Dấu ấn đặc biệt của một tôn giáo nội sinh khơi mở từ huyền thoại 'Mắt trời'

Tầm nhìn lớn về sự đoàn kết, yêu thương con người

Đạo Cao Đài (Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ) là một trong 16 tôn giáo lớn được Nhà nước công nhận tại Việt Nam.

Ra đời tại Nam Kỳ những năm đầu thế kỷ 20, sự hình thành của đạo Cao Đài gắn liền với những câu chuyện mang đậm tính huyền thoại.

GS Thượng Mai Thanh (Lê Xuân Mai), Trưởng Ban Cai quản Thánh thất Cao Đài Thủ đô Hà Nội tại không gian trưng bày của Bộ Dân tộc và Tôn giáo trong khuôn khổ triển lãm Thành tựu đất nước “80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”. Ảnh: Lê Anh Dũng

GS Thượng Mai Thanh (Lê Xuân Mai), Trưởng Ban Cai quản Thánh thất Cao Đài Thủ đô Hà Nội dẫn lại tích xưa liên quan tới ngài Ngô Văn Chiêu (hiệu là Ngô Minh Chiêu) - đệ tử đầu tiên của đạo Cao Đài: “Tháng 10 năm Canh Thân (1920), ngài Chiêu đến trấn nhậm Phú Quốc. Một buổi sớm mai, ngài đang ngồi tham thiền để tìm hiểu về cách thờ Tiên Ông, thì xa xa xuất hiện Thiên nhãn (Mắt trời) rất lớn, hào quang chói ngời. Cách vài ngày sau, Thiên nhãn lại xuất hiện. Ngài Chiêu cầu cơ thì được Cao Đài Tiên Ông Đại Bồ Tát Ma Ha Tát dạy cách vẽ Thiên nhãn để thờ”.

Có ý kiến trước kia nói đạo Cao Đài do một số quan chức thời Pháp lập ra, nhưng ông Mai khẳng định: Không phải vậy. Sự thực là, trong số 12 đệ tử đầu tiên truyền bá tôn giáo khắp Nam Kỳ Lục tỉnh (gồm Phạm Công Tắc, Cao Huỳnh Cư, Cao Quỳnh Diêu, Trương Hữu Đức, Nguyễn Trung Hậu, Lê Văn Trung…), có nhiều vị làm tỉnh trưởng, chủ quận…, nhanh chóng thuyết phục được dân chúng theo đạo mới.

Theo giai thoại trong dân gian, những lời dạy của Đấng Chí tôn - Giáo chủ đạo Cao Đài được truyền đạt cho 12 đệ tử đầu tiên qua phương thức cầu cơ, và sau 1 năm được tập hợp thành Thánh ngôn Hiệp tuyển - một trong hai văn bản cốt lõi nhất của đạo Cao Đài (cùng với Pháp chánh truyền quy định về cơ cấu tổ chức, hoạt động...).

Ngày rằm tháng Mười âm lịch năm 1926, lễ khai đạo được tổ chức tại tỉnh Tây Ninh. Đạo Cao Đài chính thức ra đời với tôn chỉ: "Quy nguyên tam giáo, hiệp nhất ngũ chi" (trong đó, tam giáo gồm Phật, Thánh, Tiên; còn ngũ chi gồm Nhân Đạo, Thần Đạo, Thánh Đạo, Tiên Đạo, Phật Đạo).

“Đạo Cao Đài lấy chủ nghĩa yêu thương làm cốt lõi. Tất cả các tôn giáo, dù là Phật giáo, Công giáo, hay Hồi giáo… đều cùng chung một cha ở trên trời, nên cùng là con một nhà, đều là anh em, phải đoàn kết, yêu thương nhau", ông Mai cho biết.

Chỉ sau 3 tháng kể từ ngày khai đạo, hàng triệu người đã trở thành tín đồ Cao Đài.

Tòa thánh Tây Ninh: Kỳ quan kiến trúc không bản vẽ

Một trong những câu chuyện ly kỳ, hấp dẫn trong lịch sử của đạo Cao Đài là quá trình xây dựng Tòa thánh Tây Ninh.

Những ngày đầu mới thành lập, đạo Cao Đài chưa có cơ sở thờ tự, được Hòa thượng Như Nhãn cho mượn chùa Từ Lâm (còn gọi là chùa Gò Kén) ở Tây Ninh làm Thánh thất để tổ chức lễ khai đạo. Sau đó ít lâu, Hòa thượng lấy lại chùa.

Các chức sắc của đạo Cao Đài được Đấng Chí tôn chỉ dạy về Tây Ninh mua đất để lập Tòa thánh.

Với sự ủng hộ tài chính của bà Lâm Hương Thanh và ông Thái Thơ Thanh, các vị chức sắc đã mua được 96 mẫu đất của một kiểm lâm viên người Pháp, khai khẩn vùng đất hoang vu đầy rẫy cọp beo để xây dựng Tòa thánh Tây Ninh trong bối cảnh giai đoạn 1926-1927, đất nước Việt Nam còn nghèo nàn, lạc hậu.

Tòa thánh Tây Ninh được xây dựng mà không cần đến bất cứ bản vẽ hay kiến trúc sư nào. Ảnh: Cổng TTĐT phường Long Hoa

Lịch sử ghi lại rằng, ông Phạm Công Tắc - một trong những đệ tử đầu tiên và là người lãnh đạo xây dựng công trình đã ngồi thiền mỗi đêm để nhận chỉ dạy từ Đấng Chí tôn, rồi làm dần từng bước một, chỉ đến đâu xây đến đấy. 500 nam chưa vợ và 500 nữ chưa chồng được tuyển chọn tham gia thi công công trình.

