Doanh nghiệp cần hành lang pháp lý ổn định

Cải cách vẫn chưa đáp ứng được kỳ vọng

Tại Hội thảo, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công nêu ra một số “dòng chảy” trong hoạt động xây dựng chính sách, pháp luật, trước bối cảnh năm 2022 là một năm nhiều biến động và thách thức đối với kinh tế thế giới và Việt Nam.

Theo đó, các chính sách ứng phó với những tác động của kinh tế thế giới hợp lý và khá linh hoạt. Cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao việc Nhà nước đã nhanh chóng ban hành các chính sách để ứng phó, chẳng hạn như cắt giảm các loại thuế về thuế bảo vệ môi trường, thuế nhập khẩu ưu đãi (MFN) để kiềm chế giá xăng dầu - nguyên liệu đầu vào quan trọng của nhiều ngành, lĩnh vực và kiềm chế lạm phát. Đồng thời, các chính sách liên quan đến hỗ trợ, phục hồi sau đại dịch tiếp tục được thúc đẩy, đã góp phần giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn.

Toàn cảnh hội thảo

Báo cáo của VCCI cũng phản ánh góc nhìn của doanh nghiệp đối với những vấn đề pháp lý chuyên sâu tác động đến môi trường đầu tư kinh doanh. Các doanh nghiệp phản ánh, cho dù những năm gần đây công tác hoàn thiện, sửa đổi pháp luật được đẩy mạnh nhưng vẫn còn rất nhiều những quy định bất cập, vướng mắc, tạo gánh nặng cho doanh nghiệp; thậm chí, có một số văn bản, các quy định còn kém thuận lợi hơn so với trước.

TS. Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) nhận định, các kết quả cải cách vẫn chưa đáp ứng được kỳ vọng của nhà đầu tư, doanh nghiệp. Gánh nặng chính sách đối với doanh nghiệp tồn tại dưới nhiều hình thức, thể hiện qua nhiều bất cập khác nhau. Có những vấn đề kéo dài nhiều năm chưa được giải quyết; thậm chí thời gian gần đây mức độ rủi ro càng tiềm ẩn lớn hơn.

Đơn cử, theo phản ánh của cộng đồng doanh nghiệp, quy định về điều kiện bảo đảm phòng cháy, chữa cháy chưa khoa học; chưa phân loại theo mức độ rủi ro của ngành, nghề sản xuất, kinh doanh; áp đặt điều kiện quá mức cần thiết và làm tăng đáng kể chi phí của doanh nghiệp. Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam cho rằng, giấy phép phòng cháy, chữa cháy và giấy phép hoàn công đã được cấp khi xây dựng nhà máy ban đầu khác biệt với quy định hiện hành, dẫn đến tăng chi phí và kéo dài thời gian cấp phép cho doanh nghiệp.

Ngoài ra, doanh nghiệp vẫn còn những băn khoăn bởi, nhiều quy định mới đưa ra lại thêm vướng mắc, gia tăng chi phí kinh doanh một cách bất hợp lý cho doanh nghiệp. Hay cách đưa ra các quy định mới mà thiếu đánh giá kỹ tác động tới thị trường làm gia tăng thêm sự khó khăn của môi trường kinh doanh. Đơn cử như việc khi phát hiện các vi phạm trong phát hành trái phiếu riêng lẻ, như Nghị định 65 của Chính phủ được ban hành theo hướng siết chặt. Nghị định này như một cú phanh gấp. Những quy định kiểu này khiến cho chính sách thiếu ổn định, thiếu tính dự báo trong khi mục tiêu quản lý đôi khi lại không đạt được…

Phải giảm rủi ro pháp lý

Theo Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công, điều quan trọng mà cộng đồng doanh nghiệp muốn truyền tải trong Báo cáo này là sự ổn định môi trường pháp lý để thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân. Đối với các dự án đầu tư lớn, thực hiện trong thời gian dài, các nhà đầu tư luôn đòi hỏi tính ổn định và khả năng dự đoán của môi trường pháp lý để quyết định liệu có đầu tư hay không. Rủi ro pháp lý cao đồng nghĩa với hoạt động đầu tư kinh doanh của doanh nghiệp kém thuận lợi. Chủ tịch VCCI nêu rõ, tuân phủ pháp luật là bắt buộc nhưng cũng liên quan đến cách điều hành, vận hành, ban hành chính sách. Những doanh nghiệp lớn đầu ngành như những con tàu lớn, không thể phanh gấp nên rất cần môi trường kinh doanh ổn định.

Theo điều tra của VCCI, tỷ lệ doanh nghiệp dự đoán được thay đổi trong quy định pháp luật của Trung ương từ năm 2013 đến năm 2021 có chiều hướng giảm, năm 2021 thì chỉ còn 4,55% doanh nghiệp dự đoán được. Theo VCCI, với rủi ro pháp lý như hiện nay, doanh nghiệp nhỏ chịu tác động lớn, còn doanh nghiệp lớn trong nước lại không muốn đầu tư lớn. Rủi ro pháp lý tác động đến mọi doanh nghiệp nhưng doanh nghiệp FDI được bảo hộ bởi Chính phủ và các cam kết bảo hộ đầu tư của Việt Nam. Khi làm ăn quá bất lợi, họ có thể ra đi còn doanh nghiệp Việt Nam thì không.

Ông Nguyễn Minh Đức - thành viên nhóm nghiên cứu Báo cáo “Dòng chảy pháp luật kinh doanh 2022” cho rằng, tính ổn định của pháp luật rất quan trọng đối với các dự án đầu tư. Dù không thể đòi hỏi một hệ thống pháp luật đứng yên mãi mãi. Pháp luật vẫn phải điều chỉnh khi các điều kiện xã hội thay đổi, hoặc khi phát hiện ra các bất cập, vướng mắc. Tuy nhiên, theo ông Đức, hệ thống pháp luật cũng không thể thay đổi liên tục. Khi phải thay đổi, các giải pháp luôn cần tìm điểm cân bằng giữa việc duy trì tính ổn định để tạo lập niềm tin kinh doanh và việc điều chỉnh để phù hợp hơn với thực tiễn. Giảm rủi ro pháp lý, không còn sự thay đổi đột ngột, giật cục là điều mong muốn, là tạo sự ổn định, giữ được niềm tin - ông Đức nhấn mạnh.

Ngoài ra, theo báo cáo của VCCI việc giảm rủi ro pháp lý không chỉ tác động đến sự dịch chuyển ngành nghề, lĩnh vực đầu tư của kinh tế tư nhân mà còn giúp các doanh nghiệp này sẵn sàng đầu tư mạnh mẽ hơn để xây dựng nhà xưởng kiên cố, mua sắm máy móc hiện đại, đầu tư cho nguồn nhân lực, nghiên cứu phát triển (R&D) và xây dựng thương hiệu. Điều này sẽ giúp giảm tình trạng nhiều doanh nghiệp làm ăn “chộp giật”. Việc giảm rủi ro pháp lý, tăng cường tính ổn định có ý nghĩa lớn trong việc thu hút đầu tư vào các dự án lớn, phát triển kinh tế tư nhân và tăng động lực để các doanh nghiệp kinh doanh bền vững hơn - Báo cáo của VCCI nhấn mạnh.

Quang Khánh