Fact check: Các phát biểu của ông Trump xác tín đến đâu?

Những tuyên bố trước Quốc hội của Tổng thống Donald Trump khiến nhiều nhà lập pháp đảng Cộng hòa vỗ tay nhiệt liệt, thậm chí đứng lên để hưởng ứng, nhưng cũng đồng thời khiến phần lớn nghị sĩ Dân chủ ngồi lặng người trầm ngâm.

Đa số phát biểu của ông Trump không hẳn là không chính xác song cần được đặt vào ngữ cảnh rõ ràng và cần thêm cơ sở xác thực.

Những tuyên bố dễ gây hiểu nhầm

Trong phần mở đầu bài phát biểu, Tổng thống Trump tuyên bố: "Giờ đây, lần đầu tiên trong lịch sử, nhiều người Mỹ tin rằng đất nước đang đi đúng hướng với tỷ lệ lên đến 27%, mức kỷ lục".

Tuy nhiên, phát biểu này được cho là dễ gây hiểu nhầm. Số liệu mà ông Trump sử dụng nhiều khả năng được lấy từ cuộc khảo sát của Đại học Rasmussen hồi tháng 2.

Trong khi đó, nhiều cuộc thăm dò khác cho ra kết quả trái ngược khi số người cho rằng nước Mỹ đang đi sai hướng lại chiếm đa số: 55% trong cuộc khảo sát của hãng Morning Consult, 62% trong đợt thăm dò của Đại học Marquette và 48,9% trong cuộc khảo sát do YouGov cùng tờ Economist phối hợp thực hiện.

Tương tự, tuyên bố "chúng ta tiếp quản một nền kinh tế thảm họa và tình trạng lạm phát kinh hoàng từ chính quyền trước" của ông Trump cũng bị cho là dễ khiến người nghe hiểu sai.

Tờ New York Times nhận định rằng hiện trạng nền kinh tế nước Mỹ thời điểm chuyển giao giữa hai chính quyền Biden và Trump ở mức ổn định.

Trong quý IV của năm 2024, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ tăng trưởng ở mức 2,3%/năm. Tổng mức tăng trưởng GDP của cả năm 2024 là 2,5% sau khi điều chỉnh theo mức độ lạm phát.

Tỷ lệ thất nghiệp thực tế đã tăng vào giữa năm 2024 song cũng chững lại ở 4%, tương đối gần so với mức thấp nhất trong 50 năm qua.

Lạm phát đã tăng vọt dưới thời ông Biden nhưng chỉ số giá tiêu dùng đã giảm đáng kể kể từ khi đạt đỉnh khoảng 9% vào mùa hè năm 2022. Tính đến tháng 1, con số này là 3%.

Tổng thống Donald Trump có bài phát biểu trước Quốc hội ngày 4/3 (giờ địa phương). Ảnh: Reuters.

Cũng liên quan đến vấn đề kinh tế, trong bài phát biểu trước Quốc hội, ông Trump tuyên bố: "Chỉ số Niềm lạc quan của Doanh nghiệp nhỏ đã chứng kiến mức tăng trưởng lớn nhất trong một tháng từng ghi nhận, tăng 41 điểm %".

Phát biểu trên của ông Trump được cho là mang tính cường điệu. Trong một cuộc khảo sát vào tháng 11/2024, Trung tâm Nghiên cứu Doanh nghiệp Độc lập Quốc gia Mỹ cho biết mức độ lạc quan của doanh nghiệp nhỏ đã tăng 8 điểm trong khoảng thời gian tháng 10 đến tháng 11/2024, chứ không phải 41 điểm %.

Một tuyên bố khác liên quan đến lĩnh vực kinh tế trong bài phát biểu của ông Trump là cáo buộc "nhiều quốc gia áp thuế quan đối với Mỹ cao hơn mức mà chúng ta áp dụng cho họ".

Mặc dù Mỹ có tỷ lệ thuế quan trung bình thấp hơn hầu hết quốc gia trên toàn cầu, tỷ lệ này khá giống với các quốc gia phát triển khác. Do đó, phát biểu của ông Trump có phần cường điệu, New York Times nhận định.

