu sang Ý rất đa dạng, bao gồm thiết bị điện tử, điện thoại, nông sản như cà phê, trái cây, hải sản, cũng như nguyên liệu thô như quặng sắt và kim loại.

Ngược lại, Ý xuất khẩu sang Việt Nam chủ yếu là máy móc, chiếm khoảng 24% tổng kim ngạch xuất khẩu. Ngoài ra còn có các sản phẩm dược phẩm (chiếm khoảng 16%) và nguyên phụ liệu như vải, da thuộc dùng trong sản xuất hàng may mặc và giày dép.

Một điểm thú vị khác trong quan hệ thương mại song phương là tính chất chuyển đổi của nó. Nhiều mặt hàng được nhập khẩu từ Ý để tiếp tục gia công hoặc lắp ráp tại Việt Nam trước khi tái xuất, đôi khi thậm chí quay trở lại Ý. Hình thức thương mại tạo giá trị gia tăng này cho thấy sự gắn kết chặt chẽ giữa hai nền kinh tế.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều dư địa để phát triển, đặc biệt là trong lĩnh vực hàng xa xỉ và thực phẩm. Mặc dù các lĩnh vực này hiện chỉ chiếm tỷ trọng tương đối nhỏ trong thương mại song phương, nhưng chúng có tiềm năng tăng trưởng rất lớn.

Ý nổi tiếng với những sản phẩm xa xỉ và ẩm thực tinh tế, và tôi tin rằng nhu cầu về những mặt hàng này tại Việt Nam đang ngày càng tăng. Tương tự, các sản phẩm thực phẩm của Việt Nam cũng có tiềm năng rất lớn tại thị trường Ý.

Xưởng làm đồ da tại Florence, Ý. Ảnh: ASKET

“Bí quyết” thành công của nền kinh tế Ý

Nước Ý nổi tiếng toàn cầu với nền sản xuất chất lượng cao, những sản phẩm được chế tác tinh xảo, tỉ mỉ từng chi tiết, đặc biệt là các mặt hàng da thuộc và đồ xa xỉ. Trên thực tế, rất nhiều người Việt Nam du lịch đến Ý không chỉ khám phá văn hóa và lịch sử lâu đời, mà còn để mua sắm những sản phẩm chất lượng cao. Những triết lí nào đã hình thành nên các sản phẩm cao cấp, tinh tế cho nước Ý?

Đại sứ Della Seta: Điểm nổi bật của hệ thống sản xuất của Ý là chúng tôi tập trung vào chất lượng hơn số lượng. Khác với một số quốc gia ưu tiên sản xuất hàng loạt và tăng trưởng về quy mô, chúng tôi xây dựng thành công dựa trên việc tạo ra những sản phẩm chất lượng cao. Chính sự chú trọng vào chất lượng này là chìa khóa để vượt qua "bẫy thu nhập trung bình".

Khi bạn chuyên tâm vào những sản phẩm chất lượng cao - dù là thông qua công nghệ tiên tiến, thiết kế độc đáo hay kỹ năng của người lao động - bạn hoàn toàn có thể cạnh tranh, ngay cả khi giá thành không phải là thấp nhất. Cách tiếp cận này mang lại sự bền vững và khả năng tồn tại lâu dài trên thị trường toàn cầu.

Đối với Việt Nam, có thể tận dụng tối đa nguồn nhân lực tuyệt vời của các bạn - một lực lượng lao động lành nghề và có khả năng thích ứng cao, đồng thời tiếp tục tập trung vào những sản phẩm tinh xảo, chất lượng cao. Việc Chính phủ Việt Nam đang ưu tiên phát triển công nghệ cao là một bước đi đúng hướng, nhưng chúng ta không nên dừng lại ở đó. Ngay cả trong lĩnh vực hàng tiêu dùng, việc gia tăng giá trị sản phẩm thông qua thiết kế và kỹ thuật thủ công, thay vì chỉ tập trung vào số lượng, có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh lớn. Đây chính là cách tiếp cận mà nước Ý đã áp dụng và nó đã mang lại hiệu quả cho chúng tôi.

Hơn nữa, không chỉ đơn thuần là sản xuất hàng hóa chất lượng cao, mà còn cần phải chú trọng đến việc quốc tế hóa. Các doanh nghiệp Ý luôn chủ động trong việc thâm nhập thị trường quốc tế. Họ không ngừng khám phá những thị trường mới và không giới hạn bản thân trong thị trường nội địa hay những thị trường "dễ tính". Tư duy toàn cầu và đầy tham vọng này đã mang lại thành công cho chúng tôi.

