Giai điệu đoàn viên giữa núi rừng Bá Thước
Người Thái ở miền Tây Thanh Hóa, đặc biệt tại huyện Bá Thước, là một trong những cộng đồng sở hữu nền văn hóa đặc sắc, được kết tinh qua nhiều thế hệ.
Biểu diễn hát Khặp trong Liên hoan diễn xướng Khặp Thái của tỉnh Thanh Hóa. Ảnh: THANH TÙNG/TTXVN
Một trong những “báu vật” tinh thần tiêu biểu nhất là dân ca Khặp Thái, khúc hát cất lên từ lòng bản mường, từ tình yêu quê hương và cuộc sống thường nhật, lay động tâm hồn bao thế hệ.
Hát Khặp là hình thức dân ca truyền thống phổ biến trong đời sống đồng bào, mang nhiều giá trị nghệ thuật, triết lý và nhân sinh sâu sắc. Đó có thể là những khúc ngâm thơ, hát theo lời thơ, kết hợp với điệu múa hoặc đệm nhạc dân tộc, thường vang lên trong các lễ hội, dịp cưới hỏi, ngày mùa hay những đêm hội bản mường rộn ràng.
Người Thái phân Khặp thành hai dòng chính: Khặp bắc (sáng tác mới) và Khặp quăm pang chạu (lời cổ truyền thống), trong đó lời ca phản ánh phong phú các mặt của đời sống: Thiên nhiên, lao động sản xuất, tình yêu đôi lứa, triết lý sống, lòng biết ơn tổ tiên và niềm tự hào với bản mường quê hương. Lời hát Khặp có thể nhẹ nhàng thủ thỉ, lúc lại ngân vang như suối nguồn bất tận, thấm đẫm chất thơ và tình người.
Hát Khặp không chỉ là loại hình nghệ thuật biểu đạt tâm hồn người Thái, mà còn là cầu nối giữa truyền thống - hiện đại; quá khứ - tương lai; bản mường - du khách.
Trong xu thế phát triển du lịch cộng đồng gắn với văn hóa bản địa, Khặp có thể trở thành “thỏi nam châm” thu hút du khách trong và ngoài nước đến với những vùng đất như Bá Thước, Quan Hóa, Quan Sơn, Thường Xuân... - nơi vẫn còn giữ được không gian văn hóa Thái nguyên bản.
Một buổi tối tại bản Lát (xã Lũng Cao), du khách được tham gia hội “Kin chiêng boọc mạy”, uống rượu cần bên bếp lửa hồng, nghe những nghệ nhân Khặp những câu hát tình tứ, sâu lắng…
Hay khi đứng bên thác tình yêu Xuân Lẹ trắng xóa giữa rừng nguyên sinh, lời Khặp ngân nga vang vọng từ phía xa sẽ khiến ai cũng phải lặng người, xúc động.
Việc đưa Khặp Thái trở thành sản phẩm du lịch độc đáo - đi kèm trình diễn, giao lưu, sáng tác tại chỗ - chính là hướng đi bền vững để bảo tồn và phát huy giá trị di sản quý báu này, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng.
