Đổi mới hoạt động tư vấn phát triển HTX: Khi lý thuyết quản trị cần đi đôi với thực tiễn thị trường

Khoảng cách giữa năng lực và nhu cầu thực tế

Một trong những phát hiện đáng chú ý từ nghiên cứu là sự chênh lệch giữa trình độ học vấn và năng lực thực hành của đội ngũ tư vấn.

Nhu cầu của các HTX hiện đại đang chuyển dịch mạnh mẽ sang các dịch vụ giá trị gia tăng cao như chuyển đổi số, marketing đa kênh và quản trị chuỗi cung ứng toàn cầu – những lĩnh vực đòi hỏi người tư vấn phải có tư duy thực chiến sắc bén (Ảnh minh họa)

Số liệu thống kê cho thấy, tỷ lệ cán bộ tư vấn có trình độ đại học và trên đại học (Thạc sĩ, Tiến sĩ) chiếm tỷ trọng lớn. Về lý thuyết, đây là nguồn nhân lực chất lượng cao, nắm vững hệ thống lý luận và quy định pháp luật. Tuy nhiên, khi đi vào triển khai hỗ trợ cụ thể tại cơ sở, đội ngũ này còn bộc lộ những hạn chế nhất định về kinh nghiệm thị trường và kỹ năng xử lý tình huống kinh doanh.

Nhiều giám đốc HTX khi được hỏi đã chia sẻ rằng: Cán bộ tư vấn rất am hiểu về quy trình hành chính, giúp HTX tuân thủ tốt các quy định của pháp luật. Nhưng khi đối diện với các bài toán "sống còn" như chiến lược thâm nhập thị trường bán lẻ hiện đại, xây dựng thương hiệu nông sản hay quản trị dòng tiền trong giai đoạn biến động, thì các giải pháp đưa ra đôi khi còn mang tính lý thuyết, thiếu tính ứng dụng.

Thực tế này xuất phát từ việc phần lớn đội ngũ tư vấn hiện nay có nền tảng kinh nghiệm chủ yếu trong lĩnh vực quản lý nhà nước. Việc thiếu sự cọ xát thường xuyên với môi trường kinh doanh cạnh tranh khốc liệt khiến tư duy tư vấn đôi khi thiên về sự "an toàn" và "đúng quy trình" hơn là sự "linh hoạt" và "hiệu quả đột phá". Trong khi đó, nhu cầu của các HTX hiện đại đang chuyển dịch mạnh mẽ sang các dịch vụ giá trị gia tăng cao như chuyển đổi số, marketing đa kênh và quản trị chuỗi cung ứng toàn cầu – những lĩnh vực đòi hỏi người tư vấn phải có tư duy thực chiến sắc bén.

Từng bước đổi mới cơ chế tài chính, từ hỗ trợ sang đồng chi trả

Bên cạnh yếu tố con người, cơ chế tài chính cũng là một vấn đề cần được xem xét lại một cách căn cơ. Tại nhiều địa phương, hoạt động tư vấn vẫn phụ thuộc phần lớn vào ngân sách nhà nước theo cơ chế phân bổ kế hoạch định mức. Việc bao cấp hoàn toàn chi phí tư vấn, dù mang ý nghĩa hỗ trợ, vô tình tạo ra sức ỳ cho cả hai phía. Khi nguồn kinh phí được phân bổ cứng nhắc, các đơn vị tư vấn thiếu đi áp lực cạnh tranh để nâng cao chất lượng dịch vụ và đổi mới sản phẩm. Ngược lại, phía các HTX khi tiếp nhận các gói hỗ trợ miễn phí thường thiếu sự chọn lọc kỹ lưỡng, dẫn đến tình trạng đăng ký tham gia theo phong trào nhưng thiếu cam kết thực hiện đến cùng.