Theo dữ liệu của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), tỷ lệ thuế quan trung bình của Mỹ cho tất cả sản phẩm là 3%, trong khi con số này ở Canada, Nhật Bản và Anh là 4%.

Liên minh châu Âu (EU) áp thuế quan trung bình 5%, Australia là 2% và Trung Quốc là 8%.

Thuế quan cho các sản phẩm khác nhau có mức thuế quan tùy thuộc vào quốc gia và các ngành công nghiệp mà chính phủ đã chọn để cố gắng bảo vệ.

Ông Trump đã ký các lệnh áp thuế quan đối với một số nước bao gồm Mexico, Canada và Trung Quốc. Ảnh: Reuters.

“Tôi đã chấm dứt mọi sự kiểm duyệt của chính phủ và mang lại quyền tự do ngôn luận ở Mỹ" là một phát ngôn khác được cho là dễ gây hiểu nhầm của Tổng thống Trump, theo New York Times.

Ông Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp nhằm bảo vệ quyền tự do ngôn luận. Tuy nhiên, người đứng đầu Nhà Trắng cũng đã thực hiện một số hành động khác có thể được cho là hạn chế quyền tự do ngôn luận.

Nhà Trắng đã cấm hãng tin Associated Press vào Phòng Bầu dục và Không lực Một vì đơn vị này từ chối sử dụng thuật ngữ Vịnh Mỹ mà ông Trump đặt lại cho Vịnh Mexico.

Đầu tháng 3, Tổng thống Trump cũng đe dọa sẽ cắt nguồn tài trợ liên bang đối với các trường học "cho phép biểu tình bất hợp pháp", một động thái bị Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ lên án là vi phạm Tu chính án thứ nhất.

Hạ nghị sĩ Al Green (cầm gậy) bị mời khỏi hội trường Quốc hội vì làm gián đoạn bài phát biểu của Tổng thống Trump. Ảnh: Reuters.

Một tuyên bố khác bị cho là sẽ khiến người nghe hiểu sai trong bài phát biểu ngày 4/3 của ông Trump là cáo buộc "họ đã cho phép fentanyl tràn vào Mỹ ở mức độ chưa từng thấy, giết chết hàng trăm nghìn người, bao gồm những người trẻ khỏe và hủy hoại nhiều gia đình".

Trong năm 2024, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) đã công bố sự suy giảm về số ca tử vong do sốc thuốc.

Cũng theo ước tính của CDC, từ tháng 10/2023 đến tháng 9/2024, Mỹ chỉ chứng khiến khoảng 87.000 ca tử vong có liên quan đến ma túy chứ không phải "hàng trăm nghìn" trường hợp như ông Trump nói.

Mặc dù fentanyl là loại ma túy được phát hiện nhiều nhất ở Mỹ, các ca tử vong liên quan đến cocaine và methamphetamine cũng được cho là chiếm phần nhiều trong những trường hợp chết do sốc thuốc.

Một số nhà lập pháp đảng Dân chủ giơ bảng phản đối bài phát biểu của ông Trump. Ảnh: New York Times.

Trong bài phát biểu, ông Trump chỉ trích chính quyền tiền nhiệm khi để "21 triệu người đổ vào nước Mỹ trong 4 năm qua, nhiều người trong số họ là đối tượng giết người và tội phạm từ khắp nơi trên thế giới, vì chính sách mở cửa biên giới điên rồ của Joe Biden, giờ đây họ đã bám rễ ở Mỹ, nhưng chúng tôi đang đẩy họ đi một cách nhanh chóng".

Tuy nhiên, tốc độ trục xuất người nhập cư của chính quyền ông Trump được cho là không "nhanh chóng" bằng tốc độ dưới thời cựu Tổng thống Biden.

Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE) đã trục xuất khoảng 600 người mỗi ngày vào giữa tháng 2, trong khi tốc độ trục xuất bình quân năm 2024 (tính đến tháng 11/2024) là 750 người/ngày.

