Đề xuất giãn áp thuế TTĐB với rượu bia để đảm bảo tăng trưởng

Mặt hàng rượu, bia có thể bị đánh thuế TTĐB tối đa 100%. Ảnh: Nhật Sinh.

Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) dự kiến trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9 diễn ra vào tháng 5-6 tới. Trong đó, cơ quan soạn thảo đề xuất 2 phương án tăng thuế đối với rượu, bia lên tối đa 100%.

Tại Hội thảo Tham vấn hoàn thiện Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức, TS Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, cho biết trong bối cảnh thế giới đang đi chậm lại, Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng trưởng đột phá 8% năm 2025 và 2 con số giai đoạn 2026-2030, cao nhất trong khu vực.

Thực tế, tính toán của ông Lực cho thấy Việt Nam có thể hoàn thành kế hoạch này. Song, cần đáp ứng rất nhiều điều kiện, bao gồm việc đảm bảo sự vững chắc cho 2 trụ cột là tiêu dùng và đầu tư.

Cần giữ vững 2 trụ cột kinh tế

Hiện tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam dựa trên 3 cấu phần chính là xuất nhập khẩu, tiêu dùng nội địa và đầu tư. Trong đó, tiêu dùng chiếm gần 60% còn hoạt động đầu tư đóng góp 36%.

Nhìn chung, cả 2 lĩnh vực này đều phục hồi tốt trong thời gian gần đây. Tuy nhiên, tốc độ hồi phục chưa bền vững và chưa thể trở về giai đoạn trước đại dịch.

Theo chuyên gia này, doanh nghiệp Việt Nam còn nhiều khó khăn, đối mặt vô số thách thức như chiến tranh thương mại - công nghệ; chi phí đầu vào và logistics tăng; đơn hàng phục hồi không đồng đều và thiếu bền vững; yêu cầu số hóa và xanh hóa ngày càng cao.

Trong bối cảnh cầu tiêu dùng còn yếu, ông Lực cho rằng tăng thuế càng nhanh, càng cao sẽ dẫn đến giảm tổng cầu tiêu dùng và đầu tư.

Thêm nữa, tăng mạnh và nhanh thuế TTĐB đối với đồ uống có cồn có thể ảnh hưởng đến hiệu quả đóng góp ngân sách về lâu dài, tạo ra tình huống “khó chồng khó” đối với doanh nghiệp và người lao động trong ngành cũng như các lĩnh vực liên quan như bao bì, vận tải, du lịch, ăn uống…

TS Cấn Văn Lực cho rằng tăng thuế càng nhanh, càng cao sẽ dẫn đến giảm tổng cầu tiêu dùng và đầu tư. Ảnh: BTC.

Những tháng cuối năm 2024 và đầu năm 2025, đặc biệt là dịp Tết, thống kê từ Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho thấy ngành đồ uống vẫn chứng kiến xu hướng sụt giảm tiêu thụ do nhu cầu giảm mạnh, người dân thắt chặt chi tiêu.

Theo Báo cáo xu hướng sản xuất kinh doanh ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và xây dựng quý IV/2024 và dự báo quý I/2025, khoảng 62% doanh nghiệp lo ngại về tình trạng nhu cầu thị trường trong nước thấp.

Trong khi đó, TS Võ Trí Thành, nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương kiêm Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, cảnh báo việc tăng thuế đối với mặt hàng bia, rượu không những không giảm được nhu cầu mà còn có nguy cơ chuyển hướng tiêu dùng chuyển sang các sản phẩm bất hợp pháp.

Chuyên gia này cho rằng bản thân Nghị định 100 và Nghị định 168 đã làm giảm tiêu dùng mặt hàng này. Như vậy, cần xem xét các biện pháp khác chứ không phải chỉ tăng thuế.

Tránh gây sốc cho doanh nghiệp

Theo TS Cấn Văn Lực, Dự thảo Luật Thuế TTĐB cần đảm bảo sự hài hòa lợi ích, trách nhiệm và tính khả thi đối với Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng, người lao động thuộc các ngành liên quan.