Để khắc phục tình trạng này, cần mạnh dạn chuyển đổi sang cơ chế "đồng chi trả". Theo đó, ngân sách nhà nước chỉ đóng vai trò là "vốn mồi", hỗ trợ một phần chi phí (ví dụ 50-70%) cho các dịch vụ cơ bản hoặc đối với các HTX mới thành lập, vùng khó khăn. Đối với các dịch vụ giá trị gia tăng cao như tư vấn chiến lược, chuyển giao công nghệ hay xây dựng thương hiệu, các HTX cần đối ứng một phần kinh phí.

Nghiên cứu chỉ ra sự khác biệt tích cực tại Đồng Nai – nơi áp dụng mô hình trung tâm hỗ trợ có thu một phần. Tại đây, khi HTX tham gia đóng góp chi phí để sử dụng dịch vụ, họ đặt ra yêu cầu cao hơn về hiệu quả và giám sát chặt chẽ quá trình thực hiện. Chính áp lực từ "khách hàng thực sự" này thúc đẩy đơn vị tư vấn phải chuyên nghiệp hóa, cung cấp những giải pháp mang lại hiệu quả kinh tế thiết thực. Kết quả là 85% HTX tại đây đánh giá dịch vụ có tính ứng dụng cao, khẳng định rằng cơ chế tài chính minh bạch và sòng phẳng là đòn bẩy quan trọng để nâng cao chất lượng tư vấn.

Chuyển đổi phương thức tư vấn, từ diện rộng sang chuyên sâu và chuẩn hóa

Để giải quyết bài toán hiệu quả tư vấn, nghiên cứu đề xuất một sự thay đổi tư duy căn bản trong phương pháp tiếp cận: Chuyển từ hình thức đào tạo, tập huấn diện rộng sang huấn luyện và tư vấn chuyên sâu.

Đã đến lúc cần giảm bớt các lớp tập huấn lý thuyết tập trung đông người tại hội trường để nhường nguồn lực cho các hoạt động tư vấn trực tiếp tại cơ sở. Các HTX hiện nay không chỉ cần kiến thức chung chung, họ cần các chuyên gia cùng đồng hành, "cầm tay chỉ việc", trực tiếp hướng dẫn kỹ thuật và giải quyết các vấn đề phát sinh ngay tại quy trình sản xuất kinh doanh. Phương pháp này giúp chuyển hóa kiến thức thành hành động cụ thể, ví dụ như tinh chỉnh một dây chuyền sản xuất hay đàm phán một hợp đồng tiêu thụ cụ thể, mang lại hiệu quả tức thì và rõ rệt.

Song song với việc đổi mới phương thức, yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải chuẩn hóa nghề tư vấn phát triển HTX. Cần xây dựng bộ tiêu chuẩn năng lực quốc gia và hệ thống chứng chỉ hành nghề để sàng lọc và nâng cao chất lượng đội ngũ chuyên gia. Chỉ khi có một đội ngũ tư vấn viên nòng cốt, vừa am hiểu lý luận, vừa dày dạn kinh nghiệm thực tiễn và được công nhận về năng lực, chúng ta mới có thể cung cấp các giải pháp tư vấn "đúng và trúng", hỗ trợ đắc lực cho khu vực kinh tế tập thể bứt phá.

Đổi mới toàn diện hoạt động tư vấn không chỉ là mệnh lệnh từ thực tiễn mà còn là chìa khóa để hiện thực hóa các chủ trương lớn về phát triển kinh tế tập thể. Để hỗ trợ các HTX vượt qua những rào cản nội tại và vươn mình trở thành những mô hình kinh tế hiện đại, hệ thống hỗ trợ cần một cuộc chuyển dịch mạnh mẽ về tư duy: từ hành chính sang phục vụ, từ bao cấp sang thị trường, và từ lý thuyết sang thực chiến.

Chỉ khi hoạt động tư vấn thực sự đi vào chiều sâu, giải quyết được những bài toán hóc búa về vốn, công nghệ và thị trường, chúng ta mới có thể kiến tạo nên một hệ sinh thái HTX phát triển bền vững, đóng góp xứng đáng vào nền kinh tế quốc gia.

Ths. Dương Tuấn Cương

Phó Trưởng Ban Kinh tế - Chính sách,

Liên minh HTX Việt Nam