Giảm gánh nặng chi phí cho lao động Việt Nam sang Nhật Bản

Gánh nặng chi phí đi Nhật Bản cao

Tuy nhiên, người lao động Việt Nam đi làm việc tại thị trường Nhật Bản vẫn phải chịu gánh nặng chi phí khá cao. Hợp tác lao động giữa Việt Nam và Nhật Bản chính thức được bắt đầu từ năm 1992, thông qua tiếp nhận thực tập sinh Việt Nam sang thực tập kỹ năng tại Nhật Bản.

Lao động Việt Nam tại Nhật Bản

Kết quả hợp tác về lao động ngày càng tốt đẹp và không ngừng phát triển đã đem lại nhiều lợi ích kinh tế cho người dân và doanh nghiệp của cả hai nước. Đến hết năm 2022, tổng số lao động Việt Nam đang sinh sống và làm việc tại Nhật Bản là 345 nghìn người. Việt Nam hiện là quốc gia phái cử nhiều nhất trong số 15 quốc gia tham gia phái cử lao động sang Nhật Bản. Nhiều cương trình, dự án như: Chương trình thực tập sinh kỹ năng, Chương trình lao động đặc định, Chương trình đưa điều dưỡng viên và hộ lý Việt Nam sang làm việc tại Nhật Bản được Bộ LĐTBXH phối hợp với phía Nhật Bản triển khai và đang phát huy hiệu quả.

Ông Watanabe Shige - Phó Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam khẳng định: "Người Việt Nam hiện đang làm việc tại Nhật Bản đã tăng gấp 10 lần trong 10 năm qua và là lớn nhất trong các quốc gia. Nhân lực Việt Nam được đánh giá rất cần cù và có đóng góp lớn cho sự phát triển kinh tế, xã hội của Nhật Bản hiện nay. Đồng thời, theo một khảo sát mới nhất của Jestro được thực hiện trong những năm gần đây cho thấy: Việt Nam là quốc gia có khả năng mở rộng, cũng như được đánh giá cao nhất trên thế giới đối với các doanh nghiệp có mong muốn đầu tư vào Việt Nam của các công ty Nhật Bản…"

Mặc dù vậy, bên cạnh những kết quả đạt được, việc phái cử, tiếp nhận thực tập sinh, lao động Việt Nam sang Nhật Bản trong thời gian qua còn một số tồn tại, hạn chế. Chế độ thực tập kỹ năng triển khai từ năm 1992 đến nay đã bộc lộ một số bất cập, như: Thực tập sinh chỉ nhận mức lương cơ bản tối thiểu và không có tiền thưởng, các khoản phụ cấp như lao động Nhật Bản. Nhiều trường hợp điều kiện lao động không được đảm bảo, thu nhập chưa cao, thực tập sinh không được chuyển nơi làm việc dù công việc không phù hợp, chủ sử dụng đối xử không tốt...

Bên cạnh đó, cùng với việc số lượng thực tập sinh, lao động Việt Nam tại Nhật Bản tăng mạnh, tình trạng thực tập sinh, lao động bỏ trốn khỏi nơi thực tập, cư trú và làm việc bất hợp pháp, vi phạm pháp luật Nhật Bản mặc dù có xu hướng giảm, nhưng vẫn chưa được cải thiện rõ rệt. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do một số doanh nghiệp phái cử chưa thực hiện tốt việc tuyển chọn, phái cử và quản lý lao động. Một số nghiệp đoàn Nhật Bản không thực hiện đúng quy định pháp luật hai nước, như: Yêu cầu doanh nghiệp phái cử thiết đãi quá mức, trả tiền hoa hồng khi tiếp nhận lao động... Từ đó, tạo ra gánh nặng chi phí cho lao động. Bên cạnh đó, một số xí nghiệp tiếp nhận thực tập sinh có điều kiện, môi trường làm việc chưa tốt như công việc nặng nhọc nhưng thu nhập không cao, bố trí thực tập không đúng với ngành nghề, địa điểm đã đăng ký.

