ĐB Quốc hội: làm rõ thêm các cơ chế kiểm soát và trách nhiệm giải trình khi tăng phân cấp, phân quyền

Phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp

Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi các quy định liên quan đến việc phân định đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Cụ thể cấp tỉnh gồm: tỉnh, thành phố; cấp xã gồm: xã, phường và đặc khu (ở hải đảo). Đối với đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt giữ như quy định hiện hành do Quốc hội quyết định thành lập.

Chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã đều tổ chức HĐND và UBND để bảo đảm bộ máy chính quyền thống nhất, hoạt động thông suốt từ Trung ương đến cấp xã.

Các đại biểu Quốc hội tham dự phiên làm việc sáng 14/5 tại Kỳ họp. Ảnh: Quochoi.vn

Dự thảo cũng sửa đổi các quy định về đẩy mạnh phân quyền, phân cấp, ủy quyền và nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã.

Theo đó, đối với chính quyền địa phương cấp tỉnh: ngoài các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh theo quy định hiện hành thì bổ sung một số quy định nhằm đẩy mạnh phân quyền từ Trung ương cho chính quyền địa phương cấp tỉnh, nhất là trong việc ban hành các cơ chế, chính sách, các lĩnh vực quy hoạch, tài chính, ngân sách, đầu tư,… của địa phương.

Còn chính quyền địa phương cấp xã thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện và cấp xã hiện nay; được ban hành văn bản quy phạm pháp luật để quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền và phạm vi, nhiệm vụ quản lý của chính quyền địa phương cấp xã (mới);

Nội dung Dự thảo Luật quy định chính quyền địa phương cấp tỉnh có trách nhiệm đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương cấp xã, đặc biệt là việc đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương ở phường trong lĩnh vực quản lý và phát triển đô thị; đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương ở đặc khu để trao quyền tự chủ trong việc quyết định các vấn đề nhằm bảo đảm độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia trên các vùng biển, hải đảo.

Về tổ chức, chính quyền địa phương cấp tỉnh cơ bản giữ như quy định hiện hành, chỉ tăng số lượng đại biểu HĐND cấp tỉnh phù hợp với việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành nội dung thảo luận. Ảnh: Quochoi.vn

Với cấp xã, Dự Luật quy định về cơ cấu tổ chức của HĐND và UBND cấp xã (xã, phường, đặc khu): HĐND cấp xã có 2 Ban là Ban Pháp chế và Ban Kinh tế - Xã hội; UBND cấp xã được tổ chức các cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác hoặc bố trí các chức danh công chức chuyên môn để tham mưu, giúp UBND cấp xã quản lý ngành, lĩnh vực trên địa bàn phù hợp với quy mô của ĐVHC cấp xã (mới) theo quy định của Chính phủ.

Làm rõ quy định về phân cấp, phân quyền

Thảo luận về Dự thảo Luật, các đại biểu Quốc hội nhận định, việc sửa đổi cơ bản, toàn diện Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành nhằm kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng trong việc sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất, góp phần cho các địa phương sau khi sắp xếp được hoạt động thông suốt và hiệu quả.

Đây là Dự thảo Luật quan trọng, sửa đổi toàn diện về tổ chức hoạt động của các cấp chính quyền địa phương có tác động lớn đến tổ chức bộ máy, hoạt động kinh tế - xã hội. Do đó, các đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát kỹ các quy định liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương hai cấp, nhất là những nhiệm vụ, quyền hạn của cấp huyện trước đây, tránh bỏ sót, chồng chéo, làm ảnh hưởng đến tính liên tục, thông suốt trong hoạt động của chính quyền địa phương, cũng như ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hoạt động của người dân và doanh nghiệp.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Hải Dũng (đoàn tỉnh Nam Định) phát biểu. Ảnh: Quochoi.vn

