Dự án Luật Viên chức (sửa đổi): Cần mở rộng cơ chế tiếp nhận trực tiếp chuyên gia, nhà khoa học

Bảo đảm quyền lợi giữa viên chức ở các đơn vị có điều kiện khác nhau

Trong suốt hơn một thập kỷ qua, Luật Viên chức đã đóng góp vai trò quan trọng trong quản lý, sử dụng đội ngũ viên chức, góp phần khẳng định vị trí nòng cốt của viên chức trong cung ứng dịch vụ công. Tuy nhiên, trước bối cảnh chuyển đổi số, xu thế hội nhập quốc tế mạnh mẽ, yêu cầu xã hội hóa dịch vụ công và cải cách hành chính, nhiều quy định của Luật hiện hành đã bộc lộ bất cập, thiếu đồng bộ, chưa theo kịp thực tiễn.

Theo ghi nhận của các ĐBQH, dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) đã thể hiện tinh thần cải cách mạnh mẽ, bổ sung một số điều khoản quan trọng như: nguyên tắc giải trình, đề cao vai trò ứng dụng công nghệ, mở rộng quyền tham gia hoạt động nghề nghiệp ngoài công lập của đội ngũ viên chức.

ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Cho ý kiến về khái niệm viên chức, ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) nhận thấy, dự thảo Luật đã mở rộng phạm vi nguồn lương không chỉ từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập mà còn bao gồm các nguồn thu hợp pháp khác. Đây là bước tiến quan trọng tạo điều kiện để viên chức được hưởng thu nhập đa dạng hơn.

Tuy nhiên, theo đại biểu, dự thảo Luật chưa nêu rõ cơ chế phân bổ minh bạch nguồn thu cũng như cách bảo đảm quyền lợi giữa viên chức làm việc ở các đơn vị có điều kiện khác nhau. "Nếu không quy định cụ thể có thể nảy sinh tình trạng chênh lệch thu nhập quá lớn gây mất công bằng. Cần bổ sung nguyên tắc phân phối công bằng, gắn thu nhập tăng thêm với hiệu quả công việc; đồng thời quy định nghĩa vụ công khai, minh bạch tài chính để bảo đảm có sự công bằng giữa các đơn vị", đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị.

Liên quan đến tuyển dụng viên chức, dự thảo Luật đã thay đổi căn cứ tuyển dụng theo vị trí việc làm, quỹ lương và nguồn thu hợp pháp khác thay vì chỉ dựa vào chức danh nghề nghiệp như luật hiện hành. Cho rằng, đây là bước tiến quan trọng giúp tuyển chọn sát với nhu cầu thực tế, song đại biểu Thạch Phước Bình cũng lưu ý, quy trình tuyển dụng vẫn còn thiên về thủ tục hành chính, chưa đủ linh hoạt để thu hút nhân tài.

Do đó, đại biểu đề nghị, cần mở rộng cơ chế tiếp nhận trực tiếp các chuyên gia, các nhà khoa học, nhân tài trong và ngoài nước, mạnh dạn phân cấp hơn nữa để đơn vị sự nghiệp công lập có thực quyền tự chủ trong tuyển dụng gắn với trách nhiệm giải trình.

Đối với thẩm quyền tuyển dụng viên chức, dự thảo Luật quy định "đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện tuyển dụng viên chức vào làm việc tại đơn vị mình, trừ khoản 3 Điều 18". Trong khoản 3 Điều 18 quy định "các đơn vị sự nghiệp công lập do ngân sách nhà nước bảo đảm thì cơ quan được phân cấp, ủy quyền thực hiện tuyển dụng theo phân cấp, ủy quyền của bộ, ngành hoặc Ủy ban nhân dân tỉnh".

ĐBQH Nguyễn Văn Mạnh (Phú Thọ) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Qua theo dõi việc triển khai chính quyền địa phương 2 cấp vừa qua, ĐBQH Nguyễn Văn Mạnh (Phú Thọ) nhận thấy, thẩm quyền tuyển dụng viên chức đang có sự “vênh” nhau giữa các luật, như Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Nhà giáo và các nghị định, thông tư của Chính phủ cũng như của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt là nội dung liên quan đến các đơn vị sự nghiệp công lập giáo dục ở các xã, cụ thể là các cơ sở giáo dục mầm non, tiểu học và trung học cơ sở. Do đó, đại biểu Nguyễn Văn Mạnh đề nghị, trong dự thảo Luật cần quy định rất rõ thẩm quyền và sau khi luật đã ban hành thì các nghị định, thông tư của Chính phủ và của các bộ, ngành liên quan phải điều chỉnh theo để bảo đảm sự thống nhất để các địa phương thực hiện.

