Giấc mơ Robotaxi có thể là cơn ác mộng về pháp lý đối với Tesla và các nhà đầu tư

Rủi ro tiềm ẩn

Các nhà đầu tư lạc quan của Tesla đang trông cậy vào giấc mơ robotaxi của Musk để tạo ra một nguồn doanh thu mới khổng lồ từ các chuyến xe tự lái. Điều đó có thể xảy ra, nhưng nó cũng tạo ra một rủi ro mà công ty chưa từng phải đối mặt trước đây: trách nhiệm pháp lý từ các lỗi công nghệ xe tự lái. Các chủ sở hữu Tesla hy vọng kiếm tiền bằng cách cho thuê xe Airbnb trong dịch vụ xe robotaxi do công ty điều hành mà Musk đã quảng cáo trong nhiều năm cũng có thể phải chịu trách nhiệm.

“Sẽ có một số xe Tesla tự sở hữu nhưng đối với đội xe do khách hàng của chúng tôi sở hữu, nó sẽ giống như một thứ gì đó trên Airbnb. Bạn có thể thêm hoặc bớt xe của mình vào đội xe bất cứ lúc nào bạn muốn”, Musk phát biểu tại cuộc họp cổ đông của Tesla vào tháng 6 năm ngoái. “Chỉ cần một cú chạm trên ứng dụng Tesla là bạn có thể thêm xe của mình vào đội xe và nó sẽ kiếm tiền cho bạn khi bạn vắng nhà”.

Nhưng những chủ sở hữu Tesla hy vọng kiếm được lợi nhuận sẽ phải cân nhắc nhiều hơn.

“Tôi có thể tưởng tượng ra một vụ kiện chống lại chủ sở hữu chiếc xe không? Chắc chắn rồi”, Mike Nelson, một luật sư chuyên phân tích dữ liệu cảm biến và máy tính từ các vụ tai nạn, cho biết. Ngoài việc kiện Tesla trong các vụ tai nạn robotaxi trong tương lai, ông còn thấy các luật sư sẽ nhắm vào chủ sở hữu Tesla: "Luật sư của nguyên đơn sẽ nói những điều như 'chiếc xe không được bảo dưỡng đúng cách' hoặc 'ông đã mô tả sai tình trạng của xe. Nếu một chiếc robotaxi Tesla gặp tai nạn, liệu chủ xe có phải ra khỏi giường lúc 3 giờ sáng và lái xe qua thị trấn đến hiện trường để nói chuyện với cảnh sát không?".

Giả sử công nghệ robotaxi của Tesla thực sự đã sẵn sàng cho mục đích thương mại, điều mà nhiều chuyên gia về xe tự hành còn nghi ngờ, thì lời mời chào của người giàu nhất thế giới với chủ sở hữu xe về việc kiếm tiền từ xe của họ có thể khiến một số người phấn khích.

Nó cũng có thể là dự án mới nhất trong một loạt những giấc mơ xa vời đầy ấn tượng của Musk: tàu siêu tốc, mái nhà năng lượng mặt trời, và khoản cắt giảm 2 nghìn tỷ USD từ DOGE của chính phủ. Mặc dù Musk đã lên tiếng về việc các kế hoạch robotaxi của Tesla sẽ thay đổi cuộc chơi như thế nào đối với tương lai của công ty, đặc biệt là khi doanh số bán xe điện của hãng đang chững lại, nhưng ông lại ít nói về cách thức hoạt động thực tế của dự án.

Trách nhiệm pháp lý của Robotaxi

Trong một thập kỷ, Tesla đã cảnh báo người lái xe sử dụng các tính năng Tự động lái (Autopilot) và Tự lái hoàn toàn (FSD) rằng chúng không thực sự cung cấp như mô tả.

Người lái xe phải luôn cảnh giác và sẵn sàng kiểm soát xe mọi lúc. Đó là lý do tại sao công ty không phải chịu trách nhiệm pháp lý cho các lỗi Autopilot nổi tiếng, bao gồm vụ tai nạn năm 2016 ở Florida khiến chủ sở hữu Tesla Joshua Brown thiệt mạng hoặc vụ tai nạn tháng 3 năm 2018 khi Walter Huang tử vong sau khi chiếc Model X của anh đâm thẳng vào dải phân cách bê tông ở Mountain View, California.

Nhưng điều đó sẽ không xảy ra nếu có người bị thương hoặc tử vong trong một chiếc Tesla đang hoạt động ở chế độ robotaxi vì công nghệ của công ty hoàn toàn kiểm soát.

“Robotaxi là một phòng chờ di động, nơi bạn có thể thư giãn với đồ uống, xem phim, thậm chí là ngủ”, Musk chia sẻ trong một bài đăng trên Facebook. Tesla đã không trả lời yêu cầu bình luận về cách họ sẽ xử lý các vấn đề trách nhiệm pháp lý nếu hành khách uống rượu hoặc ngủ trên một trong những chiếc xe tự lái của mình gặp tai nạn.

Waymo, nhà điều hành robotaxi hàng đầu, có một chính sách đơn giản: Trong trường hợp xảy ra tai nạn mà họ được cho là có trách nhiệm, họ sẽ chịu trách nhiệm, công ty nói với Forbes. Họ cũng cung cấp bảo hiểm chi trả y tế cho hành khách, bất kể ai là người có lỗi trong vụ va chạm.

William Widen, giáo sư luật tại Đại học Miami, người nghiên cứu và viết về các tác động pháp lý đối với xe tự hành, cho biết đó là cách tiếp cận đúng đắn. Nhưng câu hỏi lớn hơn là: “Tiêu chuẩn trách nhiệm pháp lý đối với loại xe này là gì?” công nghệ?”.

