Đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng

Đánh giá rõ tác động của việc không hoàn thành một số chỉ tiêu

Trình bày báo cáo thẩm tra đánh giá tình hình kết quả thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 - 2025, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho rằng, Chính phủ đã thể hiện quyết tâm và sự thống nhất hành động trong toàn hệ thống chính trị, bám sát định hướng Nghị quyết số 31/2021/QH15, cụ thể hóa bằng Nghị quyết số 54/NQ-CP của Chính phủ với 15 nhóm chính sách lớn, 102 nhiệm vụ, đề án cụ thể, giao rõ trách nhiệm cho các bộ, ngành, địa phương.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi trình bày báo cáo thẩm tra. Ảnh: Quang Khánh

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh, việc thực hiện 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 - 2025 đạt nhiều kết quả tích cực, toàn diện hơn so với giai đoạn trước. Các kết quả đạt được cho thấy quá trình cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 - 2025 đang chuyển biến thực chất, toàn diện và đồng bộ hơn giữa các khu vực, lĩnh vực và vùng, miền; hiệu quả phân bổ, sử dụng nguồn lực được nâng cao; các động lực tăng trưởng mới từng bước hình thành, góp phần củng cố nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định, tăng cường năng lực tự chủ, sức chống chịu và sức cạnh tranh của nền kinh tế

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện cơ cấu lại nền kinh tế thời gian qua còn đối diện một số khó khăn, thách thức. Cụ thể, trong 27 chỉ tiêu theo Nghị quyết số 31/2021/QH15, chỉ có 10 chỉ tiêu dự kiến đạt, 13 chỉ tiêu khó hoàn thành (trong đó 9 chỉ tiêu khó đạt, 4 chỉ tiêu không đạt), tập trung ở các nhóm mục tiêu về chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, phát triển thị trường, doanh nghiệp và đổi mới sáng tạo. Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Chính phủ đánh giá rõ tác động của việc không hoàn thành các chỉ tiêu này đối với kết quả và hiệu quả tổng thể của Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 - 2025, đồng thời rút ra bài học kinh nghiệm để xác định các giải pháp mang tính chiến lược cho giai đoạn 2026 - 2030, bảo đảm kế thừa kết quả và khắc phục triệt để các tồn tại hiện nay.

Đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng xanh, số và bền vững

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính thấy rằng, mô hình tăng trưởng chậm chuyển đổi, vẫn chủ yếu dựa vào vốn và lao động, trong khi các động lực bền vững như đổi mới sáng tạo, khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức đóng góp còn hạn chế, khiến mô hình tăng trưởng khó chuyển dịch theo chiều sâu, đối mặt nguy cơ mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình. Năng suất lao động cải thiện chậm, bình quân giai đoạn 2021 - 2025 chỉ đạt 5,24%/năm, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 6,5% và thấp đáng kể so với các nước trong khu vực.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Cơ cấu ngành kinh tế chuyển dịch chậm, giá trị gia tăng còn thấp. Tỷ trọng nông nghiệp trong GDP tuy giảm nhưng còn cao, trong khi công nghiệp chế biến, chế tạo và dịch vụ giá trị gia tăng cao phát triển chưa tương xứng, chủ yếu dựa vào gia công, lắp ráp. Công nghiệp hỗ trợ chậm phát triển, tỷ lệ nội địa hóa chỉ khoảng 36,6%, cho thấy doanh nghiệp trong nước chưa tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Nông nghiệp chậm chuyển từ “sản xuất” sang “kinh tế nông nghiệp”, giá trị gia tăng còn thấp, công nghiệp chế biến và bảo quản sau thu hoạch phát triển chưa đáp ứng yêu cầu.

Phát triển các loại thị trường còn chưa đồng bộ, thiếu chiều sâu. Thị trường tài chính, ngân hàng đối mặt một số rủi ro tiềm ẩn, nợ xấu tập trung ở lĩnh vực bất động sản và xây dựng, là những ngành sử dụng vốn lớn, chu kỳ dài và khả năng phục hồi chậm. Thị trường khoa học, công nghệ phát triển chưa tương xứng, việc phân bổ và sử dụng nguồn lực còn hạn chế, tỷ lệ chi ngân sách nhà nước cho khoa học, công nghệ giai đoạn 2021-2025 chưa đáp ứng yêu cầu.

Bên cạnh đó, năng lực nội tại của khu vực doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể còn hạn chế, quy mô nhỏ, thiếu liên kết chuỗi giá trị, trong khi thu hút và lan tỏa từ khu vực FDI chưa đạt kỳ vọng. Tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn của doanh nghiệp nhà nước còn chậm. Không gian phát triển kinh tế vùng còn dàn trải, thiếu các trung tâm, cực tăng trưởng và chuỗi giá trị có sức cạnh tranh quốc tế.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Chính phủ đánh giá, xác định rõ nguyên nhân và mức độ tác động của các hạn chế này đối với hiệu quả tổng thể của Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 - 2025, làm cơ sở, rút kinh nghiệm và định hướng cho giai đoạn tiếp theo.

Về định hướng thực hiện những tháng cuối năm 2025, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cơ bản thống nhất với 5 nhóm giải pháp nêu trong Báo cáo của Chính phủ và nhấn mạnh rằng, trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều biến động, cần tiếp tục ưu tiên củng cố ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn, duy trì dư địa chính sách, đồng thời đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng xanh, số và bền vững, tạo nền tảng vững chắc để hoàn thành các mục tiêu của giai đoạn 2021 - 2025 và định hình các động lực tăng trưởng mới cho giai đoạn 2026 - 2030.

Thanh Chi