Giá gạo Việt có chịu ảnh hưởng bởi lệnh tạm dừng nhập khẩu của Philippines?

Mỗi tháng Việt Nam xuất khẩu khoảng 300 nghìn tấn gạo sang Philippines

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. vừa ký lệnh tạm dừng nhập khẩu gạo trong vòng 60 ngày, bắt đầu từ ngày 1/9/2025. Quyết định này được đưa ra nhằm bảo vệ nông dân Philippines trước nguy cơ giá lúa nội địa giảm mạnh. Đây được xem là một động thái bất ngờ, làm chao đảo trật tự thương mại gạo toàn cầu và đặt ra nhiều thách thức cho các quốc gia xuất khẩu, trong đó có Việt Nam.

Thông tin này tác động đến tâm lý của các nhà nhập khẩu Trung Quốc và châu Phi, khiến họ giảm mua, đẩy thị trường trầm lắng. Hiện Việt Nam đã cơ bản kết thúc vụ hè thu, nguồn cung không còn nhiều nên không chịu áp lực tồn kho như các đối thủ Thái Lan và Ấn Độ.

Philippines là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của Việt Nam

Thông tin từ Cơ quan Thống kê Philippines (PSA), sản lượng lúa của nước này trong 6 tháng đầu năm 2025 vượt 9 triệu tấn, tăng 6,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Chưa kể tới tháng 9 - 10 nước này cũng bước vào vụ thu hoạch rộ vụ lúa chính trong năm. Việc tạm ngưng nhập khẩu nhằm mục đích tăng giá thu mua lúa gạo nội địa cho nông dân địa phương nhưng cũng khiến giá gạo trên thị trường tăng nhanh.

Bất chấp động thái trên, Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự báo, Philippines vẫn sẽ là nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới trong năm 2025 với sản lượng đến 4,9 triệu tấn. Trong 7 tháng qua, Philippines cũng là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của Việt Nam với thị phần chiếm đến 43%. Gạo Việt Nam được người tiêu dùng Philippines ưa chuộng nhờ chất lượng tốt và giá cạnh tranh.

Theo ông Nguyễn Tuấn Việt, Tổng Giám đốc Công ty VIETGO và là một chuyên gia hàng đầu về xuất khẩu, lệnh tạm dừng nhập khẩu 60 ngày của Philippines có thể gây ảnh hưởng đến giá gạo xuất khẩu của Việt Nam trong ngắn hạn. Ông ước tính, với lượng gạo xuất khẩu trung bình 300 nghìn tấn mỗi tháng sang thị trường này, việc tạm dừng sẽ ảnh hưởng đến khoảng 600 nghìn tấn, tương đương 7% tổng lượng gạo xuất khẩu hàng năm của Việt Nam.

Bà Phan Mai Hương, đồng sáng lập Công ty SSResource Media Pte.Ltd (Singapore), cho rằng nông dân là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất khi giá gạo giảm. Ngày 29/8, giá lúa nội địa giữ ở mức thấp, như IR50504 chỉ khoảng 7.700 đồng/kg, IR5451 ở mức 8.000 đồng/kg, Đài Thơm và OM khoảng 8.600 đồng/kg.

Trong khi đó, theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), giá gạo thơm 5% tấm xuất khẩu chỉ còn 455 - 460 USD/tấn, giảm 5 USD/tấn so với kỳ trước; gạo Jasmine duy trì ở mức 545 - 549 USD/tấn. Với gạo trắng 5% tấm, sản lượng Việt Nam xuất khẩu rất ít, trong khi Thái Lan bán ra chỉ 354 - 358 USD/tấn, Ấn Độ ở mức 376 - 380 USD/tấn, tạo áp lực cạnh tranh lớn.

Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch VFA, cho rằng giá gạo xuống thấp do nhiều nguyên nhân, trong đó lớn nhất là đầu ra bị ảnh hưởng bởi Philippines, thị trường nhập khẩu quan trọng nhất, ngừng mua trong 2 tháng tới.

