Đắk Lắk: Truyền lửa giữ gìn biểu tượng văn hóa Tây Nguyên

Một bộ cồng chiêng của người Ê Đê được treo ở vị trí trang trọng trong nhà dài truyền thống. (Ảnh: Tuấn Anh/TTXVN)

Đắk Lắk hội tụ 49 dân tộc anh em với di sản và bản sắc văn hóa phong phú, độc đáo.

Trong đó, Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, được UNESCO ghi danh là Kiệt tác truyền khẩu và di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại năm 2005 và Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại năm 2008, trở thành biểu tượng văn hóa nổi bật của cộng đồng các dân tộc Tây Nguyên.

Sau 20 năm, âm vang cồng chiêng vẫn hiện hữu trong sinh hoạt cộng đồng, được truyền dạy, thực hành và lan tỏa trong đời sống buôn làng.

Bền bỉ truyền lửa cho thế hệ trẻ

Những năm qua, tỉnh Đắk Lắk chú trọng bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số, nhất là di sản cồng chiêng. Tại các buôn làng, nhiều lớp truyền dạy được mở, tạo điều kiện để thế hệ trẻ tiếp cận, thực hành và gìn giữ không gian văn hóa đặc trưng của Tây Nguyên.

Ngày cuối tuần, tại nhà văn hóa cộng đồng buôn Wiâo (xã Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk), Câu lạc bộ nghệ nhân với 20 cặp thành viên chia thành 3 đội (cao niên, trung niên và thiếu nhi) vẫn duy trì sinh hoạt đều đặn. Lớp nghệ nhân cao niên bền bỉ truyền lửa, dạy từng nhịp chiêng cho thế hệ trẻ.

Âm thanh cồng chiêng vang vọng từ căn nhà dài truyền thống của người Ê Đê. Ảnh: (Tuấn Anh/TTXVN)

Anh Y Maih Mlô, Đội trưởng đội nghệ nhân buôn Wiâo cho biết, gia đình anh có 3 thế hệ gắn bó với cồng chiêng. Là chủ nhiệm Câu lạc bộ và đội trưởng đội nghệ nhân, anh cho rằng đây là nhiệm vụ nặng nề nhưng rất vinh dự.

Việc duy trì hoạt động Câu lạc bộ gặp khó khăn do nguồn lực hạn chế, tuy nhiên cộng đồng buôn luôn cố gắng tập luyện định kỳ để gìn giữ truyền thống. Mong muốn lớn nhất là các cấp, ngành tiếp tục hỗ trợ để cồng chiêng không bị mai một, được bảo tồn bền vững, anh Y Maih Mlô chia sẻ.

Sự tiếp nối ấy cũng diễn ra tại buôn Kmrơng Prông A (phường Tân An). Nghệ nhân Y Bây Kbuôr, buôn trưởng cho biết, các nghệ nhân lớn tuổi thường xuyên truyền dạy bài chiêng cho thanh niên và thiếu nhi để tạo lực lượng kế cận.

Nhờ các chương trình bảo tồn của tỉnh, Câu lạc bộ duy trì sinh hoạt thường xuyên. Qua các chuyến giao lưu, các em học hỏi được nhiều cách gìn giữ bản sắc từ địa phương khác. Người dân mong muốn, tỉnh tiếp tục hỗ trợ kinh phí và trang bị bộ chiêng mới để phát huy tốt hơn, ông Y Bây Kbuôr chia sẻ.

Tiếp tục bảo tồn và phát huy

Sau hai thập kỷ, việc bảo tồn và phát huy Không gian văn hóa cồng chiêng tại Đắk Lắk ghi nhận nhiều kết quả tích cực. Tỉnh đã phục hồi nhiều lễ hội truyền thống; duy trì hàng trăm đội chiêng; tổ chức lớp truyền dạy cho thanh thiếu niên; quảng bá di sản ra quốc tế; kết hợp bảo tồn với phát triển du lịch văn hóa...

Đến năm 2024, toàn tỉnh có 1.603 bộ chiêng (1.178 bộ Ê Đê, 219 bộ M’nông, 118 bộ Jrai và 88 bộ thuộc các dân tộc khác). Tỉnh có 3.749 nghệ nhân đang nắm giữ di sản, trong đó 1.015 nghệ nhân trẻ.

Cồng chiêng Tây Nguyên hiện không chỉ là nét văn hóa độc đáo mà còn trở thành sản phẩm du lịch thu hút đông đảo sự quan tâm của du khách. (Ảnh: Tuấn Anh/TTXVN)

Giai đoạn vừa qua, tỉnh đã cấp phát 214 bộ chiêng và 1.140 bộ trang phục thổ cẩm cho các đội chiêng và câu lạc bộ... Những con số này cho thấy nỗ lực lớn của tỉnh và chính cộng đồng dân tộc thiểu số trong việc gìn giữ di sản.

Tuy nhiên, công tác bảo tồn vẫn gặp nhiều khó khăn như nguy cơ mai một tri thức dân gian, đứt gãy truyền dạy, tác động của đô thị hóa, đời sống kinh tế khó khăn của vùng đồng bào dân tộc thiểu số, ảnh hưởng của văn hóa hiện đại…

Theo Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk Trần Hồng Tiến, thời gian qua, tỉnh ủy và Hội đồng Nhân dân tỉnh đã ban hành nhiều chính sách, nghị quyết để hỗ trợ bảo tồn và phát huy Không gian văn hóa cồng chiêng. Tại các buôn làng, việc truyền dạy văn hóa cồng chiêng được lan tỏa, đặc biệt là thế hệ trẻ. Trong các lễ hội, bà con sử dụng cồng chiêng như một cách để gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.

Thời gian tới, Sở sẽ tham mưu tỉnh Đắk Lắk ban hành chính sách, nghị quyết mới nhằm hỗ trợ nghệ nhân, buôn làng và tạo điều kiện thuận lợi để phát triển di sản.

Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Đắk Lắk Đào Mỹ cho biết, tỉnh sẽ kiến nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng đề án tổng thể cho Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, trong đó xác định cơ sở vật chất, trang thiết bị, con người, đào tạo lớp nghệ nhân kế cận...Cấp ủy và chính quyền địa phương cần vào cuộc mạnh mẽ để hỗ trợ nghệ nhân, tạo động lực tiếp tục giữ gìn, phát huy và nhân rộng bản sắc văn hóa ra cộng đồng.

Nhờ sự chung tay của cộng đồng và chính quyền các cấp, âm thanh cồng chiêng sẽ tiếp tục ngân vang trong đời sống buôn làng qua từng thế hệ./.

(TTXVN/Vietnam+)