Đây là một gợi ý rất hữu ích, và nó có liên quan đến câu hỏi tiếp theo của tôi về các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Như Đại sứ có thể biết, Ý có một khu vực SME rất năng động với hơn 4 triệu doanh nghiệp - con số cao nhất trong số các quốc gia thành viên EU. Ở Việt Nam, chúng tôi cũng có một cộng đồng SME lớn, tuy nhiên vẫn chỉ hoạt động trong nước...

Đại sứ Della Seta: Một trong những đặc điểm nổi bật của SME Ý là cấu trúc cụm. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Ý tập trung theo khu vực địa lý và được tổ chức xoay quanh các ngành nghề cụ thể. Ví dụ, có một cụm sản xuất giày dép ở Marche, một cụm sản xuất hàng dệt kim ở Carpi thuộc Emilia-Romagna, một cụm sản xuất kính mắt ở Belluno và một cụm sản xuất ghế ở Udine.

Các cụm này cho phép các SME sản xuất cùng một loại sản phẩm cùng chia sẻ các dịch vụ chung, bao gồm cả những dịch vụ liên quan đến quốc tế hóa, chẳng hạn như tiếp thị, xuất khẩu và tiếp cận nguồn vốn. Bằng cách hợp lực và hợp tác, các cụm này tạo ra lợi thế kinh tế theo quy mô và cho phép ngay cả những doanh nghiệp nhỏ có thể cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Tất nhiên, mô hình này đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ, đôi khi có thể gặp khó khăn, nhưng nó đã được chứng minh là một phương thức hiệu quả để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế.

Tôi nhận thấy Việt Nam cũng có một số điểm tương đồng trong cấu trúc SME. Ví dụ, làng gốm Bát Tràng, gần Hà Nội, là một cụm sản xuất gốm sứ nổi tiếng. Tôi được biết có rất nhiều cơ sở sản xuất gốm sứ tập trung tại đây. Tuy nhiên, tôi không rõ họ có chia sẻ các dịch vụ như tiếp thị, xuất khẩu hay hỗ trợ tài chính với nhau hay không, và ở mức độ nào. Đó là một bước tiến quan trọng cho bất kỳ cụm nào.

Không chỉ đơn thuần là cùng hoạt động trong một khu vực địa lý, mà còn cần chia sẻ cơ sở hạ tầng và dịch vụ để thúc đẩy tăng trưởng và quốc tế hóa.

Người Ý yêu thích Việt Nam

Là Đại sứ của Ý, một cường quốc văn hóa có ảnh hưởng toàn cầu, Ngài có thể chia sẻ về những hoạt động giao lưu văn hóa của Ý với Việt Nam không? Đại sứ quán Ý đã thúc đẩy các chương trình trao đổi, lễ hội hoặc sự kiện chung nào để tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau trong năm 2024?

Đại sứ Della Seta: Chúng tôi đã và đang đẩy mạnh các hoạt động giao lưu văn hóa, đặc biệt là từ năm 2023, khi hai nước kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao và 10 năm quan hệ Đối tác Chiến lược.

Năm 2023 có rất nhiều sự kiện văn hóa được tổ chức, và chúng tôi đã cố gắng duy trì, thậm chí tăng cường các hoạt động này trong năm 2024. Năm ngoái, chúng tôi đã tổ chức hơn 60 sự kiện văn hóa trên nhiều lĩnh vực.

Một điểm nhấn đáng chú ý là triển lãm tranh ghép Ý tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam ở Hà Nội. Triển lãm đã thu hút hơn 50.000 lượt khách tham quan, một con số kỷ lục. Chúng tôi cũng đã tổ chức một triển lãm dệt may rất hấp dẫn tại Hà Nội, giới thiệu lịch sử và kỹ thuật thủ công tinh xảo của Ý trong lĩnh vực này

Một sáng kiến quy mô lớn khác là dự án kéo dài một năm mang tên "Âm thanh của tình anh em". Dự án hợp tác này có sự tham gia của nhiều tổ chức Việt Nam và tập trung vào âm nhạc và sân khấu.