Trong trường hợp của robotaxi, công nghệ này đang đi trước luật pháp và quy định về cách xử lý khi có sự cố xảy ra. Widen lập luận rằng cần có một tiêu chuẩn toàn quốc mới cho phần mềm AI: khi tai nạn xảy ra, chúng ta nên đối xử với nó giống hệt như con người.

“Trách nhiệm phải thuộc về nhà sản xuất hoặc nhà thiết kế, và tiêu chuẩn trách nhiệm phải giống như đối với con người”, Widen nói. Tại tòa, “bạn sẽ dựng lại vụ tai nạn cho bồi thẩm đoàn, đó là người mà chúng ta tin tưởng giao phó một vụ va chạm nhỏ thông thường để đánh giá liệu một tài xế con người có hành xử hợp lý hay không. Hãy để họ làm điều tương tự với một tài xế máy tính. Hành khách có thể không phải lúc nào cũng được đưa đến đích dự kiến hoặc có thể gặp phải những bất tiện, gián đoạn hoặc khó chịu liên quan đến Robotaxi”.

Điều khoản Dịch vụ Tesla Robotaxi

Bất chấp những lời tung hô của Musk, vẫn chưa rõ khi nào chương trình thử nghiệm robotaxi của Tesla tại Austin, cho đến nay mới chỉ mở cửa cho một số ít hành khách được chọn trước, sẽ được mở rộng quy mô.

Công ty đã tạo ra một ứng dụng dành riêng cho những hành khách đầu tiên này để gọi xe trong khu vực dịch vụ, với điều kiện người dùng phải đồng ý với các điều khoản mà hầu hết có lẽ không đọc kỹ.

Ví dụ, họ được cảnh báo rằng "hành khách có thể không luôn được đưa đến đúng điểm đến mong muốn hoặc có thể gặp phải những bất tiện, gián đoạn hoặc khó chịu liên quan đến Robotaxi”. Ngoài ra, các điều khoản quy định rằng taxi robot không được sử dụng để cung cấp dịch vụ vận chuyển khẩn cấp và hành khách trong chương trình thí điểm sẽ cần phải tự mình giải quyết tranh chấp.

Hiện tại, cả Uber và tài xế trên nền tảng của họ đều có thể phải chịu trách nhiệm khi xảy ra tai nạn khi chở khách hoặc giao đồ ăn, và các chuyên gia trong ngành dự đoán điều tương tự cũng đúng với Tesla và chủ xe đưa xe của họ vào mạng lưới taxi robot trong tương lai.

Nhưng xét đến việc ý tưởng cho thuê xe tự lái theo hình thức Airbnb còn khá mới mẻ, những chủ xe này có thể gặp khó khăn trong việc bảo hiểm cho những chiếc xe tiềm năng của họ.

Các công ty bảo hiểm sẽ tiếp cận tình huống này một cách thận trọng và mức độ chấp nhận rủi ro của họ sẽ bị hạn chế, ít nhất là trong một khoảng thời gian.

“Việc có một khách hàng bảo hiểm ô tô cá nhân chuẩn bị xây dựng một đội xe tự lái và đưa chúng ra đường để tạo ra thu nhập, tôi nghĩ sự kết hợp đó sẽ gây khó khăn cho mọi người một chút. Nó đặt ra một hồ sơ rủi ro vừa mới lạ vừa phức tạp”, Ben Lewis, phó chủ tịch phát triển kinh doanh tại Simulytic, một công ty khởi nghiệp công nghệ cung cấp dữ liệu về rủi ro triển khai xe tự hành cho các công ty bảo hiểm, cho biết. “Giống như hầu hết các rủi ro mới lạ khác, tôi nghĩ các công ty bảo hiểm sẽ tiếp cận kịch bản này một cách thận trọng và mức độ chấp nhận rủi ro của họ sẽ bị hạn chế, ít nhất là trong một khoảng thời gian”.

Một vấn đề khác là đảm bảo rằng các phương tiện cá nhân phải ở trong tình trạng tốt khi được đưa vào sử dụng trong mạng lưới do Tesla vận hành. Khoảng 2.000 robotaxi của Waymo tại Phoenix, San Francisco, Los Angeles, Austin và Atlanta được bảo trì và giám sát chặt chẽ, luân chuyển đến các kho để sạc, vệ sinh và bảo dưỡng nhỏ trong suốt cả ngày. Tesla chưa có kế hoạch chi tiết cho một hệ thống tương tự, nhưng việc thu hút một số chủ sở hữu là rất quan trọng.

“Cửa xe bị móp, bánh xe bị trầy xước, bụi bẩn trong xe, ghế ngồi bị mòn và vi khuẩn. Những thứ đó sẽ khiến chúng tôi phát điên”, Loren McDonald, một chủ sở hữu Tesla lâu năm, phản ánh. “Về lý thuyết, việc đưa xe của bạn vào mạng lưới robotaxi có thể hợp lý về mặt tài chính, nhưng đối với gia đình chúng tôi, những tác động tiêu cực sẽ lớn hơn bất kỳ lợi ích tài chính nào”.

Musk tự hào rằng Tesla có lợi thế chi phí vượt trội so với Waymo, nhờ công nghệ của họ rất rẻ, sử dụng camera kỹ thuật số giá rẻ làm cảm biến chính, thay vì laser lidar, radar và camera nhiệt mà công ty con của Alphabet Inc. sử dụng, vốn đắt hơn hàng nghìn USD. Tuy nhiên, điều đó có thể là một rủi ro bổ sung trong trường hợp xảy ra tai nạn, cho phép luật sư của nguyên đơn lập luận rằng Tesla đã cắt giảm chi phí an toàn bằng cách không sử dụng các loại cảm biến mà các đối thủ cạnh tranh cho là thiết yếu.

Hoàng Lâm