Di sản văn hóa làm nên sức hút đặc biệt cho du lịch

Bản sắc từ chiều sâu văn hóa

Đắk Lắk hiện là nơi cư trú của hơn 40 dân tộc anh em, với nhiều giá trị văn hóa truyền thống được bảo tồn tương đối nguyên vẹn.

Các di sản văn hóa, cả vật thể và phi vật thể hiện diện khắp không gian sống, trong nghi lễ, lễ hội, trong lời ăn tiếng nói, kiến trúc và cả trong âm thanh núi rừng.

Nổi bật nhất là Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, được UNESCO công nhận là Kiệt tác truyền khẩu và Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại năm 2005.

Tại Đắk Lắk, cồng chiêng không đơn thuần là nhạc cụ mà còn là linh hồn của các nghi lễ cộng đồng, là biểu tượng của mối liên kết giữa con người với thần linh và tự nhiên.

Mỗi bộ chiêng, mỗi bài chiêng đều có ý nghĩa riêng, gắn liền với một lễ thức nhất định như lễ bỏ mả, lễ mừng lúa mới hay lễ cúng bến nước.

Giới thiệu bản sắc văn hóa tới du khách

Cùng với cồng chiêng, sử thi của các dân tộc Êđê, M’nông như Đam San, Ot N’drong… cũng là những "bộ sử sống", phản ánh thế giới quan, nhân sinh quan, tín ngưỡng và đạo lý truyền thống.

Sử thi thường được truyền miệng qua nhiều thế hệ, vang lên giữa không gian buôn làng với tiếng đàn t’rưng, k’lông pút trầm bổng, tạo nên một không gian văn hóa đầy mê hoặc và cuốn hút.

Ngoài ra, hệ thống lễ hội truyền thống như lễ mừng lúa mới, lễ cúng bến nước, lễ bỏ mả… được duy trì thường xuyên trong đời sống cộng đồng.

Đây không chỉ là dịp để bày tỏ lòng biết ơn với tổ tiên, trời đất, mà còn là cơ hội để người dân tụ hội, gìn giữ phong tục, nếp sống và chia sẻ những giá trị tinh thần sâu sắc.

Giá trị từ kiến trúc và đời sống

Song hành cùng các giá trị văn hóa phi vật thể, Đắk Lắk cũng sở hữu nhiều di sản vật thể đặc sắc, phản ánh lối sống, kiến trúc và hệ giá trị của cư dân bản địa.

Nhà dài Êđê là biểu tượng tiêu biểu nhất cho kiến trúc và xã hội mẫu hệ của người Êđê. Với chiều dài có thể lên đến 100 mét, nhà dài không chỉ là nơi ở mà còn là không gian sinh hoạt, nghi lễ của cả đại gia đình.

Di sản văn hóa Cồng chiêng mang đến ấn tượng cho du khách

Thiết kế độc đáo với cầu thang đục hình vú nữ, mái nhà chồm ra phía trước, cùng kết cấu gỗ – tre – nứa bền vững, nhà dài là minh chứng sống động cho sự gắn bó cộng đồng và vai trò người phụ nữ trong đời sống Êđê.

Các bến nước, nơi người dân lấy nước sinh hoạt gắn với tín ngưỡng thờ thần nước, thần rừng. Những lễ cúng bến nước không chỉ thể hiện sự biết ơn thiên nhiên mà còn phản ánh triết lý sống hòa hợp với môi trường của người Tây Nguyên.

Trang phục thổ cẩm của các dân tộc, với hoa văn tinh xảo, chất liệu bền đẹp và ý nghĩa biểu tượng phong phú, cũng là một di sản có giá trị cao. Bên cạnh đó, văn hóa cà phê, từ trồng trọt đến chế biến, thưởng thức không chỉ là ngành kinh tế chủ lực mà còn dần trở thành một phần của bản sắc văn hóa Đắk Lắk.

Di sản trong đời sống hôm nay

Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức từ quá trình hiện đại hóa, nhưng các di sản văn hóa của Đắk Lắk vẫn chứng tỏ sức sống mãnh liệt trong đời sống đương đại.

Tại các buôn làng như Akô Dhông (TP. Buôn Ma Thuột) hay buôn Jun (huyện Lắk), nhà dài không chỉ được giữ gìn như di tích mà còn được cải tạo để phục vụ du lịch cộng đồng.

Du khách đến đây có thể lưu trú trong các homestay truyền thống, tham gia nấu ăn, giao lưu cồng chiêng, nghe kể sử thi, trải nghiệm dệt thổ cẩm...

Cafe cũng là điểm nhấn thu hút du khách đến với Đắk Lắk

Không gian văn hóa cồng chiêng vẫn được duy trì trong các nghi lễ quan trọng, đồng thời xuất hiện tại nhiều sự kiện văn hóa lớn trong và ngoài nước.

Những nghệ nhân lớn tuổi vẫn miệt mài truyền dạy cho thế hệ trẻ cách đánh chiêng, giữ âm thanh đúng chuẩn, chỉnh chiêng theo cung bậc, nhịp điệu của từng bài chiêng cổ.

Công tác bảo tồn di sản văn hóa tại địa phương cũng nhận được sự quan tâm đúng mức. Nhiều nghi lễ truyền thống như lễ cúng bến nước của người M’nông, lễ mừng lúa mới của người Êđê… đã được phục dựng với sự phối hợp giữa chính quyền và cộng đồng.

Tại huyện Lắk, các lễ thức của người M’nông Gar (xã Đắk Phơi), người M’nông Rlâm (buôn Jun) hay người Êđê (buôn Phôk, xã Nam Ka) đã được khôi phục bài bản, đúng nghi thức cổ truyền.

Theo Sở VHTTDL Đắk Lắk, hiện toàn tỉnh có 45 di sản văn hóa vật thể, trong đó có 2 di tích được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt và 6 di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào Danh mục quốc gia.

Đây là nguồn lực quý báu để phát triển du lịch văn hóa – loại hình đang ngày càng thu hút du khách trong và ngoài nước.

Không chỉ góp phần làm giàu trải nghiệm du lịch, các di sản còn giúp khơi dậy lòng tự hào, nâng cao ý thức bảo tồn và gìn giữ giá trị truyền thống trong cộng đồng.

Ông Trần Hồng Tiến, Giám đốc Sở Đắk Lắk nhận định: “Chúng tôi không coi di sản là thứ để trưng bày hay trình diễn một cách đơn thuần. Điều quan trọng là đưa di sản trở về đúng vị trí trong đời sống như một phần máu thịt của cộng đồng, và từ đó lan tỏa đến du khách, đặc biệt là thế hệ trẻ”.

Trong thời gian tới, ngành văn hóa tỉnh sẽ tiếp tục tăng cường công tác nghiên cứu, phục dựng và truyền thông về giá trị các di sản văn hóa, song song với phát triển sản phẩm du lịch gắn với cộng đồng, để từng lễ hội, từng âm thanh chiêng, từng nếp nhà dài tiếp tục hiện diện sống động trong lòng du khách và cư dân địa phương.

Di sản văn hóa Đắk Lắk không chỉ là tài sản riêng của vùng đất Tây Nguyên mà còn là phần máu thịt trong kho tàng văn hóa Việt Nam. Với bản sắc độc đáo, sức sống bền bỉ và những nỗ lực bảo tồn không ngừng, các di sản này đang trở thành điểm tựa vững chắc để Đắk Lắk phát triển du lịch theo hướng bền vững và có chiều sâu.

HƯƠNG GIANG