Với tốc độ hiện tại, chính quyền ông Trump sẽ trục xuất khoảng 219.000 người/năm, chỉ bằng một nửa so với số người mà chính quyền cựu Tổng thống Barack Obama trục xuất trong năm 2013.

Cũng liên quan đến vấn đề nhập cư, Tổng thống Trump đã đưa ra một tuyên bố xác tín hiếm hoi trong bài phát biểu trước Quốc hội: "Số vụ vượt biên trái phép trong tháng 2 là mức thấp nhất từng ghi nhận trong lịch sử".

Theo dữ liệu từ Bộ An ninh Nội địa Mỹ, các quan chức nước này đã bắt giữ 8.500 trường hợp vượt biên trong tháng 2, mức thấp nhất từ năm 2000 - thời điểm cơ quan này bắt đầu thống kê các vụ vượt biên vào Mỹ.

Bên cạnh đó, Tổng thống Trump cũng tuyên bố quân đội Mỹ đạt được kết quả tuyển quân tốt nhất trong lịch sử và "vừa có tháng tuyển quân tốt nhất trong vòng 15 năm nay" hồi tháng 1.

Ông còn nói "chỉ vài tháng trước", Mỹ "không thể tuyển quân ở bất cứ đâu".

Theo CNN, tuyên bố này không hoàn toàn đúng mà cần áp dụng vào bối cảnh cụ thể. Theo Bộ Quốc phòng, năm 2024, số lượng tuyển quân tăng 10% so với năm trước đó, còn chương trình hoãn nhập ngũ đối với quân nhân tại ngũ tăng 10% trong năm 2025.

Thực tế, chương trình này là cách để các tân binh đã trúng tuyển vào quân đội nhưng vẫn có thể kéo dài thời gian xuất ngũ đến thời điểm thích hợp.

Bên cạnh đó, bà Christine Wormuth, cựu Bộ trưởng Lục quân Mỹ, nói với Fox News số lượng quân nhân được tuyển bắt đầu tăng trước khi ông Trump đắc cử, cụ thể là từ tháng 2/2024.

Thiếu cơ sở xác thực

Phát biểu về quá trình tinh gọn bộ máy liên bang, ông Trump tuyên bố: "Chúng tôi đã phát hiện những sự gian lận trị giá hàng trăm tỷ USD".

Tuy nhiên, chi tiết này cần thêm bằng chứng để củng cố, theo New York Times.

Bởi lẽ, dù ông Trump khẳng định Ban Hiệu quả Chính phủ (DOGE) đã phát hiện khoản gian lận nói trên, ngay cả chính DOGE do tỷ phú Elon Musk đồng lãnh đạo cũng chưa tuyên bố cắt giảm được số tiền lớn đến vậy, chưa kể đến việc toàn bộ số tiền ấy là các khoản gian lận.

Trên thực tế, bản thân những thống kê của DOGE cũng vấp phải sự hoài nghi của giới quan sát khi các báo cáo của cơ quan này liên tục bị điều chỉnh, với nhiều hợp đồng bị xóa khỏi danh sách tiết kiệm sau khi giới truyền thông và các chuyên gia tài chính đặt nghi vấn về tính chính xác của số liệu.

Dưới sự chỉ đạo của ông Trump, tỷ phú Elon Musk đã triển khai chiến dịch cắt giảm hàng loạt đối với bộ máy liên bang. Ảnh: Reuters.

"Chúng ta sẽ thu về hàng nghìn tỷ USD và tạo ra nhiều việc làm hơn bao giờ hết" là một phát biểu thiếu cơ sở xác thực khác của Tổng thống Trump.

Các mức thuế quan cao mà người đứng đầu Nhà Trắng áp đặt lên hàng hóa nước ngoài sẽ giúp tăng nguồn thu cho chính phủ. Tuy nhiên, tổng giá trị hàng nhập khẩu của Mỹ trong năm ngoái vào khoảng 3,3 nghìn tỷ USD, đồng nghĩa với việc thuế quan sẽ phải ở mức rất cao mới có thể tạo ra hàng nghìn tỷ USD doanh thu như ông Trump tuyên bố.

