EU mở rộng ảnh hưởng tại Trung Á: Cơ hội và thách thức

Trụ sở Ủy ban châu Âu tại Brussels, Bỉ. Ảnh: THX/TTXVN

Liên minh châu Âu (EU) đang đẩy mạnh các nỗ lực nhằm gia tăng ảnh hưởng của mình tại khu vực Trung Á, một động thái được cho là nhằm mục đích giảm bớt sự hiện diện của Nga và Trung Quốc. Tuy nhiên, theo nhận định của các chuyên gia được báo Izvestia (Nga) phỏng vấn, tham vọng này của EU có thể sẽ gặp nhiều khó khăn và không dễ dàng đạt được thành công.

Một sự kiện quan trọng trong nỗ lực này là Hội nghị thượng đỉnh EU - Trung Á, dự kiến diễn ra tại thành phố Samarkand của Uzbekistan vào ngày 3 - 4/4 tới. Hội nghị sẽ có sự tham gia lần đầu tiên của Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, cùng với Tổng thống Uzbekistan, người sẽ chủ trì sự kiện này.

Ngoài ra, hội nghị thượng đỉnh cũng sẽ quy tụ các nhà lãnh đạo cấp cao từ Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan và Turkmenistan. EU dường như đang đặt trọng tâm vào các chương trình hợp tác trong lĩnh vực hậu cần và năng lượng. Brussels hy vọng rằng những chương trình này sẽ tạo ra sự gắn kết chặt chẽ giữa năm quốc gia Trung Á với châu Âu.

Bà Darya Saprynskaya, nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu châu Á và châu Phi thuộc Đại học Tổng hợp Moskva, đã chỉ ra vai trò quan trọng của Sáng kiến Cửa ngõ Toàn cầu (Global Gateway) của EU trong chiến lược này. Sáng kiến đó được đưa ra vào năm 2021, được xem như một giải pháp thay thế cho Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) đầy tham vọng của Trung Quốc.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan và Uzbekistan đều duy trì mối quan hệ kinh tế sâu rộng và lâu đời với Nga. Sự hợp tác này diễn ra ở cả cấp độ song phương giữa từng quốc gia và Nga, cũng như trên các nền tảng đa phương như Liên minh Kinh tế Á-Âu và Cộng đồng các Quốc gia Độc lập (CIS).

Ông Stanislav Pritchin, Trưởng khoa Trung Á tại Viện Kinh tế Thế giới và Quan hệ Quốc tế thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga, nhận xét rằng những nỗ lực của EU nhằm giành được chỗ đứng vững chắc trong khu vực khó có thể được coi là thành công. Ông giải thích rằng những nỗ lực này còn khá hạn chế. Theo ông Pritchin, Kazakhstan có lẽ là quốc gia duy nhất trong khu vực mà EU là một đối tác kinh tế thực sự quan trọng. Đối với các quốc gia Trung Á khác, nhiều yếu tố đang cản trở EU trở thành một tác nhân có ảnh hưởng toàn diện.

Những yếu tố này bao gồm khoảng cách địa lý xa xôi giữa châu Âu và Trung Á, sự thiếu chủ động của các doanh nghiệp châu Âu trong việc đầu tư và phát triển quan hệ với khu vực, và sự hiểu biết chưa đầy đủ về các mục tiêu và ưu tiên phát triển của các quốc gia Trung Á. Bên cạnh đó, một số lợi ích riêng của các công ty châu Âu cũng có thể không hoàn toàn phù hợp với lợi ích của khu vực.

Bà Saprynskaya cũng đồng tình với quan điểm này, khẳng định rằng sự hiện diện của Nga ở Trung Á trên thực tế là rộng lớn hơn nhiều so với EU. Do đó, không nên kỳ vọng rằng khu vực này sẽ đột ngột chuyển hướng sang châu Âu sau hội nghị thượng đỉnh sắp tới ở Samarkand.

Bà Saprynskaya cũng chỉ ra rằng Nga hiện đang chiếm hơn 30% tổng kim ngạch thương mại của các quốc gia Trung Á. Điều đáng chú ý là, bất chấp các lệnh trừng phạt từ phương Tây, hoạt động thương mại giữa Nga và các quốc gia trong khu vực vẫn tiếp tục cho thấy sự tăng trưởng ổn định.

Trong khi đó, một xu hướng đáng chú ý khác là sự tăng cường quan hệ hợp tác nội khối giữa các quốc gia Trung Á trong những năm gần đây. Điều này cho thấy rằng, mặc dù các chính phủ trong khu vực đều tìm cách duy trì sự cân bằng đa chiều trong chính sách đối ngoại, họ cũng rất thận trọng trong việc tiếp nhận các sáng kiến từ bên ngoài, bao gồm cả từ EU.

Bà Saprynskaya kết luận rằng, sự thống nhất nội bộ ngày càng tăng của khu vực Trung Á dẫn đến một thái độ thận trọng nhất định đối với các sáng kiến do EU đề xuất. Các quốc gia trong khu vực ưu tiên sự ổn định và cân bằng trong quan hệ với các cường quốc bên ngoài, và điều này có thể hạn chế khả năng EU mở rộng ảnh hưởng một cách nhanh chóng và sâu rộng.

Vũ Thanh/Báo Tin tức