Đổi thay tích cực cho nghề nuôi biển: Tháo gỡ các nút thắt

Mô hình nuôi trồng thủy sản trên biển bằng công nghệ hiện đại kết hợp du lịch trải nghiệm tại Quảng Ninh. (Ảnh: PHÙ VÂN)

Năm 2025 là thời điểm bản lề, đánh dấu nhiều bước chuyển quan trọng về thể chế và quy hoạch liên quan đến . Trong đó, Nghị định số 65/2025/NĐ-CP vừa được Chính phủ ban hành với mục tiêu tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế trong tiếp cận không gian biển, mang đến nhiều thay đổi lớn về cơ chế sử dụng biển, mở ra những cơ hội và động lực mới có tính đột phá cho nghề nuôi biển, góp phần thực hiện thành công mục tiêu đưa nước ta trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu lên từ biển, bảo đảm vững chắc chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia trên biển.

Nằm tại thôn Đầm Buôn, xã Đầm Hà, huyện Đầm Hà, tỉnh , Hợp tác xã Hàu sữa 6868 gồm 32 hộ dân, sống chủ yếu nhờ nguồn thu nhập từ những giàn hàu trên biển. Tuy nhiên, các hộ dân nơi đây đang đối mặt hàng loạt thách thức, từ thời tiết khắc nghiệt, dịch bệnh, những biến động của thị trường, đến một số chính sách chưa phù hợp thực tiễn.

Nhìn từ góc độ người dân và nhà khoa học

Chủ nhiệm Hợp tác xã Hàu sữa 6868 Đinh Xuân Toàn cho biết: Với mức phí 7,5 triệu đồng/ha mặt nước/năm, Hợp tác xã Hàu sữa 6868 có quy mô nuôi trồng 245 ha, nếu đóng đủ phí sẽ là hơn 1,8 tỷ đồng/năm, một con số rất cao so với doanh thu của nghề nuôi biển. Trong đó, diện tích thực nuôi chỉ khoảng 200 ha, phần diện tích 45 ha dành cho khoảng lưu thông, luồng lạch phục vụ nuôi trồng. Theo anh Toàn, nuôi trồng thủy sản phụ thuộc nhiều vào nguồn nước, thiên tai. Khó khăn chồng chất khó khăn, bởi khi làm ăn thua lỗ, phải nợ phí giao biển, thì ngân hàng sẽ không cho vay tiền để tiếp tục tái sản xuất. Do đó, các hộ dân làm nghề nuôi biển mong mỏi được giảm tiền thuê mặt nước.

PGS,TS Nguyễn Hữu Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam cho rằng, để nghề nuôi biển phát triển bền vững, cần giao khu vực biển lâu dài cho doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân. Đồng thời, giấy phép giao biển cần được pháp chế hóa nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp và người dân dùng để thế chấp vay vốn, hợp tác kinh doanh và tham gia bảo hiểm. Thời gian giao biển nên kéo dài khoảng 30 năm hoặc lâu hơn, thay vì chỉ vài năm, để doanh nghiệp và người dân an tâm đầu tư bài bản với công nghệ hiện đại hơn.

Bên cạnh đó, hệ thống thủ tục và khung pháp lý cũng cần phù hợp, rõ ràng hơn, theo quy định hiện nay, người dân, doanh nghiệp tự lập báo cáo tác động môi trường dù chưa được cấp phép, chưa triển khai nuôi trồng, dẫn đến nhiều bất cập. Do đó, các cơ quan chức năng cần ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn cụ thể về tác động môi trường của hoạt động nuôi biển thay vì chuyển trách nhiệm này cho người dân - PGS,TS Nguyễn Hữu Dũng cho biết thêm.

Tại cuộc họp về tiến độ cấp phép và giao khu vực biển nuôi thủy sản của Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh cuối tháng 5/2025, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh Nghiêm Xuân Cường yêu cầu các địa phương và sở, ngành liên quan chấn chỉnh việc chậm hoàn tất thủ tục giao biển dẫn đến tình trạng phát sinh nuôi trồng thủy sản trái phép.

Với những hồ sơ của các hợp tác xã, doanh nghiệp đã thiết lập cần khẩn trương nộp trước ngày 30/6 và các cơ quan chuyên môn hỗ trợ tối đa để sớm hoàn thiện trình Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt.

