Dấu ấn một nhà báo-chiến sĩ

Nhà báo Cao Kim, tức Kim Toàn (bên trái) và nhà báo Hồng Châu, tức Thép Mới. (Ảnh BẢO TÀNG BÁO CHÍ VIỆT NAM)

Bộ phim tài liệu và trưng bày chuyên đề “” vừa ra mắt đã mang đến công chúng những lát cắt chân thực, sống động về ông, tấm gương sáng của bao thế hệ yêu nghề viết.

Nhà báo Kim Toàn, còn có bút danh Cao Kim, năm nay đã 85 tuổi và vẫn chưa hề ngừng nghỉ với công việc viết báo, viết sách. Ông là nhà báo duy nhất của Báo Giải Phóng (tiền thân của ) còn sống và còn viết ở miền bắc. Hai lần vượt Trường Sơn vào nam làm phóng viên chiến trường, sau này ông làm Tổng Biên tập Báo Hải Phòng. Đặc biệt, ông từng có giấy báo tử, từng được đồng chí, đồng đội làm lễ truy điệu và rồi may mắn trở về, tiếp tục có những cống hiến xuất sắc...

Những câu chuyện, những kỷ vật về nhà báo Kim Toàn đã được Bảo tàng Báo chí Việt Nam (Hội Nhà báo Việt Nam) sưu tầm, lưu trữ và thực hiện phim tài liệu “Kim Toàn, Nhà báo-Chiến sĩ”.

Phát biểu tại lễ ra mắt phim, , Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam khẳng định: “Hành trình làm báo của nhà báo Kim Toàn là bản anh hùng ca không lời, không chỉ của một con người, mà của cả một thế hệ những người làm báo từng sống, viết và chiến đấu vì lý tưởng độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc và đổi mới xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp”.

Gần 40 phút phim có lẽ không thể nào nói hết về một con người sống giữa những tháng ngày lịch sử của đất nước, song các chi tiết được chọn lọc đã tái hiện các giai đoạn và thành tựu nổi bật của nhà báo Kim Toàn, khắc họa tài năng và phẩm chất của ông.

Nhà báo Kim Toàn tên thật là Nguyễn Kim Toàn, sinh năm 1940 tại Hải Phòng, theo nghề báo từ năm 1960. Năm 1965, ông tình nguyện vào nam và trở thành một trong những cây bút chủ lực của Báo Giải Phóng với bút danh Cao Kim.

Vừa làm báo, ông vừa cầm súng trực tiếp tham gia chiến đấu trong đội hình lực lượng vũ trang tuyên truyền, vừa đứng lớp huấn luyện làm báo cấp tốc tại chỗ cho một số địa phương và đơn vị Quân Giải phóng. Lần thứ hai nhà báo Kim Toàn xung phong vượt Trường Sơn là năm 1974, tiếp tục lên tuyến đầu lửa đạn để tác nghiệp.

Những bài viết của ông như “Cánh chim nhỏ giữa sào huyệt địch”, “Sài Gòn rực lửa đầu xuân”, “Sau giờ nổ súng”... không chỉ truyền lửa cho quân dân ta mà còn là tư liệu quý về cuộc chiến đấu anh dũng của dân tộc.

Một người anh lớn, người thầy, đồng nghiệp kính yêu thân thiết của ông là nhà báo Hồng Châu, tức Thép Mới, nguyên Tổng Biên tập Báo Giải Phóng, nguyên Phó Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, từng nhận xét: “Cao Kim từng đi nhiều nơi, không chỉ tới các vùng giải phóng mà cả vùng đang tranh chấp và vùng địch kiểm soát..., nơi nào cậu ấy cũng xông xáo, dũng cảm, gan dạ, luôn đi đầu trước mọi hiểm nguy”.

Bảo tàng Báo chí Việt Nam đang lưu giữ và trưng bày nhiều bản thảo, tác phẩm và kỷ vật của nhà báo Kim Toàn, trong đó có tờ giấy báo tử đồng chí Cao Kim - kỷ vật chiến tranh hết sức đặc biệt. Giữa mưa bom, bão đạn của chiến dịch Xuân Mậu Thân 1968, nhà báo Kim Toàn từng bị tưởng đã hy sinh, một sự nhầm lẫn hy hữu trong hoàn cảnh khốc liệt khi ấy.

