Điểm nhấn 'dạy người' qua hoạt động trải nghiệm

Hoạt động trải nghiệm hội chợ của cô - trò Trường Tiểu học Vĩnh Tuy. Ảnh: TG

Hoạt động này có ý nghĩa quan trọng trong giáo dục, phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh. Trên hết là rèn kỹ năng sống, giúp các em tự tin, có cơ hội thể hiện và khẳng định bản thân.

Đa dạng hình thức “dạy người”

Ngày Tết Trung thu của Trường Tiểu học Vĩnh Tuy (Hai Bà Trưng, Hà Nội) thu hút hơn 2.000 học sinh, phụ huynh và giáo viên tham dự. Cô Hiệu trưởng Nguyễn Phương Hoa nhấn mạnh, hoạt động trải nghiệm sáng tạo này giúp học sinh được thể hiện tài năng, đam mê và sáng tạo qua cuộc thi thiết kế đèn lồng, múa hát, hoạt động của hội chợ...

Sản phẩm được bày bán tại các gian hàng do các em làm, dưới sự hướng dẫn, trợ giúp của phụ huynh và giáo viên. Từ hoạt động này, học sinh phát triển được nhiều kỹ năng như: Sự khéo léo, quản lý tài chính, chi tiêu. Trên hết là tinh thần đoàn kết, nhân ái, biết yêu thương bố mẹ, chia sẻ với bạn bè… “Từ những hoạt động trải nghiệm sáng tạo, nhiều tài năng nhí được nhà trường phát hiện và bồi dưỡng, vun đắp”, cô Hoa chia sẻ.

Nhấn mạnh, hoạt động trải nghiệm là một trong những điểm nhấn của Chương trình giáo dục phổ thông 2018, cô Nguyễn Thị Minh Thịnh – Hiệu trưởng Trường Tiểu học Tân Dân (TP Việt Trì, Phú Thọ) khẳng định, hoạt động này có ý nghĩa quan trọng trong giáo dục, phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh. Trên hết là rèn kỹ năng sống, giúp các em tự tin, có nhiều cơ hội thể hiện và khẳng định bản thân.

“Hoạt động giữ gìn nhà cửa ngăn nắp, sạch đẹp đối với học sinh lớp 3 đã rèn kỹ năng sắp xếp đồ dùng, góc học tập... gọn gàng, khoa học. Các em cũng có ý thức giữ gìn vệ sinh chung, biết chia sẻ công việc với người thân trong gia đình và yêu lao động...”, cô Thịnh viện dẫn.

Khẳng định, hoạt động trải nghiệm là phương tiện “dạy người”, cô Nguyễn Thanh Huyền - Hiệu trưởng Trường THCS Khương Mai (Thanh Xuân, Hà Nội) nhắc đến 3 năng lực đặc thù của hoạt động này gồm: Thích ứng với sự thay đổi; thiết kế và tổ chức hoạt động; định hướng nghề nghiệp. Ngoài ra, hoạt động này còn tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, trải nghiệm các cảm xúc khác nhau. Đồng thời, khai thác kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng của các môn học.

Bên cạnh đó, học sinh thực hiện nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn trong nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi. Thông qua hoạt động trải nghiệm đã chuyển hóa những kinh nghiệm thành tri thức và kỹ năng mới. Qua đó, góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo, khả năng thích ứng với cuộc sống và nghề nghiệp tương lai.

Phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh

Cũng theo cô Huyền, hoạt động trải nghiệm nhằm hình thành các phẩm chất, nhân cách, năng lực và kỹ năng xã hội cho người học. Theo đó, môn học này có thể tổ chức thông qua các chủ đề và được thiết kế bám sát với thực tế cuộc sống. Ví dụ như kiểm soát chi tiêu, xây dựng các mối quan hệ trong nhà trường, tự bảo vệ bản thân, sử dụng mạng Internet an toàn... Hoặc có thể là hoạt động được thiết kế phù hợp với lứa tuổi như diễn kịch, giải quyết tình huống.