Sở Nông nghiệp và Môi trường mở đợt cao điểm xây dựng, hoàn tất trình Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt hồ sơ của các hợp tác xã, doanh nghiệp đủ điều kiện. Đến ngày 30/10, những trường hợp không hoàn thiện hồ sơ xin giao biển sẽ phải dừng hoạt động nuôi trồng thủy sản.

Đẩy nhanh giao biển và bảo hiểm nuôi trồng

Sau nhiều năm thực hiện, hệ thống pháp luật liên quan đến quản lý tài nguyên, môi trường, không gian biển đang bước vào giai đoạn hoàn thiện mới. Nghị định số 65/2025/NĐ-CP của Chính phủ có hiệu lực từ ngày 2/5/2025 được nhiều chuyên gia kinh tế kỳ vọng sẽ mở lối cho những động lực phát triển kinh tế biển bền vững và lâu dài.

Trưởng Phòng Chính sách, pháp chế (Cục Biển và Hải đảo Việt Nam), TS Phạm Thị Gấm cho biết, một trong những điểm mới đáng chú ý của Nghị định số 65/2025/NĐ-CP là giúp giải bài toán chồng lấn, không rõ ràng về quản lý vùng ven biển vốn đã tồn tại dai dẳng nhiều năm. Theo đó, Nghị định đã sửa đổi cơ chế giao khu vực biển, mở ra hành lang pháp lý quan trọng để các tổ chức, cá nhân tiếp cận và khai thác tài nguyên biển hợp pháp.

Phát triển kinh tế biển cần một hệ thống pháp luật đồng bộ, rõ ràng và thân thiện với nhà đầu tư. Nghị định số 65/2025/NĐ-CP có thể chưa giải quyết được mọi vấn đề, nhưng là cú huých thể chế rất cần thiết để đưa kinh tế biển Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển có quy hoạch, có quản lý và bền vững.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Ninh Phan Thanh Nghị cho biết, việc rà soát, lập và phê duyệt quy hoạch không gian biển sử dụng nuôi trồng thủy sản gắn với phát triển kinh tế biển bền vững đã tạo hành lang pháp lý quan trọng cho việc giao khu vực biển.

Hiện nay, Quảng Ninh đang là địa phương đi đầu cả nước về giao biển. Tính đến cuối tháng 6, các địa phương ven biển của Quảng Ninh đã hoàn thành việc lập và phê duyệt phương án, kế hoạch sử dụng không gian biển để nuôi trồng thủy sản.

Các cấp huyện tiếp nhận 698 hồ sơ, hoàn thành việc giao khu vực biển cho 627 cá nhân, tổ chức với diện tích hơn 382 ha; cấp tỉnh tiếp nhận và cấp 14 Giấy phép nuôi trồng thủy sản biển với tổng diện tích hơn 2.500 ha.

Về vấn đề phí nuôi biển mà người dân phản ánh quá cao, Sở đang làm thủ tục trình Ủy ban nhân dân tỉnh xem xét để điều chỉnh hạ xuống mức tối thiểu theo quy định của Nhà nước là 4 triệu đồng/ha/năm.

Tại tỉnh Ninh Thuận, Ủy ban nhân dân tỉnh đã chủ động đề ra hàng loạt giải pháp về cơ chế chính sách vay vốn ưu đãi tín dụng để hỗ trợ người nuôi, chuyển đổi từ lồng nuôi tre, nứa truyền thống sang mô hình nuôi biển công nghệ cao như lồng HDPE và các công nghệ hiện đại khác.

Trong trường hợp xảy ra rủi ro như bão lũ, động đất, dịch bệnh, những hộ dân nuôi biển trong vùng quy hoạch sẽ được hỗ trợ một phần và được gia hạn nợ để khắc phục và tái sản xuất.

Cùng với đó, tỉnh cũng xây dựng cơ chế liên kết giữa nuôi biển và các ngành kinh tế khác như du lịch, vận tải, khai thác để tận dụng hạ tầng và hỗ trợ hoạt động sản xuất. Việc phát triển công nghệ và đội tàu chuyên dụng cũng được ưu tiên để vận chuyển sản phẩm nuôi biển sống, giá trị cao đến với thị trường quốc tế.

LÊ QUÂN - QUANG THỌ