Giải pháp để cua Cà Mau xuất khẩu vào thị trường chính ngạch

Cà Mau là địa phương có quy mô nuôi trồng thủy sản nước lợ lớn nhất cả nước, với hệ sinh thái rừng - biển độc đáo tạo điều kiện thuận lợi cho hơn 417.000 ha vùng nuôi, với sản lượng ước đạt trên 907.000 tấn. Tôm là ngành hàng chủ lực, sản lượng tôm năm nay ước đạt trên 565.000 tấn, khẳng định vị thế trung tâm của Cà Mau trong ngành tôm Việt Nam. Với chiến lược mới đa dạng hóa ngành hàng thủy sản, tăng kim ngạc xuất khẩu Cua biển đang trỗi dậy mạnh mẽ, trở thành ngành hàng chiến lược mới với diện tích nuôi hơn 365.000 ha., sản lượng khoảng 36.500 tấn/năm.

Lãnh đạo tỉnh Cà Mau, Hiệp hội thủy sản Việt Nam và đại diện nhà mua, doanh nghiệp chứng kiến ký Biên bản ghi nhớ hợp tác xuất khẩu cua Cà Mau tại Hội nghị

Theo Phó chủ tịch Lê Văn Sử, nghịch lý lớn nhất nằm ở số liệu kim ngạch xuất khẩu ngành thủy sản chính ngạch hàng năm của tỉnh trên dưới khoảng 2,4 tỷ USD, nhưng hầu như số liệu này chỉ thể hiện cho con tôm xuất khẩu, còn số liệu xuất khẩu cua chính ngạch dường như không có, hoặc có chăng thì địa phương nơi có xuất khẩu chính ngạch được thụ hưởng doanh số kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này, còn cua Cà Mau theo thống kê của ngành công thương tỉnh hàng năm xuất khẩu ước tính khoảng 700 triệu USD, nhưng lại không thể hiện được trên kim ngạch xuất khẩu của tỉnh, chưa mang lại giá trị kim ngạch xuất khẩu cho tỉnh do đa phần xuất theo đường tiểu ngạch sang Trung Quốc là chính.

Nêu thực trạng phát triển và những khó khăn của chuỗi giá trị cua hiện nay tại Hội nghị “Liên kết chuỗi sản xuất - tiêu thụ sản phẩm ngành cua tỉnh Cà Mau năm 2025, ông Dư Thái Bình - Giám đốc Công ty TNHH Dư Thái Bình cho rằng, ngành hàng cua của tỉnh đang phát triển tốt nhưng vẫn còn những hạn chế, khó khăn mà người nuôi gặp phải như: sản lượng biến động theo mùa vụ, thiếu liên kết tiêu thụ bền vững, chưa có hệ thống truy xuất nguồn gốc đồng bộ, giá bán chịu tác động mạnh từ thị trường Trung Quốc. Trong khi khó khăn của doanh nghiệp thu mua - xuất khẩu chịu áp lực lớn từ: nhu cầu quốc tế đòi hỏi chất lượng, kích cỡ (size) và tỷ lệ sống rất khắt khe và một số quốc gia rất cần cua nhưng vướng rào cản kỹ thuật điển hình như tại Hàn Quốc. Chi phí vận chuyển, bảo quản và logistics cao, trong khi doanh nghiệp lại thiếu các chứng nhận quốc tế để mở rộng sang những thị trường cao cấp hơn.

Nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp trong chuỗi liên kết trong việc đồng hành cùng người dân, nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã trong tỉnh xác định rằng, sự phát triển của doanh nghiệp phải gắn liền với lợi ích của người nuôi cua và sự bền vững của ngành như: liên kết thu mua dài hạn với giá cả ổn định, minh bạch, hỗ trợ kỹ thuật và cải thiện quy trình nuôi, ứng dụng công nghệ trong truy xuất nguồn gốc (thử nghiệm gắn mã QR theo lô, theo vùng nuôi, Báo cáo sản lượng và kiểm soát chất lượng theo ngày. Đầu tư cơ sở vật chất phục vụ xuất khẩu, nâng cấp kho bảo quản thủy sản; sử dụng hệ thống vận chuyển oxy đảm bảo cua sống 100% và chuẩn hóa đóng gói theo yêu cầu của từng thị trường…

Để định hướng phát triển chuỗi giá trị cua Cà Mau bền vững trong thời gian tới, đại diện doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản, ông Dư Thái Bình kiến nghị tỉnh hỗ trợ doanh nghiệp trong chứng nhận chỉ dẫn địa lý “Cua Cà Mau”, thành lập Trung tâm logistics chuyên ngành cua biển tại Năm Căn. Xây dựng mô hình liên kết 3 bên thực chất và gắn kết lâu dài giữa: người dân - doanh nghiệp - nhà mua hàng và xúc tiến thị trường mới: Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu để phát triển bền vững hơn ngành thủy sản Cà Mau.

Mô hình nuôi thủy sản công nghệ cao khép kín tại Cà Mau cho hiệu quả bền vững

Cần thành lập một trung tâm kiểm nghiệm xuất khẩu thủy sản ngay tại Cà Mau

Giai đoạn 2016-2025, diện tích và sản lượng cua nuôi tại Cà Mau tăng trưởng mạnh mẽ, thể hiện sự chuyển dịch tích cực sang mô hình nuôi tổng hợp, sinh thái. Diện tích nuôi 220.000 ha, Sản lượng 17.400 tấn(2016) tăng lên 365.500 ha diện tích nuôi, ước sản lượng 36.500 tấn (2025). Đặc biệt, có 20.000 ha nuôi cua kết hợp tôm đã đạt chứng nhận quốc tế (Naturland, ASC, EU Organic), với sản lượng gần 2.000 tấn/năm.