"Các doanh nghiệp kỳ vọng sau tháng 11, Philippines nhập lại thì có thể bán hàng. Nhưng hiện nay, khó khăn tài chính khiến doanh nghiệp không thể đẩy mạnh thu mua tạm trữ để giữ giá" - ông Nam nhấn mạnh.

Theo ông Nam, những vướng mắc về vốn chưa được tháo gỡ, trong đó đáng kể nhất là thiếu gói vay hỗ trợ lãi suất và tình trạng chậm hoàn thuế giá trị goa tăng. Doanh nghiệp vẫn phải ứng tiền nộp thuế ngay khi mua hàng, làm chi phí đội lên, trong khi chưa rõ thời điểm được hoàn. Những vấn đề này VFA đã nhiều lần kiến nghị nhưng vẫn chưa có giải pháp.

Doanh nghiệp xuất khẩu không nên “để trứng vào một giỏ”

Trong bối cảnh thị trường thế giới nhiều biến động, việc tìm kiếm thị trường mới được xem là một giải pháp then chốt. Ông Nguyễn Tuấn Việt nhấn mạnh, các doanh nghiệp Việt Nam nói chung và doanh nghiệp xuất khẩu gạo nói riêng cần chủ động tìm kiếm thị trường mới, không nên phụ thuộc vào các thị trường truyền thống. Ông cảnh báo, khái niệm thị trường truyền thống sẽ không còn tồn tại hoặc sẽ bị đảo lộn trong thời gian tới.

Mặc dù đối mặt với những thách thức, ngành gạo Việt Nam vẫn có nhiều tín hiệu tích cực. Theo thống kê sơ bộ của Cục Hải quan, tính đến hết ngày 15/8, các doanh nghiệp Việt Nam đã xuất khẩu gần 5,88 triệu tấn gạo, thu về hơn 3 tỷ USD. Giá xuất khẩu gạo bình quân gần 8 tháng qua đạt xấp xỉ 512 USD/tấn.

Mặc dù giá trị có giảm so với cùng kỳ năm ngoái, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam hiện đang tốt hơn so với các đối thủ chính như Thái Lan, Ấn Độ và Pakistan. Đáng chú ý, Việt Nam đã chính thức vượt Thái Lan để trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới trong 6 tháng đầu năm 2025, chỉ đứng sau Ấn Độ. Những thành tựu này là nền tảng vững chắc để ngành gạo Việt Nam tiếp tục phát triển và chinh phục các thị trường tiềm năng trên toàn thế giới.

Các doanh nghiệp Việt Nam cũng dự báo, Philippines sẽ sớm mở cửa trở lại trước thời điểm 60 ngày kết thúc. Ông Nguyễn Vĩnh Trọng, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Đồng Tháp), thì đoán lệnh cấm sẽ kết thúc sau 30 ngày, nếu có kéo dài hơn thì chỉ trong 45 ngày.

"Khi đó là thời điểm cuối năm, nhu cầu của Philippines và các nước luôn cao và giá có thể tăng trở lại. Do vậy, hiện tại tận dụng cơ hội giá tốt, doanh nghiệp chúng tôi đẩy mạnh thu mua dự trữ để sẵn sàng phục vụ thị trường vào mùa cao điểm", ông Trọng cho biết.

Theo ông Đỗ Hà Nam, dù thị trường gạo thế giới đang dư cung nhưng gạo Việt Nam có phân khúc thị trường riêng nên không quá lo trong những tháng cuối năm. Tuy nhiên, hiện một số nơi sắp bắt đầu vào vụ thu đông sớm nên doanh nghiệp cần nguồn vốn lớn để thực hiện thu mua dự trữ. Trong khi đó, việc áp thuế giá trị gia tăng sẽ làm phát sinh thêm gánh nặng về vốn, lãi vay. Đó mới là vấn đề đau đầu với các doanh nghiệp ngành này.

Đức Thuận