Bổ sung quyền tạm thời miễn trừ trách nhiệm đối với rủi ro chính đáng

Dự thảo Luật đã dành riêng Chương II (từ Điều 7 đến Điều 14) để quy định về nghĩa vụ và quyền của viên chức trong quá trình hoạt động của mình. ĐBQH Nguyễn Thị Sửu (TP. Huế) đánh giá, về mặt tổng quan đã quy định khá đầy đủ trách nhiệm, nghĩa vụ của viên chức về chính trị, đạo đức nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, thái độ phục vụ, trách nhiệm bảo vệ tài sản, bí mật, kỷ luật, chống tham nhũng, tiêu cực. Quyền của viên chức cũng đã được đề cập cơ bản như: quyền được bảo vệ pháp luật, quyền tự chủ nghề nghiệp, đào tạo, bồi dưỡng, hưởng lương, thưởng, phúc lợi, ký hợp đồng phụ; tham gia góp vốn, quản lý, điều hành doanh nghiệp...

ĐBQH Nguyễn Thị Sửu (TP. Huế) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Sửu cũng cho rằng, quy định về nghĩa vụ và quyền chưa thật sự cân đối, nhất là chưa cân đối về quyền tự chủ, đổi mới sáng tạo, phản biện, bảo vệ bản thân trong rủi ro nghề nghiệp. Còn thiếu cơ chế cho viên chức tham gia giám sát, góp ý. Quyền miễn trừ trách nhiệm trong một số trường hợp cần được quy định rõ hơn. Một số nghĩa vụ quy định còn trùng lặp; nội dung về tự chủ nghề nghiệp, quyền sáng tạo còn sơ sài so với yêu cầu hội nhập quốc tế hiện nay.

Do đó, đại biểu Nguyễn Thị Sửu đề nghị, dự thảo Luật bổ sung quyền được tham gia đóng góp ý kiến, phản biện, giám sát trong xây dựng tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách quy định liên quan đến hoạt động nghề nghiệp; quyền được bảo hộ sáng kiến, phát minh, được công nhận bảo hộ về sở hữu trí tuệ đối với sáng kiến phát minh, giải pháp cải tiến trong hoạt động nghề nghiệp, được chia sẻ lợi ích phù hợp khi sáng kiến đổi mới mang lại hiệu quả cho đơn vị hoặc cộng đồng.

Đồng thời, bổ sung quyền được chuyển đổi vị trí công tác hợp lý, được đề xuất chuyển đổi vị trí công tác phù hợp với năng lực, nguyện vọng cá nhân và nhu cầu đơn vị sự nghiệp công lập; quyền tạm thời miễn trừ trách nhiệm hành chính nghề nghiệp đối với rủi ro chính đáng, được xem xét miễn hoặc giảm trách nhiệm hành chính hoặc nghề nghiệp trong trường hợp đã tuân thủ đúng quy trình, quy tắc nghề nghiệp nhưng phát sinh thiệt hại ngoài ý muốn sau khi có ý kiến xác nhận của đơn vị sự nghiệp công lập và cơ quan có thẩm quyền.

Cũng quan tâm đến quyền của viên chức, đại biểu Thạch Phước Bình nêu rõ, Điều 13 dự thảo Luật cho phép viên chức được ký hợp đồng lao động tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp ngoài công lập nếu không trái quy định pháp luật. Đây là một quy định tiến bộ, phù hợp với xu hướng mở rộng cơ hội nghề nghiệp nhưng nếu không kiểm soát chặt chẽ sẽ dẫn đến xung đột lợi ích khi viên chức có thể lợi dụng vị trí công tác để phục vụ lợi ích cá nhân. Do đó, đại biểu đề nghị phải quy định rõ danh mục lĩnh vực, ngành nghề mà viên chức được phép tham gia, đồng thời yêu cầu báo cáo minh bạch và chịu sự giám sát của đơn vị quản lý.

Minh Trang