Đổi mới mạnh mẽ cơ chế phân bổ, điều hành ngân sách

Quốc hội thảo luận về Dự thảo Luật NSNN (sửa đổi). Ảnh: ST

Tạo sự chủ động, linh hoạt trong điều hành ngân sách

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về tăng cường phân cấp, phân quyền, Dự thảo Luật NSNN (sửa đổi) quy định Quốc hội quyết định tổng thể về cơ cấu lớn, dự toán NSNN, phân bổ ngân sách trung ương như chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên. Chi tiết cụ thể theo từng lĩnh vực thu, chi thì giao Thủ tướng Chính phủ quyết định. Bên cạnh đó, để đảm bảo tính chủ động, linh hoạt trong điều hành NSNN, Dự thảo Luật quy định thẩm quyền cho Chính phủ điều chỉnh dự toán thu, chi giữa các Bộ, cơ quan Trung ương và một số địa phương nhưng không làm tăng tổng mức vay bội chi NSNN đã được Quốc hội quyết định…

Góp ý hoàn thiện Dự thảo Luật, từ góc độ địa phương, đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Nguyễn Thị Lệ (Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh) cho rằng, Dự thảo Luật cần thể hiện rõ tinh thần phân cấp, phân quyền thực chất, đi đôi với tăng cường trách nhiệm giải trình. Thực tiễn cho thấy, sau gần 10 năm thực hiện Luật NSNN 2015, nhiều địa phương, đặc biệt là các đô thị lớn như TP. Hồ Chí Minh đang gặp khó khăn trong cân đối ngân sách triển khai đầu tư công cũng như chủ động trong điều hành tài chính, ngân sách. Một trong những nguyên nhân là do khuôn khổ pháp lý hiện hành chưa tạo đủ không gian cho địa phương tự quyết các vấn đề phát sinh từ thực tiễn năng động.

Chỉ ra thực tế trên, đại biểu Nguyễn Thị Lệ đề nghị cần mở rộng quyền của Hội đồng nhân dân (HĐND) trong quyết định tỷ lệ điều tiết nội địa, phân tách nhiệm vụ chi và sử dụng kết dư ngân sách. Quy định bội chi và hạn mức dư nợ vay của ngân sách địa phương linh hoạt theo năng lực tài khóa và khả năng trả nợ. Đặc biệt, Luật cần cho phép sử dụng nguồn vượt thu kết dư ngân sách để đầu tư cho hạ tầng dữ liệu, số hóa thủ tục hành chính, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, phát triển hạ tầng xanh…

Liên quan đến quy định về phân chia thu ngân sách giữa trung ương và địa phương, nhiều ĐBQH thống nhất quan điểm trao quyền cho Chính phủ xây dựng và trình Quốc hội phê duyệt để đảm bảo linh hoạt. “Nên giao cho Chính phủ xây dựng phương án rồi trình Quốc hội quyết là phù hợp. Nếu quy định cụ thể tỷ lệ đối với từng địa phương vào Dự thảo Luật thì khi có một thay đổi dù rất nhỏ cũng phải sửa Luật, không phản ứng kịp thời với những diễn biến thực tế” - đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông) phân tích.

Theo đại biểu Đỗ Thị Việt Hà (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang), Dự thảo Luật bổ sung quy định HĐND cấp tỉnh được phép ban hành một số khoản thu phí, lệ phí ngoài danh mục Luật Phí và lệ phí đã quy định là cần thiết, nhằm trao thêm quyền cho địa phương được chủ động, linh hoạt trong thực hiện chính sách và có thêm nguồn thu. Tuy nhiên, để bảo đảm chặt chẽ, đại biểu đề nghị cần bổ sung quy định nguyên tắc ban hành, thẩm quyển ban hành một số khoản thu, phí, lệ phí ngoài danh mục của Luật Phí và lệ phí.

Phân bổ ngân sách dựa trên kết quả đầu ra

Với quan điểm sửa đổi Luật phải khắc phục được yếu kém trong lập, xây dựng, điều hành ngân sách, nâng cao hơn nữa hiệu quả sử dụng ngân sách, các ĐBQH cũng nhấn mạnh việc cần đổi mới cơ chế lập, phân bổ và điều hành ngân sách.

Theo đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh), cơ chế lập dự toán hiện nay vẫn mang tính chất bình quân đầu người, chưa phản ánh được hiệu quả sử dụng ngân sách. “Dự thảo Luật chỉ mới nêu chuyển dần sang cơ chế phân bổ theo kết quả mà chưa đưa ra yêu cầu cụ thể, trong khi đó các quốc gia như: Hàn Quốc, Úc, Phần Lan đã áp dụng ngân sách theo kết quả PPP, tức là phân bổ dựa trên đầu ra chất lượng dịch vụ công thay vì định mức đầu vào” - đại biểu nói và đề xuất, quy định trong Luật ít nhất 10% chi thường xuyên và đầu tư công phải phân bổ theo đầu ra hoặc hiệu quả sử dụng ngân sách. Cùng với đó, thiết lập khoản chi đầu tư đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, cải cách dịch vụ công như một danh mục ngân sách có mục tiêu trong trung hạn.

Đồng quan điểm, đại biểu Phạm Thị Thanh Mai (Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội) cũng nhấn mạnh việc cần phải có cách thức để phân bổ ngân sách theo đầu ra. Theo đại biểu, đây là yếu tố rất quan trọng trong việc chịu trách nhiệm trước nhân dân, trước cử tri về phân bổ nguồn lực quan trọng này.

Quan tâm đến vấn đề sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi, đại biểu Trần Văn Lâm (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang) chỉ ra, quy định hiện hành chưa hợp lý. Ví dụ, quy định ưu tiên sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi cho giảm bội chi, tăng trả nợ. Nếu thực hiện nguyên tắc này thì xử lý để giảm bội chi, tăng trả nợ còn dư mới chuyển sang mục tiêu ưu tiên tiếp theo. Như vậy thì không bao giờ có nguồn cho các mục ưu tiên tiếp theo, vì bội chi và nợ ngân sách lớn hơn so với nguồn tăng thu hằng năm. Từ thực tế trên, đại biểu cho rằng, sửa Luật lần này cần xác lập lại trật tự và tính chất ưu tiên cho rõ ràng, minh bạch để việc chấp hành được nhất quán từ Trung ương đến địa phương và tăng cường kỷ cương, kỷ luật tài chính.

Theo đại biểu, trong giai đoạn hiện nay, cần ưu tiên đầu tư để hỗ trợ tăng trưởng nhưng phải dành cho các dự án đang triển khai có khả năng hấp thụ vốn, nếu sử dụng cho các dự án mới thì phải là các dự án có trong kế hoạch đầu tư trung hạn và đủ điều kiện để triển khai thực hiện sớm hơn. “Thực tế, thời gian qua, nguồn này ở cả trung ương và địa phương đã bố trí cho nhiều dự án không có trong trung hạn, chưa thực sự cấp bách, chưa chuẩn bị kỹ lưỡng nên khó triển khai, có tiền nhưng không tiêu được, phải chuyển nguồn qua nhiều năm, góp phần tăng tổng chuyển nguồn, tăng tồn quỹ ngân sách, trong khi nợ ngân sách, đi vay thì vẫn phải trả lãi. Vì vậy, cần quy định chặt chẽ để đảm bảo sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực NSNN” – đại biểu Lâm kiến nghị./.

Đ. KHOA