Điểm nghẽn thể chế tập trung ở sự kém hiệu lực, hiệu quả của các thiết chế nhà nước

Sự cồng kềnh của bộ máy gây nhiều khó khăn cho phát triển

Tại cuộc hội thảo khoa học cấp quốc gia do Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và Bộ Tư pháp phối hợp tổ chức với chủ đề “Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” diễn ra ngày 6-3 vừa qua, GS, TS Hoàng Thế Liên, nguyên Thứ trưởng Thường trực Bộ Tư pháp, Ủy viên Hội đồng Khoa học của Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhắc tới điểm nghẽn về thể chế, pháp luật và những chỉ đạo rất quyết liệt của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước trong việc tập trung đột phá điểm nghẽn này.

GS, TS Hoàng Thế Liên cho rằng điểm nghẽn thể chế tập trung ở sự kém hiệu lực, hiệu quả của các thiết chế nhà nước.

Theo GS, TS Hoàng Thế Liên, điểm nghẽn thể chế tập trung chủ yếu ở sự kém hiệu lực, hiệu quả, thậm chí hoạt động bế tắc của các thiết chế bộ máy nhà nước, ở nhiều bất cập về chất lượng pháp luật và thi hành pháp luật, ở sự chưa ngang tầm về năng lực và tính chuyên nghiệp của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.

Sự cồng kềnh, nhiều tầng nấc, ôm đồm, phân công chưa rõ ràng, phân cấp, phân quyền chưa đủ mạnh của các thiết chế trong bộ máy nhà nước gây nên sự tốn kém, gánh nặng cho ngân sách, nguy hại hơn là không làm tròn vai kiến tạo, phát triển; thiếu hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả trong hoạch định, tổ chức thực hiện chính sách, gây nhiều khó khăn cho phát triển.

Đây là vấn đề đã được Đảng ta nhận ra từ khá lâu. Trong nhiều nghị quyết, Đảng ta đã thẳng thắn đánh giá bộ máy chính trị còn cồng kềnh, kém hiệu lực, hiệu quả; năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức chưa ngang tầm với yêu cầu phát triển, từ đó nhiều chủ trương về kiện toàn bộ máy nhà nước đặt trong tổng thể đổi mới hệ thống chính trị đã được khẳng định, hướng tới xây dựng một bộ máy chính trị gọn nhẹ, hiệu lực, hiệu quả, với đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có bản lĩnh chính trị, chuyên nghiệp, thực tài, tận tụy phục vụ nhân dân.

"Vấn đề của vấn đề là quá trình triển khai thực hiện chậm chạp, thiếu quyết liệt, nên cải cách, đổi mới bộ máy chính trị, đội ngũ cán bộ, công chức chưa đáp ứng yêu cầu, trong khi xã hội và người dân đang rất bức xúc", GS, TS Hoàng Thế Liên nói.

Mục tiêu lớn lao về phát triển đất nước đến năm 2045, những giá trị tốt đẹp của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo Nghị quyết số 27-NQ/TW của Đảng đòi hỏi phải có một bộ máy chính trị đủ mạnh, một đội ngũ cán bộ, công chức đủ đức, tài mới gánh vác được.

"Vì vậy, những cải cách mang tính cách mạng về bộ máy chính trị nói chung và bộ máy nhà nước nói riêng mà Đảng ta đang thực hiện, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm, chắc chắn sẽ tạo nên bước ngoặt lớn trong sự phát triển đất nước", lời của GS, TS Hoàng Thế Liên.

Thiết lập bộ máy chính quyền ít tầng nấc

GS, TS Hoàng Thế Liên nhấn mạnh quan điểm, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc đòi hỏi phải quyết liệt trong cải cách thể chế, pháp luật; đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam phải được xác định là nhiệm vụ trọng tâm và cấp thiết.

Qua đó, từng bước đổi mới hệ thống chính trị, xây dựng tổ chức bộ máy nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, với đội ngũ cán bộ, công chức chuyên nghiệp, thực tài. Đồng thời, phải xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, đáp ứng các yêu cầu lớn; thể chế hóa kịp thời, đầy đủ đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, về thể hiện ý chí, nguyện vọng của nhân dân; đáp ứng yêu cầu phát triển của cuộc sống và được thực thi nghiêm chỉnh và công bằng.

