Giá gạo Nhật tăng gần kỷ lục, thách thức đầu tiên với tân Thủ tướng

Gạo Nhật Bản được bày bán tại siêu thị. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Giá gạo tại Nhật Bản một lần nữa tăng lên gần mức kỷ lục, gây áp lực nặng nề lên người tiêu dùng và trở thành một trong những bài toán kinh tế hóc búa đầu tiên đối với tân Thủ tướng Sanae Takaichi, người vừa nhậm chức vào cuối tháng 10.

Tại một khu chợ nông sản ở Kisarazu, không xa thủ đô Tokyo, hình ảnh hơn 100 người xếp hàng dài để có cơ hội mua gạo với giá thấp hơn gần 40% so với giá bán lẻ trung bình đã phần nào phản ánh sức ép chi tiêu mà người dân Nhật Bản đang phải đối mặt.

Thực tế, trong hơn ba năm qua, lạm phát, dẫn đầu là nhóm hàng thực phẩm, đã vượt xa tốc độ tăng lương trong gần như mọi tháng. Tình trạng giá gạo tăng cao không phải là mới. Nó bắt đầu từ giữa năm ngoái do thiếu hụt nguồn cung, sau đó tạm hạ nhiệt vào mùa hè năm nay khi chính phủ có động thái chưa từng có là xả kho dự trữ khẩn cấp. Tuy nhiên, các biện pháp này cùng những lời trấn an về nguồn cung dồi dào chỉ mang lại hiệu quả trong ngắn hạn.

Các số liệu thống kê cho thấy tình hình đang trở nên căng thẳng. Trong tuần tính đến ngày 27/10, giá bán lẻ trung bình cho một túi gạo 5 kg tại siêu thị là 4.235 yen (khoảng 27,43 USD), tăng 23% so với cùng kỳ năm ngoái, gấp đôi mức của năm 2023 và chỉ còn kém một chút so với mức kỷ lục 4.285 yen được ghi nhận vào tháng 5. Đáng chú ý hơn, giá bán buôn trung bình trong tháng 9, phản ánh giá của vụ thu hoạch mới, đã đạt mức cao lịch sử là 36.895 yen cho mỗi 60 kg, tăng vọt 36% so với tháng trước đó.

Nguyên nhân sâu xa của đợt tăng giá lần này xuất phát từ tâm lý lo sợ của các nhà buôn. Bị ám ảnh bởi sự hỗn loạn do thiếu hụt gạo vào năm ngoái - vốn bị thúc đẩy bởi nắng nóng khắc nghiệt và tính toán sai nhu cầu - các đại lý đã phớt lờ cam kết của chính phủ. Họ lao vào thu mua gạo bằng mọi giá để đảm bảo nguồn cung ổn định cho khách hàng, từ đó đẩy giá giao dịch lên cao. Một nhà bán buôn đã thừa nhận rằng ưu tiên hàng đầu của họ là cung cấp gạo một cách ổn định, vì vậy việc giá cao là điều khó tránh khỏi.

Giá gạo đắt đỏ cũng đang làm dấy lên lo ngại về an ninh lương thực. Các doanh nghiệp và người tiêu dùng đang có xu hướng tìm đến gạo nhập khẩu rẻ hơn. Dữ liệu cho thấy, dù phải chịu mức thuế 341 yen mỗi kg, lượng gạo nhập khẩu bởi các công ty tư nhân trong tháng 9 đã tăng gần 160 lần so với năm trước.

Trước tình hình này, tân Thủ tướng Sanae Takaichi, người đang có tỷ lệ ủng hộ ban đầu trên 60%, đang chuẩn bị công bố một gói giải pháp kinh tế vào cuối tháng này. Một trong những ý tưởng được tân Bộ trưởng Nông nghiệp Norikazu Suzuki đề cập là việc phát hành tem phiếu gạo cho một số đối tượng hộ gia đình nhất định.

Tuy nhiên, giới phân tích tỏ ra không mấy lạc quan về khả năng giá gạo sẽ sớm hạ nhiệt. Ông Shunsuke Orikasa, nhà nghiên cứu trưởng tại Viện Kinh tế Phân phối Nhật Bản, dự báo giá bán lẻ sẽ không giảm đáng kể từ nay đến tháng 3/2026, trừ khi thị trường xác nhận có sự thặng dư nguồn cung rõ rệt.

Một số chuyên gia còn chỉ ra một sự thay đổi trong định hướng chính sách. Ông Takahide Kiuchi, chuyên gia kinh tế tại Viện Nghiên cứu Nomura, cho rằng các chính sách dường như đang chuyển từ việc ưu tiên người tiêu dùng sang cân nhắc lợi ích của nhà sản xuất và nhà phân phối. Điều này có thể đồng nghĩa với việc chính phủ sẽ không đưa ra các biện pháp mạnh tay để kéo giá gạo xuống dưới mốc 4.000 yen, một mức giá mà cựu Thủ tướng Shigeru Ishiba từng cho là hợp lý. Đây sẽ là một sự thất vọng lớn đối với người tiêu dùng.

Ngay cả những người nông dân, dù được hưởng lợi từ giá cao, cũng thừa nhận mức giá hiện tại là quá đắt đỏ và do thị trường thổi phồng. Tuy nhiên, ông Yasuji Oshima, một nông dân ở tỉnh Ibaraki, nhấn mạnh rằng nếu giá quay trở lại mức trước năm 2024 trong khi chi phí nhân công và thiết bị tăng cao, lợi nhuận sẽ bị siết chặt, khiến nghề nông càng kém hấp dẫn với thế hệ trẻ. Ông hy vọng chính phủ mới sẽ thực thi các chính sách đảm bảo một nền nông nghiệp bền vững cho Nhật Bản trong dài hạn.

Khánh Ly/vnanet.vn