Nhờ đa dạng loại hình nuôi cua: Nuôi Thâm Canh/Bán Thâm Canh, nuôi cua trong hộp nhựa, nuôi quảng canh cải tiến và nuôi cua nâng cao giá trị, sản lượng và chất lượng cua Cà mau không gừng tăng trưởng qua từng năm.

Một số doanh nghiệp thu mua lớn đã xây dựng được chuỗi cung ứng từ vùng nguyên liệu đến xuất khẩu, tạo nguồn cầu ổn định cho người nuôi: Công ty CP Thương mại Toàn cầu Thanh Niên (Thanh Niên Global) đã ký kết bao tiêu đầu ra với 20 HTX nuôi cua ở Cà Mau - hiện đang chiếm khoảng 30% sản lượng cua sống xuất khẩu của tỉnh Cà Mau. Công ty Cổ phần Quốc tế Logistics Hoàng Hà, TP. Hồ Chí Minh ký hợp đồng liên kết tiêu thụ sản phẩm với HTX Dân Phát, Hòa phát và các Đại lý thu mua, phân phối ở khu vực Năm Căn (Ngọc Ngà, Trí Dũng). Các sản phẩm OCOP “Thịt cua sinh thái” của Hợp tác xã Tài Thịnh Phát Farm (ấp Lung Đước, xã Tam Giang) đã có mặt tại hệ thống siêu thị Big C, Siêu thị WinMart; Siêu thị Mega market; AEON… với sản lượng cung cấp 0,7 tấn/tháng, giá bình quân 340.000 đồng/gói (150 gram/gói)…

Phó giám đốc Sở Công thương tỉnh Cà Mau Dương Vũ Nam xác định để phát triển ngành hàng cua bền vững chất lượng, hiệu quả, công tác xúc tiến thương mại và tiêu thụ Cua Cà Mau cần tập trung vào 5 nhóm giải pháp trọng tâm sau.

Thứ nhất, đa dạng hóa thị trường và phương thức tiêu thụ, từng bước chuyển mạnh sang xuất khẩu chính ngạch, nhất là với thị trường Trung Quốc - đối tác chiến lược, có nhu cầu tiêu thụ lớn và ổn định.

Thứ hai, phối hợp với các đơn vị liên quan phát triển hạ tầng logistics phục vụ thủy sản tươi sống (trong đó có Cua); mời gọi doanh nghiệp đầu tư, chế biến các sản phẩm giá trị gia tăng từ cua hướng tới đảm bảo tiêu chuẩn xuất khẩu.

Thứ ba, ứng dụng chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại, đẩy mạnh thương mại điện tử xuyên biên giới, quảng bá hình ảnh “Cua Cà Mau” ra thị trường quốc tế.

Thứ tư, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển thương hiệu; khuyến khích các mô hình liên kết sản xuất - tiêu thụ, Hợp tác xã kiểu mới và liên kết 4 nhà (Nhà nước - Nhà khoa học - Doanh nghiệp - Nông dân).

Thứ năm, tăng cường hợp tác quốc tế, phối hợp các cơ quan đại diện thương mại Việt Nam ở nước ngoài, tổ chức các chương trình kết nối giao thương, hội nghị xúc tiến xuất khẩu thủy sản Cà Mau, trong đó cua Cà Mau là sản phẩm trọng tâm.

Theo Phó chủ tịch Lê Văn Sử, với vị thế là trung tâm nuôi trồng sản xuất và xuất khẩu thủy sản chính của vùng ĐBSCL và cả nước (chủ yếu tôm và cua), nhằm tạo điều kiện phát triển thủy sản theo hướng bền vững chất lượng, đảm bảo thương hiệu uy tín ngành hàng tôm - cua Cà Mau, để giảm chi phí cho doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản thay vì kiểm nghiệm hàng xuất khẩu tại cửa khẩu, tỉnh Cà Mau rất cần có Trung tâm kiểm nghiệm chất lượng sản phẩm thủy sản (phòng laf) đặt tại tỉnh Cà Mau đặc trách kiểm nghiệm chất lượng sản phẩm xuất khẩu trước khi hàng rời khỏi địa bàn Cà Mau. Đây sẽ là động thái tích cực để cua Cà Mau đồng hành cùng con tôm Cà Mau rộng đường xuất khẩu chính ngạch vào các thị trường tiềm năng, khó tính (châu Âu, Nhật, Hàn…) mà không phải phụ thuộc vào thị trường truyền thống như lâu nay.

Với tiềm năng lớn, chất lượng cao và uy tín đã được khẳng định, cua Cà Mau hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm chiến lược vươn tầm quốc tế nếu chúng ta cùng nhau xây dựng được chuỗi liên kết chặt chẽ, minh bạch và bền vững, với cam kết kết tiếp tục đồng hành cùng chính quyền tỉnh, các sở, ngành, bà con nông dân và các đối tác trong và ngoài nước để góp phần đưa ngành hàng cua Cà Mau ngày càng phát triển mạnh mẽ, hiệu quả và bền vững, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và tăng trưởng tiềm năng thủy sản tỉnh Cà Mau .

Huy Tự