ĐBQH lo nới lỏng điều kiện thăm dò, tiềm ẩn nguy cơ khai thác khoáng sản tràn lan

Đoàn đại biểu Quốc hội TPHCM thảo luận tại tổ sáng 6-11. Ảnh: QUANG PHÚC

Các ĐB thống nhất tiếp tục sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật để tăng cường kiểm soát chặt chẽ khoáng sản chiến lược (đất hiếm); tạo điều kiện cho khai thác khoáng sản phục vụ các công trình, dự án trọng điểm quốc gia; tăng tính linh hoạt trong việc gia hạn điều chỉnh giấy phép và giảm thủ tục hành chính trong khai thác khoáng sản nhóm III, và IV; đồng thời tháo gỡ các rào cản hành chính liên quan đến các dự án phát triển kinh tế - xã hội liên quan đến hoạt động địa chất khoáng sản.

ĐB Nguyễn Hữu Thông (Lâm Đồng) nêu câu hỏi: khoáng sản ở ta không thiếu, vậy tại sao giá vật liệu xây dựng lại rất cao? ĐB cho rằng, do nhiều yếu tố: công tác thực hiện quy hoạch, còn nhiều thủ tục hành chính mà người dân phải tiếp cận, chi phí tuân thủ cao… “Ví dụ tôi có mảnh đất mà có mỏ khoáng sản, cần đấu giá cho doanh nghiệp khai thác thì vô vàn các thủ tục, rất mất thời gian, rất khó khăn để đưa vào khai thác”, ĐB Nguyễn Hữu Thông nêu.

ĐB Nguyễn Hữu Thông cũng cho rằng còn nhiều thủ tục hành chính, địa phương khó khăn trong khai thác, triển khai các dự án khoáng sản. Cùng với đó, người dân muốn xin cấp phép xây dựng nhà, chuyển đổi mục đích sử dụng đất trong khu vực này cũng rất khó khăn. Do đó, ông mong sửa luật phải làm sao tháo gỡ được những vấn đề này.

ĐB Nguyễn Hữu Thông (Lâm Đồng). Ảnh: PHAN THẢO

ĐB Nguyễn Thị Yến (TPHCM) thống nhất cao định hướng phân quyền cho chủ tịch UBND cấp tỉnh, nhưng yêu cầu phải có chế tài kèm theo. “Luật cần phải khắc phục những tồn tại hiện nay như: khai thác khoáng sản không nằm trong quy hoạch, khai thác quá phạm vi (chiều ngang, chiều sâu), và không phục hồi môi trường”, bà Nguyễn Thị Yến nhận định.

Đặc biệt, ĐB bày tỏ không đồng tình với quy định cho phép khai thác một số loại khoáng sản không cần nằm trong quy hoạch. Bên cạnh đó, Chính phủ hoặc UBND cấp tỉnh vẫn phải có quyền đề xuất cung cấp vật liệu xây dựng cho công trình khẩn cấp, ngay cả khi mỏ đó đã giao cho tư nhân.

ĐB Nguyễn Thị Yến (TPHCM). Ảnh: QUANG PHÚC

ĐB Nguyễn Phi Thường (Hà Nội) cho biết, trong dự thảo luật đã giao cấp tỉnh có thẩm quyền cấp phép, thăm dò, khai thác khoáng sản nhóm 2, 3, 4 và cấp giấy xác nhận đăng ký thu hồi khoáng sản. Tuy nhiên, theo ĐB, công tác quản lý khoáng sản ở địa phương có rất nhiều hạn chế, như lực lượng thanh tra mỏng, thiếu trang thiết bị kỹ thuật, công tác khoanh định khu vực khoáng sản còn chậm, một số địa phương chưa hoàn thành lập bản đồ địa chất khoáng sản... Do vậy, ĐB kiến nghị bổ sung quy định trách nhiệm của Bộ Nông nghiệp và Môi trường và UBND cấp tỉnh trong việc quản lý, giám sát cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động khai thác khoáng sản.

ĐB Nguyễn Phi Thường. Ảnh: ĐỖ TRUNG

Nêu lên những vướng mắc trong triển khai cấp phép khai thác khoáng sản phục vụ công trình công cộng, dự án trọng điểm, ĐB Nguyễn Phi Thường cho biết, thực tế khi triển khai thì vật liệu xây dựng thông thường bị thiếu hụt, giá tăng cao, ảnh hưởng đến triển khai dự án. Do đó, việc “nới lỏng điều kiện thăm dò” khai thác khoáng sản để triển khai các dự án công trình đầu tư công, dự án PPP, công trình trọng điểm, công trình khẩn cấp, được xem là bước tiến trong cải cách thủ tục rút ngắn thời gian cấp phép, tạo điều kiện cung cấp vật liệu xây dựng tại chỗ, tiết kiệm chi phí vận chuyển… Song, ĐB Nguyễn Phi Thường cũng cảnh báo, việc nới lỏng điều kiện thăm dò sẽ tiềm ẩn nguy cơ khai thác tràn lan, ảnh hưởng tới an toàn môi trường, cảnh quan. ĐB kiến nghị, bổ sung quy định phục hồi môi trường sau khai thác.

Việc dự thảo luật quy định về quản lý đất hiếm là tài nguyên chiến lược đặc biệt, ưu tiên chế biến sâu và kiểm soát chặt chẽ hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến sử dụng được các ĐB đánh giá là rất cần thiết và phù hợp với chủ trương hiện nay của Đảng.

Theo ĐB Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng), đất hiếm được coi là "vàng công nghệ" hay "dầu mỏ mới" vì chúng là thành phần không thể thiếu trong hầu hết các công nghệ cao và chiến lược hiện đại, Nhà nước phải quản lý chặt chẽ đất hiếm là nhằm bảo vệ an ninh quốc gia và đảm bảo lợi ích kinh tế lâu dài, phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước.

ĐB Trịnh Thị Tú Anh đề nghị dự thảo cần nêu rõ Nhà nước khuyến khích hợp tác quốc tế trong nghiên cứu, phát triển khai thác, tuyển, tách, chế biến sâu đất hiếm phục vụ phát triển ngành công nghiệp đất hiếm trong nước; hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Cùng với đó, tăng cường hợp tác quốc tế trong công nghệ chế biến sâu đất hiếm và cần quy định rõ về hợp tác quốc tế trong chuyển giao công nghệ chế biến đất hiếm.

Theo ĐB Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng). Ảnh: PHAN THẢO

ĐB Trịnh Thị Tú Anh cũng cho rằng, cần quy định rõ về việc nhà nước có chính sách dự trữ đất hiếm, điều tiết hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu đất hiếm trong từng thời kỳ phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững kinh tế - xã hội cũng như đảm bảo an ninh tài nguyên.

LÂM NGUYÊN - ANH THƯ - ĐỖ TRUNG