Dự án Nhà máy xi măng Quang Sơn lỗ nghìn tỉ, vì sao?

Vì sao thua lỗ gần 2.000 tỉ đồng?

Dự án Nhà máy xi măng Quang Sơn được đầu tư xây dựng trên địa bàn huyện Đồng Hỷ và Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên - là các huyện miền núi, khó khăn. Dự án kỳ vọng thúc đẩy kinh tế địa phương, tuy nhiên, đến ngày 31.12.2021 dự án đã thua lỗ 1.943 tỉ đồng.

Nguyên nhân gây thua lỗ lớn do chi phí vay vốn đầu tư lớn (chiếm 95%), trong khi phương án tài chính không khả thi, nên phải thay đổi nguồn vốn vay trong nước sang vay nước ngoài bằng ngoại tệ. Điều này làm tăng chỉ phí vốn, chi phí tỷ giá 316,28 tỉ đồng, phí bảo lãnh, quản lý, bảo hiểm và mất thời gian của dự án vì các thủ tục vay.

Ngoài ra, khi triển khai dự án VINAINCON có nhiều vi phạm như: tự điều chỉnh tổng mức đầu tư và kế hoạch đấu thầu không đúng thẩm quyền; không được phép điều chỉnh bù trượt giá; tổng giá trị vượt tổng mức đầu tư lớn (1.063 tỉ đồng, khoảng 38%); các vi phạm trong tổ chức đấu thầu của gói thầu số 01 nguy cơ gây thiệt hại 322,2 tỉ đồng và nguy cơ thất thoát 113,5 tỉ đồng; gói thầu số 02,03 nguy cơ gây thiệt hại 47,5 tỉ đồng...

Điều này dẫn đến làm tăng chi phí đầu tư của dự án (giá trị đề nghị quyết toán là 3.838,7 tỉ đồng/2.775 tỉ đồng), làm tăng chi phí vay vốn.

Hơn nữa dự án chậm tiến độ hơn 5 năm, nên khi đến hạn trả nợ chưa có nguồn thu, dẫn đến nợ quá hạn (130%), đây cũng là nguyên nhân dẫn đến thua lỗ từ khi dự án chưa hoạt động.

Xi măng Quang Sơn thua lỗ gần 2.000 tỉ đồng

Một nguyên nhân nữa là tình trạng tài chính của chủ đầu tư (VINAINCON) rất khó khăn. Vốn hoạt động sản xuất kinh doanh không có, chủ yếu là vốn vay và vốn chiếm dụng trong thanh toán, nên không cân đối được dòng tiền trả nợ cho dự án, đến ngày 31.12.2021 dự án đang thua lỗ là 1.943 tỉ đồng.

Mặt khác, do công tác quản trị vật tư và tài sản yếu kém, công nợ khó đòi tồn đọng lớn, ảnh hưởng đến vốn kinh doanh và chi phí tăng cao. Giá cả vật tư, nguyên, nhiên liệu đầu vào cho sản xuất luôn tăng cao...

Điều chỉnh tổng mức đầu tư trái thẩm quyển

Theo TTCP, về chủ trương đầu tư và phê duyệt dự án: Dự án chưa có nội dung thể hiện rõ việc thẩm định về các điều kiện tài chính và phương án hoàn trả vốn đầu tư của dự án.

HĐQT VINAINCON điều chỉnh tổng mức đầu tư (TMĐT) lần 1, vượt số tiền 344 tỉ đồng (12,36%), không đúng thẩm quyền. Việc điều chỉnh tăng TMĐT lần 1 của VINAINCON không được lập hồ sơ trình Bộ KH-ĐT thẩm định cũng vi phạm Nghị định sổ 16/2005/NĐ-CP.

VINAINCON cũng không tiếp thu ý kiến của Bộ KH-ĐT về tính trượt giá của phần chi bằng ngoại tệ mà tính quy đổi tỷ giá cho toàn bộ dự án.

Ngày 3.7.2009, HĐQT VINAINCON điều chỉnh TMĐT lần 2 vượt 417,35 tỉ đồng; năm 2017 VINAINCON đề nghị quyết toán vượt 302,32 tỉ đồng, không đúng thẩm quyền, giá trị vượt không nằm trong TMĐT đã được Thủ tướng phê duyệt.