Năm nay, chúng tôi dự định sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động giao lưu văn hóa. Trên thực tế, chúng tôi đã bắt đầu rồi. Chúng tôi đã tổ chức một sự kiện âm nhạc điện tử tại Casa Italia, trung tâm văn hóa Ý. Sự kiện hướng đến giới trẻ và khám phá một thể loại khá đặc biệt: âm nhạc điện tử, bao gồm cả nhạc techno. Sự kiện đã diễn ra rất thành công với sự tham gia của cả các nghệ sĩ Ý và Việt Nam.

Mục tiêu của chúng tôi là mở rộng sang những lĩnh vực văn hóa mới, đồng thời đảm bảo rằng các sự kiện này mang tính hợp tác song phương. Chúng tôi luôn cố gắng tạo ra những trải nghiệm có sự tham gia của các đối tác Việt Nam, thay vì chỉ tổ chức những sự kiện mang đậm dấu ấn của Ý. Cách tiếp cận này thúc đẩy trao đổi văn hóa sâu sắc hơn và sự hiểu biết lẫn nhau giữa hai nước.

Trong 20-30 năm qua, Ý luôn nằm trong top 5 quốc gia được du khách quốc tế ghé thăm nhiều nhất, và điều đó hoàn toàn xứng đáng. Tương tự, Việt Nam cũng đang trở thành một điểm đến du lịch ngày càng phổ biến, ngay cả với du khách Ý…

Đại sứ Della Seta: Trước hết, theo kinh nghiệm cá nhân, tôi thấy người Ý rất yêu thích Việt Nam. Dịp Giáng sinh vừa rồi, rất nhiều bạn bè đã đến thăm tôi vì họ muốn khám phá Việt Nam. Điều thú vị là trước đây, khi tôi công tác tại các quốc gia khác, họ chưa từng đến thăm tôi, nhưng giờ đây, ai cũng muốn đến Việt Nam.

Việt Nam đang là một điểm đến rất "hot" tại Ý, và tôi tin rằng sức hút này sẽ còn tăng lên khi Vietnam Airlines khai trương đường bay thẳng vào tháng 7 tới.

Hiện tại, có khoảng 100.000 lượt khách du lịch Ý đến Việt Nam mỗi năm. Mặc dù con số này chưa phải là quá lớn, nhưng nó cho thấy tiềm năng phát triển rất lớn. Chúng tôi hy vọng con số này sẽ tăng lên trong thời gian tới.

Về du lịch Ý, truyền thống này đã có từ rất lâu đời, bắt nguồn từ thời kỳ "Grand Tour" của thế kỷ 18, khi giới quý tộc trẻ người Anh du lịch đến Ý để trải nghiệm văn hóa và lịch sử. Ngày nay, Ý đón khoảng 63 triệu lượt khách du lịch mỗi năm - gần bằng dân số 60 triệu người của chúng tôi. Nói cách khác, chúng tôi "nhân đôi" dân số với lượng khách du lịch, đặc biệt là trong những tháng mùa hè.

Nhưng du lịch không chỉ dành riêng cho mùa hè. Ví dụ, năm nay, Ý sẽ đăng cai tổ chức Thế vận hội mùa đông tại Milan và Cortina d'Ampezzo, một khu nghỉ dưỡng trượt tuyết nổi tiếng. Chúng tôi hy vọng sự kiện này cũng sẽ thu hút du khách Việt Nam. Vì Việt Nam không có nhiều điều kiện để phát triển các môn thể thao mùa đông hay trượt tuyết, nên đây có thể là cơ hội tuyệt vời để du khách Việt Nam trải nghiệm những điều mới mẻ và khám phá vẻ đẹp của nước Ý trong mùa đông.

Một trong những nét đặc sắc của nước Ý chính là vùng nông thôn. Bên cạnh những thành phố nghệ thuật nổi tiếng toàn cầu như Rome, Milan và Venice, các thị trấn và làng mạc nhỏ hơn cũng ẩn chứa vô vàn điều thú vị - cho dù đó là những di tích lịch sử, những khách sạn xinh xắn, những nhà hàng đặc sắc hay những hoạt động độc đáo.