“Tòa thánh Tây Ninh được xây dựng mà không cần đến bất cứ bản vẽ hay kiến trúc sư nào. Công trình này là hiện thân của lòng tin mãnh liệt, được xây dựng bằng chính bàn tay và khối óc của người Việt. 28 cột rồng được làm từ bó tre tầm vông vẫn tồn tại vững chãi đến ngày nay sau cả thế kỷ thăng trầm”, ông Mai nhấn mạnh điểm đặc biệt của công trình.

Đường hướng "phụng đạo, yêu nước", “tốt đạo, đẹp đời”

Với tôn chỉ hành đạo "Nước vinh, đạo sáng", đạo Cao Đài không chỉ là điểm tựa tâm linh cho người dân mà còn có nhiều đóng góp nổi bật trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Điển hình như Hội thánh Cao Đài Ban Chỉnh Đạo do Giáo tông Nguyễn Ngọc Tương sáng lập năm 1936 đã đóng góp lớn trong kháng chiến chống Pháp, vinh dự nhận huân chương Kháng chiến hạng nhì.

Nhiều người con của Hội thánh trở thành cán bộ cách mạng, lãnh đạo của khu ủy Nam Bộ... Hội thánh còn ủng hộ kháng chiến bằng nhiều hoạt động thiết thực như ủng hộ cả một xưởng in.

Đặc biệt, Giáo tông Nguyễn Ngọc Tương còn kêu gọi các thánh thất thu nhận thanh niên vào tu để tránh phải đi quân dịch, hạn chế đổ máu. Đây là hành động phản chiến đầy ý nghĩa.

Trong số những tấm gương sáng về đường hướng “phụng đạo, yêu nước” của đạo Cao Đài, không thể không nhắc tới cụ Cao Triều Phát, lãnh tụ Cao Đài Hậu Giang, người đã hiến hàng nghìn ha ruộng đất và tài sản cho cách mạng, tham gia Mặt trận Việt Minh, chỉ huy trận đánh tại Tòa thánh Ngọc Minh (Thất Giồng Bốm), sau đó được bầu làm đại biểu Quốc hội khóa đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Câu nói nổi tiếng của cụ: "Bàn thờ tôn giáo thì có nhiều, còn bàn thờ Tổ quốc chỉ có một" đã trở thành lời khẳng định bất hủ về tinh thần yêu nước của tín đồ đạo Cao Đài.

Tiếp nối truyền thống “tốt đạo, đẹp đời”, Thánh thất Cao Đài Thủ đô Hà Nội triển khai nhiều hoạt động thiện nguyện, an sinh xã hội. Ảnh: Hội thánh Cao Đài Ban Chỉnh Đạo

Tiếp nối truyền thống “tốt đạo, đẹp đời”, các chức sắc, tín đồ đạo Cao Đài ngày nay vẫn tích cực tham gia các hoạt động thiện nguyện, chung tay xây dựng và phát triển đất nước.

Nhiều họ đạo Cao Đài tham gia các tổ tự quản, góp phần giữ gìn an ninh trật tự tại địa phương, hoặc trở thành mô hình điểm về bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu...

“Thánh thất Cao Đài Thủ đô Hà Nội thuộc Hội thánh Cao Đài Ban Chỉnh Đạo hiện có hơn 100 tín đồ trong danh sách hội viên, trong đó, khoảng 30 người thường xuyên tham gia các hoạt động thiện nguyện.

Quỹ từ thiện nhân đạo của Thánh thất mỗi năm có khoảng mấy chục triệu đồng, đều là tiền tiết kiệm của các tín đồ để chung tay đóng góp cho các hoạt động an sinh xã hội tùy theo điều kiện của mình, theo đúng lời của Thủ tướng Phạm Minh Chính: Ai có nhiều góp nhiều, ai có ít góp ít.

Mồng Một âm lịch hàng tháng, tại cơ sở 48 Hòa Mã, chúng tôi đều phát miễn phí khoảng 300-400 bát bún riêu chay cho những người khó khăn. Nếu có thêm nguồn lực ủng hộ, chúng tôi sẽ làm nhiều hơn”, ông Mai cho hay.

Lan tỏa văn hóa Việt ra thế giới

Đạo Cao Đài còn là cầu nối văn hóa, đồng hành cùng dân tộc trên con đường phát triển và hội nhập.

Ông Lê Xuân Mai giới thiệu với Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung những hoạt động và dấu ấn nổi bật của đạo Cao Đài trong 80 năm qua. Ảnh: Lê Anh Dũng

Khác với các tôn giáo du nhập từ nước ngoài, đạo Cao Đài mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống Việt Nam, từ trang phục truyền thống (áo dài, khăn xếp), đến sinh hoạt tín ngưỡng. Kinh sách và các nghi lễ đều sử dụng chữ quốc ngữ Việt Nam, với thể thơ lục bát, song thất lục bát rất dễ thuộc.

Hiện nay, tín đồ Cao Đài đã có mặt ở nhiều quốc gia như Mỹ, Nhật, Pháp, Úc, Canada, Hàn Quốc...

Sự lan tỏa một tôn giáo nội sinh của người Việt ra nhiều châu lục trên thế giới là niềm tự hào đối với người theo đạo Cao Đài nói riêng cũng như của dân tộc Việt Nam nói chung.

Bình Minh