Dân chủ trong trường học - Động lực nâng cao chất lượng giáo dục

Để không ngừng nâng cao chất lượng giảng dạy và xây dựng môi trường học tập thân thiện, dân chủ, Trường THPT Bế Văn Đàn, phường Thục Phán, luôn chú trọng việc cụ thể hóa quy chế dân chủ trong từng công việc, nhiệm vụ. Ngay từ đầu mỗi năm học, Trường đã bổ sung, ban hành quy chế dân chủ nội bộ, quy định rõ vai trò, trách nhiệm của từng cá nhân; qua đó tạo sự thống nhất trong mọi hoạt động. Ông Lương Ngọc Ánh, Hiệu trưởng nhà trường cho biết: Chúng tôi xác định việc thực hiện dân chủ là phát huy quyền làm chủ và trí tuệ tập thể, qua đó xây dựng kỷ cương, nền nếp, trật tự trong mọi hoạt động. Các quyết định quan trọng đều được bàn bạc dân chủ, cán bộ, giáo viên, nhân viên có quyền tham gia ý kiến, giám sát và đề xuất sáng kiến. Nhờ đó, tập thể nhà trường đoàn kết hơn, chất lượng dạy và học không ngừng được nâng cao.

Nếu ở bậc THPT, dân chủ thể hiện qua việc bàn bạc, thảo luận trong quản lý và giảng dạy, thì ở bậc THCS, các hoạt động đối thoại, lắng nghe ý kiến lại trở thành điểm nhấn. Trường THCS Tân An (phường Tân Giang) duy trì gặp gỡ thường niên giữa lãnh đạo, ban chấp hành đoàn thanh niên, ban đại diện cha mẹ học sinh và học sinh. Đây là diễn đàn dân chủ để học sinh mạnh dạn bày tỏ nguyện vọng, còn phụ huynh có cơ hội chia sẻ khó khăn cùng nhà trường. Cô Hoàng Hồng Hạnh, giáo viên nhà trường chia sẻ: Các buổi đối thoại được chuẩn bị chu đáo và diễn ra cởi mở. Học sinh nêu ý kiến thẳng thắn, phụ huynh hiểu rõ hơn thực tế dạy và học, từ đó hình thành sự đồng thuận, tạo sự gắn kết giữa gia đình, nhà trường và học sinh”.

Ở cấp học mầm non, tinh thần dân chủ gắn với tính công khai, minh bạch. Tại Trường Mầm non 3/10 (phường Thục Phán) mọi văn bản liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của cán bộ, viên chức, người lao động đều được đưa ra lấy ý kiến tập thể trước khi ban hành. Hiệu trưởng Nguyễn Nhâm Nhị nhấn mạnh: Chúng tôi quán triệt phương châm ‘Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng’. Mỗi giáo viên, nhân viên đều có quyền tham gia ý kiến trong các hoạt động của đơn vị. Điều này vừa tăng cường trách nhiệm cá nhân, vừa xây dựng tập thể đoàn kết, vững mạnh”.

Cô giáo Trương Thị Thanh Tâm đang hướng dẫn các bé lớp 5 tuổi E Trường Mầm non 3-10 tham gia hội thi “Khám phá nghề bé yêu thích”.

Từ góc nhìn giáo viên, môi trường dân chủ tạo động lực để mỗi cá nhân phát huy năng lực sáng tạo và gắn bó hơn với nghề. Cô Trương Thị Thanh Tâm, giáo viên Trường Mầm non 3/10, bày tỏ: Môi trường làm việc dân chủ khuyến khích chúng tôi đề xuất sáng kiến, đưa ra giải pháp cải tiến trong giảng dạy và chăm sóc trẻ. Tôi cảm thấy ý kiến của mình được trân trọng, đó là động lực lớn để cống hiến”.

Thực tế cho thấy, ở những đơn vị thực hiện tốt quy chế dân chủ, không khí làm việc trở nên cởi mở, tinh thần đoàn kết được tăng cường, quan hệ thầy - trò, nhà trường - phụ huynh trở nên gần gũi. Một số trường còn tổ chức “Ngày hội ý tưởng”, khuyến khích học sinh đề xuất sáng kiến học tập, rèn luyện; ứng dụng công nghệ để lấy ý kiến trực tuyến từ phụ huynh, học sinh. Các vấn đề phát sinh được giải quyết kịp thời, hạn chế áp đặt hành chính hay mệnh lệnh một chiều. Nhờ đó, chất lượng giáo dục có sự chuyển biến rõ rệt, cả trong giảng dạy lẫn quản lý. Bên cạnh kết quả tích cực, việc triển khai dân chủ trong trường học còn những hạn chế.

Ở một số nơi, cán bộ, giáo viên còn tâm lý e ngại, chưa mạnh dạn bày tỏ ý kiến; quyền giám sát, phản biện của người lao động đôi khi chưa được phát huy đúng mức. Một số trường vùng sâu, vùng xa, phụ huynh chưa quen tham gia góp ý, nên quy chế dân chủ còn dừng ở hình thức. Để khắc phục, cần sự chỉ đạo quyết liệt hơn từ cấp ủy Đảng, sự phối hợp chặt chẽ của các tổ chức đoàn thể và tinh thần cầu thị, cởi mở của lãnh đạo nhà trường. Bên cạnh đó, cần tăng cường tập huấn, bồi dưỡng nhận thức về dân chủ cho cán bộ, giáo viên; phát huy vai trò của Đoàn Thanh niên, Đội Thiếu niên Tiền phong làm cầu nối giữa học sinh và nhà trường; tạo cơ chế bảo vệ, khuyến khích người góp ý thẳng thắn; gắn việc thực hiện dân chủ với tiêu chí đánh giá, thi đua, khen thưởng hằng năm.

Dân chủ trong trường học không chỉ là phương tiện quản lý, mà còn là văn hóa ứng xử, là cách để phát huy nội lực của từng cá nhân và tập thể. Khi được thực hiện nghiêm túc, dân chủ sẽ trở thành động lực bền vững thúc đẩy đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục, đồng thời góp phần hình thành thế hệ công dân có trách nhiệm, biết lắng nghe, tôn trọng sự khác biệt và sống có tinh thần dân chủ trong xã hội hiện đại. Nếu được triển khai đồng bộ, thực chất, dân chủ trong trường học sẽ không chỉ mang lại hiệu quả cho từng cơ sở giáo dục, mà còn đóng góp quan trọng vào sự nghiệp đổi mới giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.

Xuân Trường