Mức thuế quá cao có thể khiến người tiêu dùng Mỹ giảm mua hàng nhập khẩu, qua đó làm giảm số thuế thu được. Một nghiên cứu từ Viện Kinh tế Quốc tế Peterson ước tính rằng nếu áp thuế 10% lên toàn bộ hàng nhập khẩu và 60% đối với hàng hóa từ Trung Quốc thì số thuế thu về ước tính khoảng 225 tỷ USD mỗi năm.

Trong năm 2024, theo số liệu thống kê của chính phủ, Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ chỉ thu được 88 tỷ USD từ thuế quan, thuế và phí.

Thuế quan có thể giúp bảo vệ và tạo việc làm trong một số ngành công nghiệp nội địa song cũng có nguy cơ làm tăng chi phí sản xuất và dẫn đến các biện pháp trả đũa từ các nước khác, từ đó làm mất việc làm.

Một số nghiên cứu kinh tế chỉ ra rằng các mức thuế mà ông Trump áp dụng trong nhiệm kỳ đầu tiên không tạo ra cũng không làm mất đi việc làm trong các lĩnh vực được bảo hộ, trong khi các biện pháp thuế trả đũa từ các quốc gia khác lại gây thiệt hại đáng kể cho việc làm, đặc biệt là trong ngành nông nghiệp, theo New York Times.

Những tuyên bố chưa xác thực

Ngoài những phát ngôn được phân loại vào "vùng xám" giữa thực và hư, bài phát biểu của Tổng thống Trump trước Quốc hội cũng bao gồm một số tuyên bố có thể được kiểm chứng tương đối dễ dàng.

Đơn cử, cáo buộc chính quyền cựu Tổng thống Biden "đóng cửa hơn 100 nhà máy điện" là không chính xác.

Số lượng nhà máy điện quy mô lớn trên toàn quốc thực tế đã gia tăng trong thời kỳ chính quyền Biden. Theo số liệu mới nhất từ Cơ quan Thông tin Năng lượng (EIA) thuộc Bộ Năng lượng Mỹ, số lượng nhà máy điện đã tăng từ 11.070 vào năm 2020 lên 13.257 vào năm 2023.

Ông Trump có thể đã đề cập đến số lượng nhà máy nhiệt điện than, vốn đã giảm từ 284 xuống còn 227 trong cùng giai đoạn. Trong khi đó, số lượng nhà máy năng lượng tái tạo lại tăng mạnh, từ 5.918 lên 7.684.

Trong giai đoạn ông Biden cầm quyền, số nhà máy điện ở Mỹ tăng chứ không giảm. Ảnh: Unsplash.

Một tuyên bố không xác tín khác của ông Trump cũng xoay quanh vấn đề môi trường và năng lượng: "Chúng tôi đã chấm dứt tất cả quy định môi trường của chính quyền Biden, vốn khiến đất nước chúng ta kém an toàn hơn và trở nên đắt đỏ; quan trọng hơn, chúng tôi đã xóa bỏ lệnh bắt buộc sử dụng xe điện điên rồ của chính quyền trước, qua đó cứu ngành sản xuất ôtô và các doanh nghiệp khỏi thảm họa kinh tế".

Mặc dù cựu ông Trump đã ban hành một số sắc lệnh hành pháp nhằm hủy bỏ các quy định về khí hậu của chính quyền tiền nhiệm, đội ngũ của Tổng thống Trump chưa khởi động quy trình pháp lý cần thiết để thực hiện điều đó. Quá trình này có thể kéo dài nhiều năm.

Hiện tại, tất cả quy định nói trên vẫn còn hiệu lực, theo New York Times.

Bên cạnh đó, "lệnh bắt buộc sử dụng xe điện" thực tế không tồn tại, mặc dùchính quyền Biden đã ban hành một loạt quy định có tác động buộc các hãng sản xuất ôtô phải bán nhiều xe điện hơn. Những quy định này hiện vẫn được duy trì.

Đại Hoàng