Theo đại biểu Quốc hội Nguyễn Hải Dũng (đoàn tỉnh Nam Định), theo quy định của Dự Luật, những vấn đề liên quan đến phạm vi từ 2 đơn vị hành chính cấp cơ sở trở lên thì thuộc thẩm quyền giải quyết của chính quyền địa phương cấp tỉnh, những vấn đề liên quan đến phạm vi từ 2 đơn vị hành chính cấp tỉnh trở lên thì thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan Nhà nước ở trung ương, trừ trường hợp luật, nghị quyết của Quốc hội có quy định khác. Trên thực tế có 2 xã giáp nhau, thuộc địa giới của 2 đơn vị hành chính cấp tỉnh, có những vấn đề liên quan đến nhau như khói bụi bay từ xã này sang xã kia, kè sông xã này gây sạt lở bờ sông xã kia, nếu những vụ việc như thế phải đưa lên các cơ quan trên Ttrung ương giải quyết theo quy định của Dự thảo Luật, sẽ rất phức tạp, tốn kém về thời gian, phải huy động nhiều cơ quan tổ chức tham gia, trong khi những việc này thì chính quyền hai xã, hai tỉnh có thể giải quyết được.

“Ở góc độ khác, quy định như Dự thảo Luật sẽ tạo ra việc chính quyền cấp xã đẩy việc lên chính quyền cấp tỉnh, cấp tỉnh lại đẩy lên Trung ương, mà không chịu giải quyết ngay từ đầu, không phát huy được tính chủ động trong phục vụ nhân dân, không thêr hiện mục tiêu của luật là xây dựng chính quyền gần dân, sát dân và phục vụ Nhân dân”- đại biểu nêu.

Từ đó, đại biểu Nguyễn Hải Dũng đề nghị biện pháp giải quyết đơn giản hơn với trường hợp này theo phương châm địa phương quyết, địa phương thực hiện, địa phương chịu trách nhiệm. Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề xuất bổ sung trường hợp loại trừ trong vấn đề này là: “trừ trường hợp các địa phương liên quan tự giải quyết được vấn đề đó”.

Theo đại biểu Quốc hội Trịnh Xuân An (đoàn tỉnh Đồng Nai), cần tiếp tục rà soát các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của HĐND, UBND, Chủ tịch UBND các cấp trong Chương 4 của Dự thảo Luật để thể hiện rõ nét hơn chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền bảo đảm phân định một cách hợp lý nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã.

Đại biểu Quốc hội Trịnh Xuân An (đoàn tỉnh Đồng Nai) nêu ý kiến. Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu cũng cho rằng, Dự thảo Luật đã thể hiện tinh thần phân cấp, phân quyền là hết sức mạnh mẽ và đề cao trách nhiệm của UBND, đặc biệt là trách nhiệm của Chủ tịch UBND các cấp, nhất là cấp xã, cấp phường. Tuy nhiên, phải làm rõ thêm các cơ chế kiểm soát và trách nhiệm giải trình của UBND. Đề nghị bổ sung quy định bắt buộc về công khai, minh bạch các quyết định của chính quyền địa phương, đặc biệt là những quyết định liên quan đến ngân sách, đất đai, đầu tư.

“Cần tăng cường số lượng đại biểu Quốc hội chuyên trách, cũng như tăng cường hoạt động giám sát của HĐND, nhất là cấp cấp địa phương. Bởi, khối lượng nhiệm vụ của UBND cấp xã là rất là rất lớn nếu không tăng cường cơ chế giám sát của HĐND, nhất là tăng cường đại biểu chuyên trách thì sẽ khó phát huy quyền và nghĩa vụ của cơ quan dân cử ở địa phương”- đại biểu kiến nghị. Đồng thời cho rằng, hiện nay chỉ có 3 đại biểu HĐND cấp xã chuyên trách như hiện nay là chưa phù hợp với nhiệm vụ, công việc rất lớn của UBND cấp xã, đề xuất tăng lên 4-5 đại biểu.

Đại biểu cũng đề nghị bổ sung tại khoản 4 Điều 11: trong trường hợp cần thiết để tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân, thì UBND tỉnh có thể trực tiếp làm những công việc của cấp dưới hoặc của UBND cấp xã; đồng thời nêu rõ trong trường cần thiết nào để phát huy phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quyền lợi người dân.

