Độc đáo làng chiếu hàng trăm năm tuổi ở Đồng Tháp

Nghề dệt chiếu hơn 100 năm tuổi Định Yên được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch công nhận di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Ảnh Hữu Tuấn

Lưu giữ nét truyền thống

Nằm cạnh bờ sông Hậu, làng chiếu Đinh Yên, được xem là mảnh đất “thiên thời, địa lợi, nhân hòa”. Được trời phú cho đất đai màu mỡ, những cách đồng lác mênh mông bao bọc khu vực Đồng bằng sông Cửu Long là nguồn nguyên liệu lý tưởng để nghề dệt chiếu phát triển. Với đôi bàn tay khéo léo, sự cần cù, sáng tạo, chắt lọc những cái hay, cái đẹp, người dân Định Yên dần tạo nên thương hiệu “chiếu Định Yên” nức tiếng gần xa.

Để làm ra một chiếc chiếu đẹp người thợ phải tỉ mĩ trong các công đoạn từ khâu lựa chọn lác đến dệt. Ảnh Hữu Tuấn

Từ những năm 1920, nghề dệt chiếu ở Định Yên đã phát triển phồn thịnh, nguyên liệu tại chỗ không đủ, phải mua thêm lác chẻ sẵn, phơi khô từ các nơi khác chở về. Đến trước 1954, nhờ chất lượng cao, giá cả vừa phải nên chiếu Định Yên được nhiều ghe thương lái mua và chở bán khắp vùng ĐBSCL và sang tận Campuchia.

Clip Độc đáo nghề làm chiếu làng Định Yên. Clip: Hữu Tuấn

Làng chiếu Định Yên không chỉ là kế sinh nhai, mà còn là nơi lưu giữ, bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống. Nghề dệt chiếu không quá khó, nhưng đòi hỏi người thợ phải tỉ mỉ, khéo léo trong từng công đoạn như cắt, phơi, nhuộm và dệt.

Một chiếc chiếu được sản xuất tại Định Yên được hoa văn người thợ phải nhuộm lác nhiều màu xanh, đỏ, vàng. Ảnh Hữu Tuấn

Để có một chiếc chiếu đẹp và bền, trước tiên phải chọn nguyên liệu là cây lác thật già, sau đó chọn lựa chiều dài của lác phù hợp với khổ chiếu cần dệt. Khi dệt chiếu cần 2 người cùng làm, thông thường khi căng đai xong người thợ chính sẽ ngồi lên khung, người thứ hai luồn từng sợi lác vào khuôn và người thợ chính sẽ dùng sức lực dập mạnh vào lác để kết chặt lác vào nhau. Động tác dập phải dứt khoát, đủ độ mạnh để lác thẳng hàng, không xếp chồng lên nhau dẫn đến gãy lọn.

Lác sau khi nhuộm được người dân đem phơi khô trước khi đưa vào máy dệt. Ảnh Hữu Tuấn

Là một người có thâm niên hơn 50 năm trong nghề dệt chiếu, bà Trần Thị Dính (ở ấp An Lợi, ở xã Định Yên) cho biết: “Chiếu Định Yên nổi tiếng dày, bền, nằm vừa êm lại thoáng mát, giá phù hợp với người tiêu dùng nên hằng ngày thương lái các nơi đến mua rất đông. Một ngày làm chăm chỉ, thợ chiếu có thể dệt được từ 2 – 3 đôi, tùy theo loại chiếu, chiếu trắng hay chiếu màu và độ dày hay mỏng, giá bán từ 120.000 – 180.000 đồng/đôi, mỗi tháng một người thu nhập từ 2,2 – 2,5 triệu đồng”.

Phát triển nghề truyền thống gắn với du lịch

Bà Nguyễn Thu Hà, ở ấp An Khương, xã Định Yên cho biết: Trước đây, làm thủ công, 2 người chỉ làm 5 – 6 chiếc chiếu/ngày nên thu nhập thấp, từ khi được hỗ trợ vay vốn mua máy dệt nên công việc và thu nhập thuận lợi hơn rất nhiều. Đặc biệt, khi có hợp tác xã và tổ hợp tác dệt chiếu, người dân yên tâm hơn do không phải ra chợ bán chiếu lẻ như trước đây, sản phẩm chiếu được giao cho hợp tác xã bán.

Chiếu sau khi dệt xong, người dân đem ra đường phơi khô để không bị ẩm mốc. Ảnh Hữu Tuấn

“Để đầu ra ổn định, chiếu đẹp và chất lượng, người dệt chiếu phải tâm huyết trong các công đoạn sản xuất nhằm tạo ra sản phẩm bền, đẹp, mẫu mã đa dạng, hình thức bắt mắt” - bà Thu Hà cho hay.

Sau khi hoàn tất các công đoạn, người thợ đóng gói những chiếc chiếu lại để chuẩn bị đưa ra thị trường. Ảnh Hữu Tuấn

Theo Chủ tịch UBND xã Định Yên Nguyễn Văn Minh Chây cho biết: Làng chiếu Định Yên hiện có 620 máy dệt chiếu, 62 máy may bìa chiếu, 2 máy se chỉ, 2 máy lau bóng sản phẩm với 431 hộ dân sinh sống bằng nghề dệt chiếu. Hàng năm, làng nghề sản xuất và cung cấp ra thị trường trên 1,3 triệu chiếc chiếu các loại, với tổng doanh thu khoảng 80 tỷ đồng, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho gần 3.800 hộ dân sản xuất, buôn bán, dịch vụ.

Chiếu được sắp chồng để chuẩn bị đưa ra thị trường tiêu thụ. Ảnh Hữu Tuấn

"Ngoài những hộ dệt truyền thống bằng khung dệt, tại làng chiếu Định Yên đã thành lập được một hợp tác xã và 3 tổ hợp sản xuất, tiêu thụ chiếu, thu hút gần chục nghìn lao động nhàn rỗi ở địa phương và những vùng lân cận có việc làm cho thu nhập ổn định" - ông Chây thông tin thêm.

Máy móc đưa vào hỗ trợ sản xuất, thu nhập người dân được tăng lên. Ảnh Hữu Tuấn

Trao đổi với phóng viên, ông Phan Văn Bé Tư, Chủ nhiệm Hợp tác xã chiếu Thanh Bình biết thêm: Trước đây, chiếu Định Yên chủ yếu tiêu thụ tại các tỉnh ĐBSCL, miền Đông Nam bộ và TP Hồ Chí Minh. Hiện nay, chiếu Định Yên còn có mặt tại thị trường Campuchia, Thái Lan, Đài Loan (Trung Quốc)... tạo động lực thúc đẩy hoạt động sản xuất của người dân làm chiếu Định Yên.

Theo bà Trương Thị Diệp, Phó Chủ tịch UBND huyện Lấp Vò: “Để bảo tồn, phát huy giá trị sản phẩm truyền thống và làng nghề phát triển trong điều kiện mới, làng chiếu Định Yên tập trung xây dựng kế hoạch khôi phục phiên chợ chiếu đêm, gắn với xây dựng tour – tuyến, đưa khách du lịch tham quan làng nghề làm chiếu thủ công nhằm quảng bá thương hiệu chiếu Định Yên; đồng thời có chính sách phù hợp để hỗ trợ làng nghề phát triển...”.

Hữu Tuấn