Giải mã về sự hung hăng của người độc hại trên mạng xã hội

Mạng xã hội chỉ có một số rất ít kẻ hung hăng

Cảm giác ngột ngạt này khiến nhiều người tin rằng xã hội đang chia rẽ trầm trọng. Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học mới nhất đã chỉ ra một sự thật bất ngờ - thực tế không hề như thế. Phần lớn những nội dung độc hại mà chúng ta nhìn thấy hằng ngày thực chất chỉ đến từ một nhóm siêu nhỏ những người dùng "ồn ào" nhất.

Sự chênh lệch khổng lồ giữa nhận thức và thực tế không chỉ là một sự nhầm lẫn vô hại, mà nó đang âm thầm gieo rắc sự bi quan và làm xói mòn niềm tin giữa người với người. Hiểu đúng về quy mô của sự độc hại trực tuyến chính là chìa khóa để chúng ta lấy lại sự cân bằng tâm lý và cái nhìn tích cực về xã hội.

Khoảng cách 14 lần: Sự thật đằng sau những con số biết nói

Nhiều người Mỹ tin rằng hành vi thù địch đang thống trị không gian mạng, nhưng nghiên cứu cho thấy niềm tin này đi chệch hướng rất xa so với thực tế. Một nghiên cứu được thực hiện bởi các nhà khoa học Angela Y. Lee, Eric Neumann và các cộng sự trên 1.090 người trưởng thành đã phơi bày một "hố ngăn cách" sâu sắc giữa cảm giác và sự thật.

Những người tham gia khảo sát ước tính rằng có khoảng 43% người dùng Reddit thường xuyên đăng tải các bình luận cực kỳ độc hại. Thế nhưng, dữ liệu thực tế từ nền tảng này cho thấy con số đó chỉ vỏn vẹn khoảng 3%. Điều này có nghĩa là công chúng đang phóng đại mức độ thù ghét lên gấp 14 lần so với thực tế.

Sự nhầm lẫn về quy mô không chỉ dừng lại ở các bình luận ác ý mà còn lan sang cả vấn nạn tin giả. Trung bình, người dùng đoán rằng có tới 47% người dùng Facebook chia sẻ các tin tức sai sự thật. Trong khi đó, các nghiên cứu thực nghiệm chỉ ra con số thực tế chỉ nằm ở mức 8,5%. Tại sao lại có sự sai lệch khủng khiếp đến vậy?

Câu trả lời nằm ở "hiệu ứng nổi bật" trong tâm lý học. Những bài viết mang tính công kích, tiêu cực hoặc gây sốc thường có sức lan tỏa mạnh mẽ và bám rễ lâu hơn trong trí nhớ của chúng ta. Thay vì nhìn nhận đó là những trường hợp cực đoan và hiếm hoi, bộ não của chúng ta lại tự động coi đó là quy chuẩn đại diện cho hành vi của số đông.

Điều thú vị là, nghiên cứu cũng chứng minh rằng vấn đề không nằm ở khả năng nhận diện. Ngay cả khi những người tham gia khảo sát có thể phân biệt chính xác đâu là một bài viết độc hại thông qua các bài kiểm tra tâm lý, họ vẫn bảo thủ tin rằng một tỷ lệ lớn người dùng đang hành động như vậy.

Điều này gợi ý rằng chúng ta không thiếu sự nhạy bén để nhận biết cái xấu, mà chúng ta đang thiếu một cái nhìn đúng đắn về tỷ lệ. Chúng ta đang đánh đồng một nhóm nhỏ những người dùng hoạt động quá mức (prolific users), những kẻ lớn tiếng nhất và hung hăng nhất, với toàn bộ cộng đồng mạng.

"Chỉnh sửa" nhận thức để lạc quan hơn

Hệ lụy của việc phóng đại sự độc hại trực tuyến là vô cùng nghiêm trọng. Khi tin rằng gần một nửa thế giới mạng là những kẻ thù ghét, con người dễ rơi vào trạng thái bi quan về tương lai của nhân loại, tin rằng xã hội đang trên đà suy thoái đạo đức. Nỗi sợ hãi này vô tình đẩy chúng ta vào thế phòng thủ, xa cách và mất niềm tin vào những người xung quanh, ngay cả trong cuộc sống thực.

Tuy nhiên, nghiên cứu của nhóm Angela Y. Lee cũng mang lại một tia hy vọng. Trong một thử nghiệm tiếp theo, khi những người tham gia được cung cấp thông tin chính xác về việc mức độ độc hại thực sự thấp như thế nào, thái độ của họ đã thay đổi tích cực rõ rệt.

Khi nhận ra rằng những bình luận thô lỗ chỉ là sản phẩm của một nhóm thiểu số cực đoan, người dân cảm thấy lạc quan hơn về xã hội. Họ ít tin vào giả thuyết "suy đồi đạo đức" và bắt đầu tin tưởng trở lại rằng đại đa số mọi người vẫn hành xử tử tế và tôn trọng lẫn nhau.

Các tác giả nghiên cứu nhấn mạnh rằng, việc giúp công chúng phân biệt giữa "nhóm thiểu số ồn ào" và "đại đa số im lặng" là vô cùng quan trọng để củng cố sự đoàn kết xã hội. Phần lớn nội dung độc hại được tạo ra bởi một nhóm người dùng rất nhỏ nhưng lại có tần suất đăng bài dày đặc, tạo ra một "ảo ảnh" về sự phổ biến. Nếu chúng ta ghi nhớ được điều này mỗi khi mở ứng dụng mạng xã hội, tác động tiêu cực về cảm xúc sẽ giảm đi đáng kể.

Thay vì coi mạng xã hội là một tấm gương phản chiếu chính xác bộ mặt của xã hội, hãy coi đó là một căn phòng có âm thanh bị khuếch đại, nơi những tiếng la hét chói tai nhất luôn được ưu tiên vang lên.

Việc hiểu rằng hầu hết mọi người trên mạng không hề ác ý sẽ giúp chúng ta giảm bớt căng thẳng, tăng cường khả năng gắn kết và nhìn nhận thế giới qua một lăng kính công bằng hơn.

Bùi Tú