Ông Phạm Viết Hương, Phó Cục trưởng Cục Quản lý lao động ngoài nước, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội cho biết: "Một số lao động phải trả chi phí cao hơn nhiều so với quy định. Trong giai đoạn dịch Covid-19 (2021-2022), một số lao động Việt Nam bị mất việc làm, không có thu nhập để trang trải chi phí sinh hoạt, tiền thuê nhà. Trong thời gian qua, do ảnh hưởng của tình hình thế giới, đồng Yên giảm giá so với đồng USD. Chính vì thế khiến thu nhập thực tế của lao động Việt Nam tại Nhật Bản ảnh hưởng. Hiện nay, các cơ quan liên quan của Nhật Bản đang nghiên cứu để sửa đổi Chương trình thực tập kỹ năng. Cục Quản lý lao động ngoài nước với vai trò quản lý cơ quan Nhà nước, chúng tôi sẵn sàng phối hợp với các cơ quan liên quan đóng góp ý kiến để phía Nhật Bản tham khảo trong quá trình sửa đổi chính sách".

Chi phí chưa tương đồng với những tiêu chuẩn quốc tế

Việc lao động Việt Nam sang Nhật Bản làm việc phải chịu mức phí cao cũng được một nghiên cứu gần đây của Tổng cục Thống kê với sự hỗ trợ của Tổ chức lao động quốc tế chỉ ra, liên quan đến chi phí tuyển dụng lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài. Bà Ingrid Christensen, Giám đốc Tổ chức Lao động quốc tế tại Việt Nam chia sẻ: Người Việt Nam chiếm tỷ lệ lớn nhất trong số lao động nước ngoài của Nhật Bản, chiếm 25,4% trong tổng số 1,82 triệu lao động nước ngoài đang làm việc tại quốc gia này. Tuy nhiên, lao động Việt Nam đi làm việc tại Nhật Bản đang phải chịu mức chi phí khá cao.

"Chi phí mà người lao động Việt Nam phải chi trả đến 192 triệu đồng (tương đương 8.000 USD Mỹ) để có thể đi lao động tại Nhật Bản. Có thể thấy, điều này chưa tương đồng với những tiêu chuẩn quốc tế (Đó là không có những chi phí liên quan, chi phí tuyển dụng mà người lao động phải chi trả hay là những người tìm việc phải chi trả). Và kết quả nghiên cứu của ILO cũng cho thấy chi phí mà người lao động phải chi trả nó tăng lên và một số trường hợp đã bị vướng vào các vụ việc về buôn bán người hoặc là lao động cưỡng bức và họ phải làm việc 7 tháng đến 1 năm để trả hết số nợ trước khi đi. Như vậy, cả Việt Nam và Nhật Bản đều phải nỗ lực để xóa bỏ những chi phí mà người lao động phải chi trả"- bà Ingrid Christensen nói.

Chi phí mà người lao động Việt Nam phải chi trả cho tổ chức phải cử/trung gian trước khi đến Nhật Bản là mức phí cao nhất trong 15 nước phái cử lao động sang Nhật Bản. Từ thực tế này, Việt Nam và Nhật Bản đang tích cực phối hợp để giảm chi phí mà người lao động phải đóng, tiến tới mục tiêu “phí zero”.

Ông Shishido Kenichi, cố vấn đặc biệt của Chủ tịch Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) cho biết: "Hiện nay, Chính phủ Nhật Bản cũng như các tổ chức đoàn thể và doanh nghiệp nỗ lực thảo luận để tìm ra các giải pháp để giải quyết những vấn đề vướng mắc hiện nay. Ví dụ, hiện nay trước khi đi xuất khẩu lao động, các bạn đã phải chi trả những khoản chi phí rất lớn tại Việt Nam - những khoản gắng nặng đó rất lớn và nó không theo các nguyên tắc quốc tế. Chúng tôi mong muốn đây là cơ hội để hai nước chúng ta sẽ có những thảo luận, liên quan đến việc cải thiện môi trường làm việc, cũng như cải thiện chế độ thực tập sinh để làm sao có thể đóng góp tích cực hơn nữa cho hoạt động giao lưu giữa 2 nước, với mục tiêu là hướng tới việc tuyển dụng nhân lực theo chuẩn mực quốc tế…đóng góp cho sự phát triển, quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản trong thời gian tới".

Để giảm gánh nặng chi phí cho lao động Việt Nam sang làm việc Nhật Bản, các cơ quan chức năng của Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp, trong đó có hoàn thiện hệ thống pháp luật về người Việt Nam đi là việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài (Luật số 69 năm 2020) với những quy định mới về chi phí cũng là hành lang pháp lý để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động đi làm việc ở nước ngoài nói chung, ở Nhật Bản nói riêng.

Hà Nam/VOV1