Đặc biệt, cần có đánh giá tác động đầy đủ, toàn diện, có cơ sở khoa học và sát thực tiễn. Tránh định hướng “tận thu” mà nên nuôi dưỡng nguồn thu.

Thêm vào đó, các cơ quan có thẩm quyền cần phối hợp, đồng bộ và nhất quán nhiều chính sách mới đạt được mục tiêu tăng trưởng cao, bền vững và mục tiêu chính sách thuế đề ra. Đồng thời, cần tính toán mức thuế, thời điểm và lộ trình tăng thuế phù hợp, khả thi.

“Tránh hiện tượng khó chồng khó, nhanh quá và cao quá có thể gây sốc, gây tác dụng ngược như lách luật, chuyển sang dùng những mặt hàng khác có tác hại nhiều hơn”, ông Lực nhận định.

Chuyên gia cũng đề xuất phương án giãn đánh thuế đến năm 2028 và cân nhắc áp dụng tăng thuế theo Phương án 1 để doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị, đổi mới công nghệ. Việc chọn Phương án 1 sẽ phù hợp hơn trong giai đoạn hiện nay với mục tiêu giúp tăng trưởng kinh tế, phát triển doanh nghiệp.

Hồi đầu tháng 3, tại công văn gửi Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, VCCI kiến nghị cần có lộ trình tăng thuế TTĐB với mặt hàng bia, rượu hợp lý, giãn thời gian áp dụng từ năm 2028, với mức tăng 5% mỗi 2 năm.

Cụ thể, đối với rượu 20 độ trở lên và bia, từ 1/1/2028 đến 31/12/2029 thuế là 70%; từ 1/1/2030 đến 31/12/2031 thuế là 75%; từ 1/1/2032 trở đi thuế là 80%.

Thuế suất với sản phẩm rượu dưới 20 độ từ 1/1/2028 đến 31/12/2029 là 40%; từ 1/1/2030 đến 31/12/2031 là 45%; từ 1/1/2032 trở đi áp dụng 50%.

Liên đoàn cho biết ngành này đang gặp nhiều khó khăn do tác động của dịch bệnh, các chính sách hạn chế tiêu thụ đồ uống có cồn. Những yếu tố này khiến sản lượng, doanh thu, lợi nhuận của doanh nghiệp sụt giảm nghiêm trọng.

Trong khi đó, giá nguyên liệu đầu vào tăng cao dẫn đến giá bán tăng, khiến tiêu dùng giảm, gia tăng tồn kho. Nếu thuế TTĐB tiếp tục tăng, doanh nghiệp càng khó khăn hơn.

TS Võ Trí Thành đề nghị ban soạn thảo có thể đưa ra nhiều phương án tăng thuế thay vì giới hạn trong 2 phương án như hiện nay.

Tại hội thảo, ông Vũ Tuấn Anh, Ủy viên Ủy ban Kinh tế Tài chính, nhấn mạnh chính sách thuế không nên tạo ra biến động lớn và tác động xấu đến hoạt động sản xuất kinh doanh. Chính phủ là cơ quan trình đã cùng cơ quan soạn thảo ghi nhận và tiếp thu một số ý kiến.

“Theo thông tin ngày hôm nay, chúng tôi sẽ tiếp tục tiếp nghiên cứu thêm. Nếu còn những điểm chưa thống nhất giữa cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo, thì phải xin ý kiến của đại biểu Quốc hội”, ông Tuấn Anh khẳng định.

Ông cũng chia sẻ cơ quan thẩm tra, cơ quan soạn thảo đồng tình và ghi nhận với ý kiến của các hiệp hội, doanh nghiệp nhưng cũng phải cân nhắc làm sao cho chính sách phải hài hòa nhất, không thể theo hoàn toàn ý kiến các hiệp hội, doanh nghiệp.

Minh Khánh