ĐBQH Trần Quốc Tuấn: Doanh nghiệp không thể 'mua điện bằng niềm tin'
Tại Việt Nam, hiện có khoảng 200 doanh nghiệp nhỏ đang hoạt động theo mô hình Công ty dịch vụ năng lượng - ESCO, nhưng 'đông thì đông vậy, chứ mạnh ai nấy yếu'. Nguyên nhân là do thiếu hỗ trợ tài chính và bảo lãnh tín dụng cho các doanh nghiệp này, vì doanh nghiệp không thể 'mua điện bằng niềm tin'; thiếu hệ thống đo lường, giám sát độc lập, 'làm rồi mà không đo, khác nào đi thi mà không có điểm'.
Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.
Tiếp theo chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, sáng ngày 28/5 Quốc hội tiến hành thảo luận ở hội trường về 2 nội dung: (1) Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch; (2) Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.
Đồng chí Trần Quốc Tuấn, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy, đại biểu Quốc hội (ĐBQH) khóa XV đơn vị tỉnh Trà Vinh tham gia thảo luận, kiến nghị, đề xuất nội dung quan trọng đối với Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.
ĐBQH Trần Quốc Tuấn cho rằng việc sửa đổi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả có ý nghĩa chính trị rất quan trọng đối với cam kết phát thải ròng bằng “0” vào 2050, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, giảm chi phí xã hội, nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong giai đoạn mới.
Góp ý cụ thể 02 nội dung để hoàn thành dự thảo Luật, ĐBQH Trần Quốc Tuấn nêu ý kiến:
Một là, về bổ sung quy định dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng (khoản 2 Điều 37)
Hiện nay, xây dựng là một trong những ngành tiêu tốn nhiều năng lượng nhất hiện nay. Theo Ngân hàng Thế giới, ngành này chiếm tới 36% tổng tiêu thụ năng lượng toàn cầu và gần 40% lượng phát thải CO₂. Ở Việt Nam, hơn 60% điện năng trong các công trình được dùng cho điều hòa và chiếu sáng, chủ yếu do sử dụng vật liệu xây dựng kém hiệu quả.
ĐBQH Trần Quốc Tuấn bày tỏ: nhiều lần đi dự các hội thảo tại những tòa nhà hành chính, mặc dù bên ngoài trời rất mát, nhưng bên trong tòa nhà vẫn mở máy lạnh. Nếu dùng kính cách nhiệt tốt, có nhãn năng lượng chuẩn, thì sẽ vừa tiết kiệm điện, vừa tránh lãng phí tiền, trong đó có ngân sách nhà nước.
“Thế giới đã đi trước chúng ta khá xa. EU, Mỹ, Singapore, Nhật Bản... đều áp dụng dán nhãn năng lượng vật liệu xây dựng từ lâu. Họ không những tiết kiệm năng lượng, mà còn nâng cao sức cạnh tranh cho doanh nghiệp” - ĐBQH Trần Quốc Tuấn nêu.
Tuy nhiên, khi triển khai quy định này tại Việt Nam sẽ không tránh khỏi những khó khăn nhất định như: thiếu tiêu chuẩn quốc gia cho nhiều loại vật liệu; số lượng phòng thử nghiệm đạt chuẩn còn ít; chi phí thử nghiệm cao, và cơ chế hậu kiểm còn yếu.
Theo đó, ĐBQH Trần Quốc Tuấn đề xuất Chính phủ cần quan tâm chỉ đạo thực hiện:
Ban hành lộ trình dán nhãn bắt buộc cho một số vật liệu xây dựng có ảnh hưởng lớn đến tiêu thụ điện như kính xây dựng, vật liệu cách nhiệt…
Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn Việt Nam về hiệu suất năng lượng đối với vật liệu xây dựng, đồng bộ với tiêu chuẩn quốc tế.
Xã hội hóa hoạt động thử nghiệm và cấp chứng nhận, không để doanh nghiệp "leo núi" một mình mà thiếu dây thừng.