Đến thời bình, trở về quê hương, ngòi bút sắc bén và nhân văn của Kim Toàn lại viết nên những trang mới. Với vai trò Tổng Biên tập Báo Hải Phòng (1989-2002), ông cùng tập thể báo cải tiến nội dung, hình thức, đưa tờ báo trở thành một trong những cơ quan báo chí địa phương tiên phong đổi mới, gây ấn tượng sâu đậm với độc giả. Ông là Chủ tịch Hội Nhà báo thành phố Hải Phòng, Ủy viên Thường vụ Hội Nhà báo Việt Nam, tích cực đưa ra nhiều ý tưởng, sáng kiến, hoạt động sôi nổi cùng đội ngũ những người làm báo cả nước.

Cuộc đời kiên trung, mẫu mực của nhà báo Kim Toàn và tình thương yêu, dạy dỗ của ông cũng trở thành tấm gương cho các con, cháu trong gia đình, với nhiều người thành đạt và được giao các trọng trách trong xã hội. Những năm qua, dù đã nghỉ hưu từ lâu, ông vẫn cần mẫn viết, ghi lại hành trình của mình qua bốn cuốn sách đã xuất bản là “Làm báo ở chiến trường”, “Cánh chim nhỏ giữa sào huyệt địch”, “Viết trong lửa đạn”, “Hai lần vượt Trường Sơn”.

Là phim tài liệu song “Kim Toàn, Nhà báo-Chiến sĩ” có tính nghệ thuật, có nhiều khắc chạm tới trái tim người xem. Tác giả kịch bản kiêm đạo diễn phim là nhà báo, nhà thơ Nguyễn Sĩ Đại, nguyên Phó Trưởng Ban Văn hóa-Văn nghệ, Báo Nhân Dân.

Đại diện nhóm làm phim, nhà báo Nguyễn Sĩ Đại khẳng định, phim không chỉ nhằm vinh danh một cá nhân mà còn tái hiện một phần lịch sử của dân tộc; ghi nhận công lao của các thế hệ nhà báo đi trước. Phim tôn vinh những tấm gương vì nước hy sinh của nhà báo cách mạng-cũng như các nhân vật trong tác phẩm báo chí, văn học của nhà báo Kim Toàn-góp phần giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn quá khứ hào hùng của cha anh cùng kinh nghiệm làm báo và giữ gìn phẩm giá con người trong những hoàn cảnh hết sức khó khăn, phức tạp, nguy hiểm.

Có mặt trong buổi ra mắt phim và tọa đàm tại Bảo tàng Báo chí Việt Nam, nhà báo Kim Toàn chia sẻ: “Mỗi kỷ vật, mỗi thước phim đều khiến tôi lặng đi, có những lúc không nói được gì vì tất cả đều gắn liền với máu, nước mắt, với đồng đội và nỗi nhớ nhà trong những năm tháng hòa vào dòng chảy thiêng liêng của đất nước…”.

Nhà báo-chiến sĩ là một lực lượng đặc biệt trong lịch sử Việt Nam và nền báo chí cách mạng Việt Nam. Trong thời kỳ vận động cách mạng trước năm 1945 và hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và chống đế quốc Mỹ, từ yêu cầu cách mạng và lòng yêu nước thiết tha của người cầm bút, đã tự nhiên hình thành nên đội ngũ nhà báo-chiến sĩ. Họ cầm bút và cầm súng, sẵn sàng xả thân vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Họ đã góp phần xứng đáng vào những thắng lợi vĩ đại của dân tộc trong sự nghiệp giải phóng và đổi mới đất nước, viết nên trang sử vẻ vang của lịch sử báo chí Việt Nam.

Sau hai năm thực hiện, bộ phim được trao tặng Bảo tàng Báo chí Việt Nam và gia đình nhà báo Kim Toàn, dự kiến công chiếu trên các kênh truyền hình trong thời gian tới. Đây không chỉ là món quà tinh thần ý nghĩa trong dịp kỷ niệm 100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam, mà còn là di sản gửi tới thế hệ hôm nay và mai sau để tiếp nối truyền thống với lòng biết ơn và tự hào.

HẢI LÂM