Đề nghị giao Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì chương trình phát triển vùng đồng bào DTTS & MN

Sáng 5/12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS & MN) đến năm 2035.

Xây dựng một hợp phần riêng cho vùng đồng bào DTTS & MN

Đại biểu Phạm Thị Kiều (Lâm Đồng) bày tỏ tán thành với phương án tích hợp 3 chương trình MTQG thành 1 chương trình duy nhất để tổ chức lại nguồn lực, bảo đảm sự thống nhất trong quản lý, giảm bớt chồng chéo, tăng tính hiệu quả và minh bạch trong thực hiện.

Đại biểu cũng tán thành triển khai chương trình trên toàn quốc, đồng thời dành mức độ ưu tiên tương xứng cho từng vùng đồng bào DTTS & MN, khu vực còn nhiều khó khăn và có yêu cầu đặc thù cao nhất.

Đại biểu Phạm Thị Kiều (Lâm Đồng). Ảnh: Quốc hội

Tuy nhiên, theo nữ đại biểu tỉnh Lâm Đồng, tích hợp phải đi kèm nguyên tắc không hòa lẫn 3 chương trình vốn có mục tiêu, cơ chế thực hiện và phương thức tiếp cận khác nhau. Đặc biệt, chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS & MN không chỉ nhằm thúc đẩy phát triển mà còn xử lý những vấn đề tích tụ qua nhiều thế hệ.

Đây là chương trình duy nhất tác động trực tiếp đến nhóm yếu thế nhất, sống ở địa bàn khó khăn nhất và ở vị trí quan trọng đối với ổn định chính trị - xã hội. Vì vậy, khi thiết kế chương trình tích hợp, bà Kiều đề nghị Quốc hội, Chính phủ làm rõ một số định hướng lớn để bảo đảm chương trình vừa thống nhất nhưng vẫn giữ được chiều sâu cần thiết.

Thứ nhất là xây dựng một hợp phần riêng cho vùng đồng bào DTTS & MN với mục tiêu, phạm vi và cơ chế phù hợp với đặc thù. “Đây là yêu cầu nhằm bảo đảm những vấn đề cốt lõi nhất ở vùng đặc thù, không bị hòa chung vào các mục tiêu phổ quát, tránh tình trạng đặc thù bị làm mờ trong quá trình tích hợp”, nữ đại biểu nhấn mạnh.

Thứ hai là phân bổ nguồn lực dựa trên mức độ khó khăn thực tế thay vì bình quân theo đơn vị hành chính. Những địa bàn khó khăn nhất phải được ưu tiên mạnh mẽ nhất, bởi nếu phân bổ bình quân thì chương trình sẽ không còn giữ được tính nhân văn và mục tiêu thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền.

Thứ ba là làm rõ vai trò trọng tâm của các cơ quan công tác dân tộc trong quản lý hợp phần đặc thù. Đây không phải là tạo thêm tầng nấc trung gian mà là bảo đảm tính liền mạch về chính sách dân tộc, tránh đứt gãy khi chuyển sang mô hình tích hợp và phát huy kinh nghiệm quản lý đã được chứng minh qua nhiều giai đoạn.

“Thực tiễn cho thấy cơ quan quản lý nhà nước về công tác dân tộc là đơn vị hiểu rõ nhất đặc điểm vùng, nắm địa bàn và có dữ liệu, có năng lực triển khai trực tiếp đến cộng đồng”, đại biểu đúc kết.

Trên cơ sở đó, bà đề xuất trong thông báo chủ trương đầu tư cần quy định rõ: “Cơ quan quản lý nhà nước về công tác dân tộc là đơn vị chủ trì hợp phần 2, phối hợp với các bộ, ngành trong triển khai”. Đây là bước đi cần thiết để bảo đảm sự liên tục trong điều hành, đúng tinh thần Thông báo kết luận số 4665 ngày 27/11/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị trong nghị quyết của Quốc hội cần bổ sung nội dung xác định: “Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan chủ trì chương trình theo Luật Đầu tư công; Bộ Dân tộc và Tôn giáo làm đầu mối quản lý và tổ chức thực hiện hợp phần 2, bảo đảm tính thống nhất xuyên suốt và phù hợp với điều kiện đặc thù của vùng DTTS & MN”.