Quy định ứng dụng QR-code, nền tảng số để truy xuất nhãn năng lượng minh bạch, giúp người tiêu dùng không cần phải là kỹ sư vẫn hiểu được sản phẩm mình đang dùng tốt đến đâu. Đồng thời có cơ chế hậu kiểm chặt chẻ, xử lý nghiêm các trường hợp cố tình vi phạm.
Nếu làm được những nội dung trên, việc dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng sẽ thực sự trở thành công cụ thúc đẩy ngành xây dựng phát triển bền vững, tiết kiệm, văn minh.
Hai là, về phát triển mô hình ESCO- Công ty dịch vụ năng lượng (sửa đổi, bổ sung khoản 4, 5, 6 Điều 43)
ĐBQH Trần Quốc Tuấn đồng tình với việc giao Chính phủ xây dựng cơ chế hỗ trợ phát triển mô hình ESCO. Đây là mô hình “đôi bên cùng có lợi” - bên tiết kiệm thì đỡ tốn tiền điện; bên đầu tư thì có thêm lợi nhuận. Do vậy, nếu không sớm có cơ chế khuyến khích, chúng ta sẽ bỏ lỡ một cơ hội lớn.
Hiện thế giới có khoảng 25 quốc gia áp dụng thành công mô hình ESCO, xem đây là công cụ thị trường, là trụ cột quan trọng để thúc đẩy chuyển đổi năng lượng.
Ở Trung Quốc, nhờ hỗ trợ tài chính và miễn thuế, từ 1996 đến năm 2020 ngành ESCO đã có đến 6.000 doanh nghiệp, tạo ra doanh thu hơn 82 tỷ USD, dẫn đầu toàn cầu, giúp giảm hơn 100 triệu tấn CO₂ mỗi năm.
Hàn Quốc, có hơn 300 công ty ESCO hoạt động mạnh nhờ Quỹ tiết kiệm năng lượng nhà nước.
Ở EU và Hoa Kỳ, có hợp đồng EPC chuẩn, ưu đãi thuế và tín dụng xanh đi kèm kiểm toán độc lập“rõ ràng, minh bạch, không lằng nhằng giấy tờ”.
Tại Việt Nam, hiện có khoảng 200 doanh nghiệp nhỏ đang hoạt động theo mô hình này, nhưng “đông thì đông vậy, chứ mạnh ai nấy yếu”. Nguyên nhân là do: thiếu hỗ trợ tài chính và bảo lãnh tín dụng cho các doanh nghiệp ESCO, vì doanh nghiệp không thể “mua điện bằng niềm tin”; thiếu hệ thống đo lường, giám sát độc lập - “làm rồi mà không đo, khác nào đi thi mà không có điểm”.
Từ đó, ĐBQH Trần Quốc Tuấn kiến nghị, đề xuất chính phủ quan tâm chỉ đạo: khẩn trương thành thập Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, cho phép doanh nghiệp ESCO tiếp cận được Quỹ này, được bảo lãnh tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh, miễn/giảm thuế cho các dự án hiệu quả cao; đồng thời xây dựng bộ tiêu chí đo lường, xác minh quốc tế và xã hội hóa hoạt động giám sát - như vậy mới tạo được niềm tin thị trường.
“Tiết kiệm năng lượng chính là nguồn thu vô hình, và phát triển mô hình ESCO không chỉ là câu chuyện kỹ thuật, mà là bước chuyển quan trọng trong tư duy quản lý và đầu tư.
Chúng ta đang sống trong một thế giới không còn nhiều thời gian để trì hoãn. Mỗi hành động hôm nay của chúng ta, dù là nhỏ nhất như việc dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng hay thúc đẩy một mô hình mới ESCO đều có thể góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và cứu lấy môi trường sống ngày mai” - ĐBQH Trần Quốc Tuấn nhấn mạnh.