Việc VINAINCON điều chỉnh tăng TMĐT và những nội dung thay đổi, tăng TMĐT là vi phạm Nghị định số 16/2005/NĐ-CP; không đúng với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản số 1643/CP-CN về “không tăng tổng mức đầu tư”.

TTCP cũng cho hay VINAINCON phê duyệt điều chỉnh và đề nghị quyết toán vượt 763,104 tỉ đồng so với kế hoạch đấu thầu được Thủ tướng phê duyệt.

Kế hoạch đấu thầu được Thủ tướng phê duyệt, tổng giá trị là 2.773,2 tỉ đồng, trong đó các gói thầu xây lắp trước khi tổ chức đấu thầu, VINAINCON chưa lập thiết kế kỹ thuật - tổng dự toán trình Bộ Xây dựng thẩm định các gói thầu xây lắp theo quy định để phê duyệt.

Thanh tra Chính phủ phát hiện nhiều sai phạm nguy cơ gây thiệt hại cả ngàn tỉ tại dự án Nhà máy xi măng Quang Sơn

Việc phê duyệt điều chỉnh kế hoạch đấu thầu đã vượt 763,104 tỉ đồng là không đúng chỉ đạo của Thủ tướng; không đúng thẩm quyền. Khi điều chỉnh kế hoạch đấu thầu (toàn bộ các gói thầu), VINAINCON không gửi hồ sơ để Bộ KH-ĐT thẩm định theo quy định.

Vay nước ngoài, mất khả năng trả nợ

TTCP cũng nêu, kế hoạch vốn vay cho dự án không khả thi, nên phải thay đổi nguồn vay trong nước sang vay nước ngoài, chịu biến động tỷ giá ngoại tệ làm chi phí vốn tăng cao, mất khả năng trả nợ.

Tính đến ngày 31.12.2021 có tổng số dư nợ vay là 3.597,4 tỉ đồng (nợ quá hạn là 917,6 tỉ đồng), trong đó có các khoản nợ của Ngân hàng BIDV là 238,855 tỉ đồng và Ngân hàng VDB là 1.126,455 tỉ đồng.

Theo đó, việc vay vốn của BNP Paribas với số tiền 58.948.563,1 EURO (chưa tính lãi vay và các loại phí liên quan) tương đương 1.365,5 tỉ đồng được bảo lãnh Chính phủ, đến thời điểm này Bộ Tài chính chưa cung cấp được hồ sơ theo quy định; chưa có văn bản phê duyệt của cấp có thẩm quyền đối với kết quả đấu thầu cho dự án.

Phí bảo lãnh của khoản vay hơn 58,9 triệu EURO là 2,1 triệu EURO tương đương 56,019 tỉ đồng, đến nay chưa có khả năng trả nợ.

Bộ Tài chính đã ứng vốn từ Quỹ tích lũy trả nợ nước ngoài để trả nợ thay cho chủ đầu tư dự án với tổng số tiền là 39,5 triệu EURO tương đương hơn 1 nghìn tỉ đồng, chủ đầu tư mất khả năng trả nợ, có nguy cơ mất vốn nhà nước đầu tư cho dự án. Tuy nhiên, chủ đầu tư không mở tài khoản đặc biệt, vi phạm quy định tại khoản 7 Điều 15 Nghị định số 15/2011/NĐ-CP về cấp và bảo lãnh Chính phủ.

Ngoài ra, dự án còn vay Quỹ tích lũy khoản 20 triệu USD và lãi vay trong thời gian xây dựng là 6,28 triệu USD, tổng cộng là 26,28 triêụ̉ USD tương đương số tiền 503,556 tỉ đồng, đến nay chưa có khả năng trả nợ.

Việc tái cơ cầu nợ vay, tái cơ cấu doanh nghiệp: Bộ Tài chính có văn bản (năm 2016) báo cáo trình việc gia hạn nợ vay từ 13 năm lên 30 năm là không đúng với quy định.

Thêm nữa, việc xóa nợ lãi vốn vay tín dụng đầu tư đến thời điểm ngày 31.12.2014 là 351 tỉ đồng và dừng tính lãi vay phát sinh 3 năm với tổng số tiền là 508,016 tỉ đồng khi chưa có văn bản của Chủ tịch Hội đồng quản lý VDB và ý kiến thẩm định của liên bộ (tài chính - KH-ĐT- NHNN) là không đúng với quy định.

Lam Thanh