Dấu ấn tàu không số trên vùng biển Quảng Ngãi

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, giữa lúc địch phong tỏa nghiêm ngặt tuyến biển miền Trung, Trung ương Đảng đã chỉ đạo mở tuyến vận tải chiến lược - “Đường Hồ Chí Minh trên biển”. Trên tuyến đường ấy, những con “tàu không số” của Lữ đoàn 125 Hải quân ngày đêm vượt sóng gió, lặng lẽ vận chuyển hàng trăm tấn vũ khí, lương thực, cán bộ vào miền Nam.

Quảng Ngãi là một trong những địa bàn trọng yếu, vừa là nơi trung chuyển, vừa là bến cập tàu của lực lượng vận tải biển. Bãi biển An Thổ, xã Phổ An (nay là phường Trà Câu) và Qui Thiện, xã Phổ Khánh (nay là xã Khánh Cường) từng đón những chuyến tàu chở vũ khí chi viện cho miền Nam. Những bến bãi này đã được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh, trở thành “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.

Một trong những chuyến tàu ghi dấu ấn lịch sử là tàu C41 (Đoàn vận tải biển 759, Lữ đoàn 125 Hải quân). Đêm 9/11/1966, tàu C41 cùng 17 cán bộ, chiến sĩ chở 59 tấn vũ khí rời bến K20 (Hải Phòng) vào Quảng Ngãi. Điểm cập bến là bãi biển An Thổ. Chỉ huy tàu C41 là Thuyền trưởng Hồ Đắc Thạnh và Chính trị viên Đặng Văn Thanh.

Đến ngày 27/11/1966, tàu vào đến điểm đã hiệp đồng bến đón, thuyền trưởng cho tàu vào độ sâu 10m thả hàng, cử 2 đồng chí mang phao và vũ khí bơi vào bờ bắt liên lạc với bến để chuyển hàng vào bờ. Lúc 4 giờ sáng 27/11/1966, khi tàu đã thả được 2/3 lượng hàng thì bị 2 tàu tuần tiễu của địch phát hiện, vây bắt.

Quyết không để cho địch bắt và lộ bí mật việc vận chuyển vũ khí, chỉ huy tàu quyết định cho thủy thủ bơi vào bờ rồi cho nổ hủy tàu.

Bộ Tư lệnh Vùng 3 Hải quân tổ chức dâng hương tri ân liệt sĩ tại điểm Bia di tích tàu không số (C41), ở thôn An Thổ, phường Trà Câu (tháng 5/2025).

Thuyền trưởng Hồ Đắc Thạnh và máy trưởng Phan Nhạn ở lại châm ngòi khối nổ để hủy tàu. Nhưng chờ quá thời gian mà không thấy bộc phá nổ, Thuyền phó Dương Văn Lộc và Thủy thủ trưởng Trần Nhợ bơi trở lại tàu kiểm tra. Hai người vừa ra tới mép nước thì tàu nổ, cả 2 đồng chí Dương Văn Lộc, Trần Nhợ và 4 du kích xã Phổ An hy sinh vào lúc 4 giờ 30 phút 28/11/1966.

Với những thành tích đặc biệt xuất sắc, tập thể đơn vị tàu C41 (tiền thân là Tàu Phương Đông 1, sau đổi thành Tàu 641 và hiện nay là Tàu 671) đã vinh dự 2 lần được tuyên dương danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân; 8 cán bộ, chiến sĩ của tàu cũng đã được truy tặng, phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, trong đó có 3 cán bộ, chiến sĩ tham gia chuyến vận chuyển vũ khí vào bến An Thổ, ngày 27/11/1966.

Hai năm sau, vào năm 1968, tàu C43B tiếp tục hành trình gian nan vào bến Qui Thiện, mang theo 37 tấn vũ khí chi viện cho Khu 5. Khi vào gần bờ tàu bị địch phát hiện. Trước nguy cơ bị bao vây, thủy thủ đoàn buộc phải cho nổ tàu, xóa dấu vết và bảo toàn bí mật của Đường Hồ Chí Minh trên biển. Các chiến sĩ sống sót được nhân dân Qui Thiện đùm bọc, trở thành những nhân chứng sống của thời khắc bi tráng.

Trong dịp tổ chức dâng hương tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ tàu không số nhân kỷ niệm 70 năm Ngày thành lập Hải quân nhân dân Việt Nam (7/5/1955 - 7/5/2025) vào ngày 28/4/2025, tại di tích Điểm cập bến tàu không số (C41), tại thôn An Thổ, phường Trà Câu, Đại tá Phạm Đình Thành - Phó Chính ủy Vùng 3 Hải quân bày tỏ, trong lịch sử truyền thống của Hải quân nhân dân Việt Nam, những đoàn tàu không số là một huyền thoại.

Tinh thần quả cảm, quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh của cán bộ, chiến sĩ trên những đoàn tàu không số là biểu tượng, ý chí mà Hải quân nhân dân Việt Nam luôn xem là kim chỉ nam trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc hôm nay.

Suốt 14 năm (1961 - 1975), những đoàn tàu không số đã thực hiện 1.879 lượt hải trình, vận chuyển hơn 152 nghìn tấn hàng hóa, hàng chục nghìn cán bộ, chiến sĩ chi viện cho chiến trường miền Nam.

Mỗi chuyến đi là một cuộc chiến đầy gian khổ, hy sinh giữa biển khơi, với địch và với thiên nhiên. Nhưng cán bộ, chiến sĩ trên những đoàn tàu không số đã vượt qua tất cả bằng lòng trung thành vô hạn với Tổ quốc, niềm tin tất thắng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.

Bài, ảnh: XUÂN THIÊN