Đánh thức bản sắc văn hóa dân tộc Khmer

Câu lạc bộ văn hóa nghệ thuật Khmer ở xã Cầu Kè, tỉnh Vĩnh Long giao lưu văn nghệ với du khách trong dịp Tết Chôl Chnăm Thmây năm 2025. Ảnh: Mỹ Xuyên

Thắp lửa truyền thống

Phát huy những lợi thế về bản sắc văn hóa dân tộc Khmer, tỉnh Vĩnh Long đã và đang khai thác đa dạng các loại hình sản phẩm du lịch để thu hút du khách đến trải nghiệm, khám phá. Đến Làng Văn hóa, du lịch Khmer tỉnh Trà Vinh (cũ), nay thuộc tỉnh Vĩnh Long, du khách được trải nghiệm chuỗi liên kết khu di tích danh thắng Ao Bà Om; di tích kiến trúc nghệ thuật chùa Âng; Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer; thưởng thức âm nhạc từ dàn nhạc ngũ âm, múa trống Chhay-dăm, các điệu múa dân gian... Cùng với đó, tham quan làng nghề điêu khắc gỗ mỹ nghệ, cùng nghệ nhân tìm hiểu chế tác mặt nạ truyền thống, thưởng thức ẩm thực đặc sản dân tộc Khmer... Du khách còn được hòa mình vào nền văn hóa Khmer lâu đời, lan tỏa du lịch cộng đồng. Nổi bật là con đường bích họa do 5 họa sĩ, nghệ nhân Khmer vẽ 50 bức tranh tái hiện hình ảnh văn hóa, sinh hoạt cuộc sống đời thường, hoạt động tín ngưỡng của đồng bào Khmer...

Nghệ nhân Ưu tú Lâm Phene, ở ấp Ba Se (xã Song Lộc, tỉnh Vĩnh Long) phấn khởi cho biết, Làng Văn hóa, du lịch Khmer gắn với nét đẹp làng nghề đã tạo ra cơ hội trải nghiệm cho du khách khi đến với địa phương, cũng như giao lưu văn hóa với đồng bào dân tộc Khmer. “Ở đây, gia đình tôi trực tiếp tái hiện cho du khách trải nghiệm các tiết mục văn nghệ truyền thống của đồng bào Khmer như múa Rô băm, múa chằn, đánh đàn Tà khê... với mũ mão, mặt nạ, đạo cụ và nhạc cụ dân tộc do tôi chế tác. Ngoài ra, còn nhiều gia đình tái hiện cảnh giã cốm dẹp, đổ bánh ống..., đây là những món ăn truyền thống của người dân tộc Khmer” - ông Lâm Phene chia sẻ.

Bên cạnh đó, Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer tại phường Nguyệt Hóa, tỉnh Vĩnh Long là điểm đến được nhiều khách du lịch dừng chân. Bảo tàng được xây dựng và đi vào hoạt động từ năm 1995, đến nay đã sưu tầm, hệ thống hóa, trưng bày trên 1.000 hiện vật thể hiện rõ nét văn hóa, lao động sản xuất, tín ngưỡng tâm linh, phong tục tập quán của đồng bào Khmer.

Ông Lê Thành Vinh, Giám đốc Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer Vĩnh Long cho biết: “Kể từ khi đưa vào hoạt động đến nay, Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer đã trở thành một địa chỉ nghiên cứu văn hóa; trưng bày, giới thiệu và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Khmer với cộng đồng các dân tộc anh em trong cả nước, đồng thời cũng là một địa chỉ du lịch hấp dẫn đối với du khách”.

Phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa Khmer

Làng Văn hóa, du lịch Khmer gắn với nét đẹp làng nghề đã tạo ra cơ hội trải nghiệm cho du khách khi đến với Vĩnh Long, cũng như giao lưu văn hóa với đồng bào dân tộc Khmer. Bà Thạch Thị Rơi (người Khmer) ở phường Nguyệt Hóa, tỉnh Vĩnh Long chia sẻ: “Hiện nay, trung bình 3 buổi/tuần, tôi và gia đình tham gia trình diễn giã cốm dẹp - một đặc sản của người Khmer và trình diễn nghệ thuật múa dân gian Rô băm tại Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer để phục vụ khách tham quan. Cũng nhờ vậy mà gia đình tôi có thêm nguồn thu nhập ổn định”.

Ông Huỳnh Cao, du khách ở tỉnh Đồng Nai cùng gia đình có chuyến hành trình khám phá bản sắc văn hóa – nghệ thuật Khmer tại Làng Văn hóa, du lịch Khmer. Tại điểm giã cốm dẹp Khmer, ông Cao và nhiều du khách hào hứng khi cùng bà con tham gia hoạt động giã cốm dẹp, học cách trộn cốm dẹp. Đây là món ăn truyền thống không thể thiếu của bà con Khmer trong dịp Lễ hội cúng trăng, hay còn gọi là Lễ hội Ok Om Bok vào ngày rằm tháng 10 âm lịch.

Nhắc đến các điểm du lịch văn hóa, tín ngưỡng của đồng bào Khmer tại Vĩnh Long, nhiều du khách sẽ nghĩ đến chùa Ang Korajaborey (chùa Âng), ở phường Nguyệt Hóa - một ngôi chùa lâu đời. Đây là ngôi chùa Khmer tiêu biểu về kiến trúc Angkor đẹp mắt, với các giá trị độc đáo về nghệ thuật kiến trúc, hội họa, điêu khắc đậm đà bản sắc văn hóa Khmer, có sự giao lưu văn hóa Việt, Hoa, Ấn Độ...

Bà Đặng Như Huỳnh, du khách đến từ thành phố Đà Nẵng sau khi tham quan chùa Âng chia sẻ: Tôi rất ấn tượng với những họa tiết độc đáo nơi cổng chùa, mái vòm, đặc biệt là chánh điện được trang trí công phu. Bao quanh tường và trần bên trong tòa chánh là các bích họa nhiều màu sắc sống động kể về cuộc đời đức Phật từ lúc mới sinh ra, quá trình tu hành đến khi đạt thành chính quả. Không chỉ vậy, du khách còn được khám phá thêm khung cảnh thanh bình của vùng quê nơi đây.

Thời gian qua, tỉnh Vĩnh Long đã kết hợp du lịch với văn hóa cổ truyền để khơi dậy tiềm năng phát triển du lịch vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tạo ra những sản phẩm mới hấp dẫn mang tính đặc thù, để tạo nên những nét đặc trưng riêng mới lạ.

Theo ông Dương Hoàng Sum, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Long, tại địa phương rất phong phú về di sản văn hóa phi vật thể và vật thể, với những giá trị văn hóa, lịch sử phản ánh đậm nét đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào dân tộc thiểu số trong suốt quá trình hình thành và phát triển. Các hoạt động bảo tồn, gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Khmer cũng như các loại hình nghệ thuật trình diễn truyền thống như sân khấu, múa, hát dân gian, trang phục, ẩm thực, ngành nghề truyền thống... luôn được các chùa, đồng bào phật tử giữ gìn, bảo tồn và phục vụ rộng rãi trong đồng bào dân tộc thiểu số, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa tinh thần của bà con.

Để ngọn lửa văn hóa dân tộc Khmer không ngừng “cháy sáng”, cần có sự chung tay của cộng đồng, chính quyền và đặc biệt là kết hợp bảo tồn với phát triển du lịch cũng mở ra hướng đi đầy tiềm năng, giúp văn hóa dân tộc Khmer đến gần hơn với công chúng.

Mỹ Xuyên