Hoạt động trải nghiệm với chủ đề “Rèn nếp sống” cho học sinh lớp 2 của Trường Tiểu học Tân Dân. Ảnh: NVCC

“Tại Trường THCS Khương Mai, hoạt động trải nghiệm được tổ chức với nhiều chủ đề khác nhau. Hàng tháng, nhà trường tổ chức chuỗi hoạt động gắn với 1 chủ đề. Ví dụ, chủ đề của tháng 9: “Em yêu trường em” thông qua hình thức thi rung chuông vàng tìm hiểu về truyền thống nhà trường, thi viết về “Thầy cô trong mắt em”. Với chủ đề “Em với cộng đồng”, học sinh tham gia trồng cây, dọn vệ sinh cùng tổ dân phố…” – cô Huyền chia sẻ.

Trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, hoạt động trải nghiệm vừa là hoạt động vừa như một phương thức giáo dục nhằm hiện thực hóa mục tiêu giáo dục tổng thể, TS Hoàng Trung Học – Trưởng khoa Tâm lý – Giáo dục (Học viện Quản lý giáo dục) nêu quan điểm. “Cần lưu ý, bản chất của đổi mới giáo dục là chuyển từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực. Đầu ra của chương trình giáo dục là hệ thống phẩm chất, năng lực của học sinh”, TS Hoàng Trung Học nhắc lại.

Dưới phương diện tâm lý học, TS Hoàng Trung Học nhìn nhận, các phẩm chất, năng lực của học sinh sẽ được hình thành và phát triển thông qua hoạt động thực tiễn và việc làm cụ thể. Điều này đòi hỏi nhà giáo phải thay đổi triệt để tư duy, cách tiếp cận phương pháp dạy học trong quá trình giảng dạy. Đồng thời tạo điều kiện cho thầy, cô giáo có cơ hội sáng tạo không ngừng trong từng giờ lên lớp cũng như trong mỗi tình huống giáo dục học sinh”, TS Hoàng Trung Học nhấn mạnh.

Theo Chủ biên chương trình Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp - PGS.TS Đinh Thị Kim Thoa, ở cấp tiểu học được gọi là Hoạt động trải nghiệm. Lên đến THCS và THPT là Hoạt động trải nghiệm, Hướng nghiệp. Hoạt động trải nghiệm sẽ tạo cơ hội cho học sinh huy động, tổng hợp kiến thức, kỹ năng của các môn học, lĩnh vực giáo dục để có thể áp dụng vào thực tiễn trong nhà trường, gia đình và xã hội. Đồng thời giúp các em có cơ hội tham gia hoạt động phục vụ cộng đồng và hướng nghiệp.

Đặc biệt, tất cả hoạt động này phải dưới sự hướng dẫn, tổ chức của nhà giáo dục. Qua đó hình thành những phẩm chất chủ yếu, năng lực chung được xác định tại Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể. Các năng lực và phẩm chất chung này được thực hiện trong hoạt động trải nghiệm thông qua mục tiêu của hoạt động trải nghiệm.

Trong nhóm nội dung hoạt động trải nghiệm, tùy từng cấp học mà mỗi trường tập trung vào nhóm nội dung nào nhiều hơn. Ví dụ nhóm nội dung hoạt động phát triển cá nhân, thực hiện nhiều ở bậc tiểu học. Nhưng ở cấp THCS có thể nhẹ hơn và bắt đầu tăng dần nhóm hoạt động xã hội và phục vụ cộng đồng. Đến THPT, các hoạt động phát triển cá nhân, hoạt động xã hội và phục vụ cộng đồng tất nhiên vẫn tiếp tục, nhưng đặc biệt đẩy mạnh hoạt động giáo dục hướng nghiệp. “Tùy từng cấp học mà trọng số ở nhóm nội dung hoạt động nào nhiều hơn”, PGS.TS Đinh Thị Kim Thoa trao đổi.

“Hoạt động trải nghiệm có vai trò quan trọng. Không chỉ phát huy vai trò giáo dục trong một môn học cụ thể mà còn trở thành phương pháp giáo dục chủ đạo trong các môn học, hướng đến mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh” – TS Hoàng Trung Học chia sẻ.

Minh Phong