“Nếu chương trình tích hợp được thiết kế theo các định hướng này, tôi tin rằng chúng ta sẽ có một mô hình quản lý hiện đại hơn, hiệu quả hơn và nhân văn hơn. Đây không chỉ là một chương trình đầu tư công mà còn là một nền tảng để thu hẹp dần khoảng cách phát triển, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc và bảo đảm sự phát triển bền vững, toàn diện của đất nước trong nhiều năm tới”, nữ đại biểu tỉnh Lâm Đồng nhận định.

Ít nhất 70% vốn ngân sách Trung ương ưu tiên cho vùng đồng bào DTTS & MN

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) - Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội đề nghị giao Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì hợp phần chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS & MN đến năm 2035, làm đầu mối thống nhất.

Đồng thời ông cũng cho rằng cần phân quyền mạnh cho địa phương trong lựa chọn danh mục dự án, nhất là dự án nhỏ, kỹ thuật đơn giản; đơn giản hóa quy trình đầu tư; quy định rõ trách nhiệm cá nhân người đứng đầu và cơ chế đánh giá, xử lý chậm trễ. Đặc biệt là cần có “vùng an toàn pháp lý” để cán bộ dám nghĩ, dám làm, phù hợp với tinh thần chỉ đạo về bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị). Ảnh: Quốc hội

Ngoài ra, ông cũng bày tỏ lo ngại yêu cầu huy động 33% vốn ngân sách địa phương và 28% từ doanh nghiệp, cộng đồng là không khả thi đối với các tỉnh nghèo, nơi ngân sách thường xuyên còn phải trông chờ vào Trung ương.

“Tôi đề nghị xác định lại tỷ lệ đối ứng phù hợp, đặc biệt với các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa – nơi thậm chí 10% đối ứng cũng là thách thức. Đồng thời, cần quy định nguyên tắc phân bổ rõ ràng: ít nhất 70% vốn ngân sách Trung ương phải ưu tiên cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, trong đó tối thiểu 40% cho địa bàn đặc biệt khó khăn, bảo đảm đầu tư đúng vùng lõi nghèo, đúng trọng tâm”, đại biểu Hà Sỹ Đồng nói và thống nhất với ý kiến giao cho địa phương tự rà soát, quyết định.

Về nội dung đầu tư và các hợp phần chính sách, đại biểu Hà Sỹ Đồng lưu ý cần xác định rõ: Hỗ trợ phát triển sản xuất là yếu tố nền tảng, then chốt, quyết định đến hiệu quả thực chất và tính bền vững của chương trình.

Bên cạnh đó, cần tiếp tục quan tâm đầu tư đồng bộ vào các nội dung thiết yếu khác có tác động trực tiếp đến đời sống người dân như: Hạ tầng dân sinh, chuyển đổi nghề, phát triển chế biến, lâm nghiệp bền vững, nước sinh hoạt, đất ở, đất sản xuất cho đồng bào DTTS ở vùng cao, vùng biên giới.

“Tôi đề nghị quy định tỷ lệ ưu tiên nhất dành cho hợp phần phát triển sản xuất, vì giải quyết công ăn việc làm, tăng thu nhập là quan trọng nhất; xây dựng cơ chế lựa chọn doanh nghiệp, hợp tác xã làm hạt nhân trong chuỗi giá trị; tăng cường chính sách tín dụng ưu đãi thay vì hỗ trợ cho không; đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ kinh tế số, thương mại số, hạ tầng số tại các địa bàn khó khăn”, đại biểu gợi ý.

Đại biểu tỉnh Quảng Trị đề nghị đưa vào nghị quyết yêu cầu công khai toàn bộ danh mục, vốn, tiến độ và kết quả dự án trên nền tảng số; giao Mặt trận Tổ quốc và cộng đồng dân cư giám sát bằng công cụ số theo thời gian thực. Đây là điều kiện tiên quyết để bảo đảm chương trình đạt hiệu quả cao nhất và phòng ngừa tiêu cực.

Để bảo đảm tính khả thi và gắn trách nhiệm giải trình, ông Đồng cũng đề nghị Quốc hội quy định việc Chính phủ báo cáo chuyên đề giữa kỳ vào năm 2029 về tiến độ, giải ngân và hiệu quả; đồng thời áp dụng bộ chỉ số KPI độc lập để đánh giá, làm căn cứ phân bổ vốn giai đoạn 2031-2035. Đây là yêu cầu quan trọng, bảo đảm chương trình không rơi vào tình trạng “đầu kỳ đặt mục tiêu cao - cuối kỳ xin điều chỉnh”.

Thu Hằng