GS, TS Hoàng Thế Liên kiến nghị tiếp tục đổi mới và phát huy 3 trụ cột phát triển: Nhà nước pháp quyền hiện đại được đổi mới cả chất và lượng; nền kinh tế thị trường phát triển đầy đủ; xã hội dân chủ phát triển ở trình độ cao, trong đó thượng tôn Hiến pháp và pháp luật là nguyên tắc chủ đạo, chi phối các tương tác trong xã hội và mối quan hệ giữa 3 trụ cột này.

Cụ thể là phải đổi mới toàn diện bộ máy nhà nước và xử lý hài hòa mối quan hệ giữa Nhà nước với thị trường và xã hội, nhằm tạo động lực mạnh mẽ phát triển đất nước. "Nhà nước sẽ tinh gọn và hiệu quả hơn, nhờ vào việc đẩy mạnh cải cách mang tính cách mạng nhằm thiết lập một bộ máy chính quyền ít tầng nấc, gắn kết, dựa trên thực tài; có kỷ cương, kỷ luật cao; áp dụng nguyên tắc thị trường, nguyên tắc pháp quyền trong hoạch định chính sách và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật; tăng cường trách nhiệm giải trình của nhà nước thông qua việc bảo đảm sự minh bạch, công khai và sự tham gia hữu hiệu của người dân vào quá trình ra quyết định", GS, TS Hoàng Thế Liên nói.

Cũng theo GS, TS Hoàng Thế Liên, việc phân công, phân cấp, phân quyền phải dựa trên nguyên tắc phi tập trung hóa; bảo đảm phân công trách nhiệm rõ ràng, gắn với điều chỉnh khung tài chính giữa các cấp chính quyền, nhằm tăng cường trách nhiệm giải trình và giải quyết vấn đề kém hiệu quả trong điều phối và sử dụng nguồn lực công.

Trong mối quan hệ với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cần xây dựng một nhà nước kiến tạo thể chế phát triển, một nền kinh tế thị trường năng động, có năng lực cạnh tranh và tham gia tích cực vào chuỗi giá trị toàn cầu, dựa trên động lực tăng trưởng là khu vực kinh tế nhà nước và kinh tế tư nhân ngày càng lớn mạnh.

Đồng thời, thể chế phải khuyến khích sáng tạo, khơi thông mọi nguồn lực trong xã hội, đáp ứng yêu cầu của chủ trương phát triển số hóa. Muốn vậy, cần có cơ chế giải quyết bài toán về xung đột lợi ích và coi đây là một nhiệm vụ quan trọng đầy thách thức của Đảng và Nhà nước. Nhà nước sẽ giảm bớt sự tham gia vào hoạt động kinh tế; tập trung thực hiện vai trò tạo sân chơi bình đẳng, hòa nhập, trong đó cần bảo đảm tốt hơn, minh bạch hơn quyền sở hữu, quyền tài sản, nhất là những vấn đề liên quan đến quyền sử dụng đất.

Trong mối quan hệ với xã hội, cần đổi mới cơ chế pháp lý theo hướng bảo đảm tiếng nói của người dân, của xã hội ngày càng mạnh mẽ, ngày càng có trọng lượng trong công việc của nhà nước. Muốn vậy, cần phải phát huy vai trò của các tổ chức xã hội với tư cách là đối tác quan trọng của nhà nước trong việc thực hiện các mục tiêu đề ra.

Nhà nước cần tạo khung pháp lý đầy đủ cho người dân thực hiện các quyền cơ bản, bao gồm quyền tiếp cận thông tin, quyền sáng kiến cộng đồng, quyền sáng kiến chương trình nghị sự, quyền lập hội, quyền biểu tình và các quyền dân chủ trực tiếp khác, đồng thời quy định trách nhiệm rõ ràng cho cơ quan Nhà nước phải bảo đảm minh bạch, có trách nhiệm bảo vệ, bảo đảm quyền con người, quyền công dân, tạo điều kiện để công dân tương tác hiệu quả với Nhà nước.

CHIẾN THẮNG