Thung lũng Đền thờ tại Agrigento, Ý - một trong những khu khảo cổ học thời La Mã lớn nhất thế giới. Ảnh: Context Travel

Tập trung bảo tồn những di sản còn sót lại

Ý cũng là cái nôi của thời kỳ Phục hưng, nổi tiếng với nghệ thuật, bảo tàng và những di tích lịch như Đấu trường La Mã và thành phố Florence. Ý đã làm rất tốt việc bảo tồn những di sản này. Liệu Đại sứ có thể chia sẻ những kinh nghiệm trong việc bảo tồn di sản văn hóa của Ý?

Đại sứ Della Seta: Tôi nghĩ rằng mình có thể chia sẻ một số suy nghĩ về vấn đề này, vì tôi đến từ Tuscany và Florence, trung tâm của di sản văn hóa Ý. Tôi đã lớn lên trong một môi trường thấm đẫm những giá trị văn hóa này.

Với truyền thống lâu đời trong lĩnh vực du lịch, nước Ý đã sớm nhận ra rằng sự phong phú về nghệ thuật và văn hóa là một tài sản vô giá. Nhưng tài sản này cần được quản lý và bảo tồn một cách hiệu quả.

Tôi thấy Việt Nam cũng đang đi theo hướng này, nhận thức rõ rằng di sản văn hóa phong phú của mình là một tài sản quốc gia quan trọng. Công tác bảo tồn bao gồm việc quản lý bảo tàng, di tích khảo cổ và cảnh quan. Điều quan trọng là, chúng ta không chỉ bảo tồn những di tích riêng lẻ. Thông thường, giá trị của một di tích nằm ở mối liên hệ của nó với cảnh quan xung quanh.

Ví dụ, khi tôi nhắc đến chùa Thầy, vẻ đẹp của nó không chỉ đến từ kiến trúc ngôi chùa. Hồ nước phía trước và núi đá phía sau tạo nên một khung cảnh hài hòa, góp phần tôn lên giá trị văn hóa và thẩm mỹ của di tích. Đây cũng là điều mà chúng tôi luôn nỗ lực bảo tồn ở Ý.

Về chia sẻ kinh nghiệm, hai nước đã có những hợp tác nhất định. Điều thú vị là các chuyên gia Ý đã tham gia bảo tồn Mỹ Sơn, khu di tích khảo cổ Champa, từ những năm 1990. Chúng tôi đã hợp tác với các chuyên gia Ấn Độ và Nhật Bản trong dự án này.

Một nguyên tắc quan trọng trong công tác phục hồi di tích của Ý là tập trung bảo tồn những gì còn sót lại, thay vì xây dựng lại những gì đã bị phá hủy. Ví dụ, nếu một công trình kiến trúc cổ không được xây bằng xi măng, chúng tôi sẽ không sử dụng xi măng trong quá trình phục hồi. Thay vào đó, chúng tôi tập trung vào việc bảo tồn vật liệu và hình dáng ban đầu. Đó là lý do tại sao những di tích như Đấu trường La Mã không được xây dựng lại hoàn toàn - chúng vẫn giữ nguyên trạng thái lịch sử như khi được khai quật.

Tôi quan sát thấy ở Việt Nam, đôi khi công tác trùng tu bao gồm việc xây dựng lại các công trình kiến trúc bằng vật liệu hiện đại. Mặc dù điều này có thể tạo ra một tổng thể hoàn chỉnh về mặt hình ảnh, nhưng nó lại làm mất đi tính xác thực lịch sử. Đây là một lĩnh vực mà tôi tin rằng phương pháp của Ý có thể mang đến những góc nhìn hữu ích.

Hiện tại đã có một số dự án hợp tác đang được triển khai tại Việt Nam. Ví dụ, Trung tâm Nghiên cứu Quốc gia của Ý đang nghiên cứu một số thành cổ ở khu vực sông Hồng, góp phần bảo tồn giá trị lịch sử của chúng. Tôi hy vọng chúng ta có thể mở rộng hợp tác sang những lĩnh vực khác, đặc biệt là di sản kiến trúc hiện đại.

Một lĩnh vực mà tôi rất quan tâm là bảo tồn các công trình kiến trúc hiện đại hơn, chẳng hạn như những tòa nhà Pháp tuyệt đẹp ở Hà Nội. Những công trình này mang đến cho thành phố một vẻ đẹp độc đáo và rất cần được bảo tồn. Và đây là một lĩnh vực khác mà kinh nghiệm của Ý có thể đóng góp.

Phạm Vũ Thiều Quang

Phạm Hải