Đề nghị nghiên cứu tăng số lượng Phó Chủ tịch UBND cấp tỉnh theo quy mô dân số và diện tích

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Quyên Thanh (đoàn tỉnh Vĩnh Long) thống nhất cao với việc chuyển nhiệm vụ, quyền hạn của cấp huyện hiện hành về cấp xã mới, đồng thời, sẽ tiếp tục phân cấp nhiệm vụ, quyền hạn từ cấp tỉnh xuống cấp xã, cụ thể nhiệm vụ của cấp xã mới hiện nay có 90/99 nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện sẽ chuyển giao cho cấp xã; 09 nhiệm vụ, quyền hạn còn lại của cấp huyện sẽ được phân cấp cho cấp tỉnh.

Do đó, đại biểu đề nghị cân nhắc bổ sung thêm điều kiện, nguồn lực để thực hiện nhiệm vụ việc đảm bảo phân cấp Trung ương cho chính quyền địa phương và các cấp chính quyền địa phương; cũng như quy định rõ trách nhiệm giải trình của các cấp thực hiện nhiệm vụ. Song song việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, theo dõi, kiểm tra nhằm nâng cao hiệu quả giám sát giữa các cấp; quy định việc giám sát của người dân các tổ chức và giữa các cấp.

Các đại biểu Quốc hội tham dự Kỳ họp. Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn tỉnh Đồng Tháp) đề nghị nghiên cứu tăng số lượng Phó Chủ tịch UBND cấp tỉnh theo quy mô dân số và diện tích. Theo đại biểu, sau sắp xếp, nhiệm vụ chỉ đạo điều hành rất lớn, nên việc tăng thêm số lượng Phó Chủ tịch UBND cấp tỉnh là cần thiết.

Về việc cho phép UBND cấp xã thành lập Trung tâm hành chính công, đại biểu Phạm Văn Hòa đề nghị không cho phép cấp xã thành lập Trung tâm hành chính công, mà là Trung tâm hành chính công liên khu vực trực thuộc UBND cấp tỉnh. Đại biểu nêu ví dụ mô hình tại Hà Nội đang triển khai rất tốt, nếu mỗi xã đều thành lập là không cần thiết, bởi có xã không sát nhập, quy mô nhỏ sẽ gây lãng phí.

Đại biểu thống nhất với quy định giao quyền cho UBND cấp xã, Chủ tịch UBND cấp xã, tuy nhiên không nên quy định Chủ tịch UBND cấp xã ủy quyền cho phòng, ban cấp xã. Bởi cấp xã là cấp thấp nhất, không nên giao quyền mà có thể ủy quyền cho các phòng chuyên môn. Ngoài các phòng chuyên môn cấp xã, đề nghị thành lập các văn phòng chung như văn phòng đảng ủy, văn phòng hội đồng nhân dân, văn phòng UBND…

Trong phiên thảo luận, các đại biểu cũng cho rằng, trong bối cảnh không tổ chức các huyện, nhiều nhiệm vụ, quyền hạn được chuyển giao cho cấp xã đảm nhận, cộng với việc sắp xếp, mở rộng quy mô đơn vị hành chính cấp xã khiến cho khối lượng công việc của chính quyền địa phương cấp xã sẽ tăng lên rất nhiều. Đây là một sự thay đổi lớn trong việc năng lực tổ chức bộ máy chính quyền địa phương các cấp chưa thực sự đồng đều, cần có thời gian. Do đó, cần chính quyền địa phương cấp tỉnh phải có trách nhiệm theo dõi, giám sát và có giải pháp kịp thời để hỗ trợ, xử lý trong trường hợp chính quyền ở một số hoặc một số đơn vị hành chính cấp xã không đủ khả năng thực hiện hoặc thực hiện không hiệu quả các nhiệm vụ, quyền hạn được giao.

Nguyễn Vũ