'Giá điện Việt Nam đang ở ngưỡng tương đương Trung Quốc, Ấn Độ'

Sáng 7-5, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức tọa đàm “Bảo đảm điện cho tăng trưởng – Yêu cầu và giải pháp”. Tọa đàm nhằm phân tích, kiến giải, luận bàn giải pháp, kịch bản, sự chuẩn bị của ngành điện để đáp ứng nhu cầu điện cho tăng trưởng trong bối cảnh mới.

Yêu cầu mới về năng lượng, đòi hỏi giá điện phải khác đi

Phát biểu tại tọa đàm, Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, cho biết năm nay chúng ta vẫn kiên định với mục tiêu tăng trưởng trên 8% GDP. Để đạt được, năng lượng điện là yếu tố đầu vào cực kỳ quan trọng.

Nhu cầu năng lượng không chỉ tăng về mặt sản lượng hoặc mức tiêu thụ mà hiện nền kinh tế còn có yêu cầu cao hơn về chất lượng của nguồn năng lượng. Ví dụ như sản xuất bán dẫn yêu cầu nguồn năng lượng rất sạch và tính ổn định của nguồn điện.

Các chuyên gia tham dự tọa đàm. Ảnh: VGP

“Với hai thách thức đặt ra của ngành năng lượng gồm đảm bảo an ninh năng lượng, đảm bảo đủ điện cho nền kinh tế và đảm bảo chất lượng nguồn điện thì trong thời gian tới, giá điện phải khác đi” - ông Hiếu nhấn mạnh.

Nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá, ông Nguyễn Tiến Thỏa thì cho rằng hiện nay giá điện đang có ba bất cập lớn. Đó là giá điện của ta chưa thực hiện theo cơ chế giá thị trường, chưa được khắc phục tình trạng mua cao bán thấp.

Thứ hai, giá điện hiện đang phải gánh quá nhiều mục tiêu, vừa phải bảo đảm để hỗ trợ ngành điện phát triển, vừa phải bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, an sinh xã hội…

Cạnh đó, cơ chế bù chéo trong giá điện đã kéo dài quá lâu khiến chúng ta không thể thực hiện được cơ chế giá thị trường đối với điện.

Từ những bất cập đó, gây hệ quả giá điện không được tính đúng, tính đủ, dẫn đến lỗ, khó thu hút đầu tư vào phát triển nguồn và lưới điện. Khi không cân đối được dòng tiền thì rất khó giúp ngành điện tái sản xuất, tái đầu tư và phát triển bền vững. Việc này cũng đe dọa đến mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng.

Về giải pháp, ông Thỏa cho rằng cần chuyển điều hành giá điện sang thực hiện theo cơ chế giá thị trường thông qua việc tính đúng, tính đủ giá điện và phải sửa biểu giá điện hiện hành để xử lý những bất cập.

Bên cạnh đó, phải bỏ bù chéo với giá điện và xử lý bằng chính sách khác về giá điện giữa các vùng miền cho phù hợp, tách bạch chính sách xã hội ra khỏi giá điện.

Giá điện cần phản ánh đúng chi phí

Nhận xét về giá điện, chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và tăng trưởng xanh, cho biết hiện giá điện trung bình của Việt Nam đang ở ngưỡng tương đương với Trung Quốc và Ấn Độ.

Mức giá này cao hơn một số quốc gia như Bangladesh hay Malaysia. Hai nước này có lợi thế riêng như tài nguyên thủy điện (Bangladesh) hoặc dầu khí nội địa (Malaysia), từ đó có thể xây dựng cơ chế bù giá hiệu quả.

Ngược lại, nhiều quốc gia khác trong khu vực lại có giá điện cao hơn Việt Nam như Indonesia, Thái Lan, Campuchia, Singapore và Philippines.

Chuyên gia Hà Đăng Sơn cho rằng giá điện cần được phản ánh đúng bản chất chi phí sản xuất. Ảnh: VGP

Riêng Singapore, giá điện hiện đã tiệm cận mức của Nhật Bản. Tại Thái Lan, sau cải tổ cơ chế giá điện, đặc biệt chuyển sang mô hình tính theo giờ, giá điện trung bình đã tăng mạnh so với 3-4 năm trước, thậm chí cao gấp rưỡi.

“Từ đó có thể thấy vấn đề không đơn giản chỉ là giá điện tăng hay giảm, mà làm thế nào để giá điện phản ánh đúng bản chất chi phí sản xuất, đảm bảo ổn định, bền vững trong đầu tư và vận hành hệ thống điện quốc gia” - ông Sơn nêu ý kiến.

Tiếp tục chia sẻ, chuyên gia Hà Đăng Sơn cho rằng nếu Việt Nam duy trì mức giá điện thấp hơn chi phí thực tế trong thời gian dài có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh tạm thời cho sản xuất hoặc an sinh xã hội. Tuy nhiên, điều này tiềm ẩn nguy cơ mất cân bằng trong đầu tư hạ tầng, không đảm bảo cung ứng điện ổn định, thiếu bền vững về lâu dài.

Chính vì vậy, giải pháp căn cơ để tạo sự yên tâm cho nhà đầu tư là cần có lộ trình điều chỉnh giá điện hợp lý, minh bạch, phản ánh đúng chi phí. Đồng thời có chính sách giảm thiểu tác động xã hội khi điều chỉnh. Việc này đòi hỏi sự hài hòa giữa mục tiêu an sinh và cơ chế thị trường.

Bên cạnh câu chuyện về giá điện, một rào cản lớn khác đối với phát triển ngành điện cũng được ông Sơn chỉ ra đó là môi trường pháp lý và chính sách chưa thật sự minh bạch, nhất quán.

“Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị mới ban hành là một bước ngoặt rất quan trọng. Nếu thực hiện đầy đủ và đúng tinh thần của Nghị quyết 68, tôi tin rằng các vướng mắc lớn trong ngành điện sẽ dần được tháo gỡ một cách căn cơ và bền vững” - ông Sơn nhấn mạnh.

An Hiền