Giáo viên đổi mới phương pháp, không để học sinh lệ thuộc AI

Thời gian gần đây, việc học sinh sử dụng trí tuệ nhân tạo trong quá trình học tập đã trở nên phổ biến ở nhiều cấp học. Thay vì tự tìm hiểu, phân tích hay rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề, không ít em có xu hướng dựa hoàn toàn vào các công cụ AI để hoàn thành bài tập, ôn luyện và thậm chí cả những nội dung đòi hỏi tư duy cá nhân.

Em Nguyễn Ngọc Trà My, học sinh lớp 9, Trường THCS Nguyễn Hoành Từ (phường Hà Huy Tập) chia sẻ: “Hiện nay, ở các lớp cuối cấp như chúng em, khối lượng bài tập rất nhiều, kiến thức cũng khó và đòi hỏi cao hơn. Vì vậy, em thường phải nhờ đến các công cụ AI để hỗ trợ, tần suất sử dụng của em khá thường xuyên”.

Ngày càng nhiều học sinh ứng dụng AI vào học tập. Ảnh minh họa Internet

Tình trạng sử dụng AI với tần suất cao đang tạo nên một thực tế đáng lo ngại: học sinh quen với sự trợ giúp tức thời, dần hạn chế khả năng tự học và có dấu hiệu lệ thuộc vào công nghệ.

Tiếp cận AI từ khi còn học THCS, đến nay, với em Võ Nguyễn Bảo Chi (lớp 11, Trường THPT Phan Đình Phùng), công nghệ này đã trở thành “người bạn đồng hành” quen thuộc trong học tập. “Hễ gặp bài khó hay những dạng toán vượt khả năng, phản xạ đầu tiên của em là nghĩ ngay đến các công cụ AI để tìm lời giải” - Chi chia sẻ.

Trong bối cảnh học sinh, sinh viên ngày càng phải đối mặt với áp lực điểm số, hạn hoàn thành và khối lượng bài tập đồ sộ, AI xuất hiện như một giải pháp lý tưởng để tối ưu hóa thời gian và cải thiện kết quả học tập. Trong quá trình giảng dạy và hướng dẫn học sinh làm các đề tài nghiên cứu khoa học, luận văn tốt nghiệp, Thạc sĩ Biện Văn Quyền - giảng viên Khoa Sư phạm (Trường Đại học Hà Tĩnh) đã gặp không ít trường hợp sinh viên gửi đề cương và các bài luận hoàn toàn là sản phẩm của AI.

“Có những sinh viên khi nhận được đề tài khóa luận, chỉ vài phút sau đã chuyển ngay cho tôi bản đề cương thậm chí là viết luôn bài luận. Thoạt nhìn qua thì các bản đề cương, bài luận đó được xây dựng rất bài bản, chi tiết, tuy nhiên, sinh viên lại dùng AI để viết và copy toàn bộ. Chỉ với vài dòng prompt vài giây chờ đợi và có ngay thành quả. Chuyện nhờ AI “nghĩ hộ, làm hộ” dễ dàng trở thành gây nghiện, vì bản tính “lười” của người học” - Thạc sĩ Biện Văn Quyền cho biết.

Người dùng nếu phụ thuộc quá mức vào AI có thể trở thành "nô lệ số". Ảnh minh họa Internet

Trong thời đại công nghệ số, việc sử dụng các chatbot và công cụ AI phục vụ cho học tập là xu thế tất yếu. Nhưng cũng vì thế mà không ít học sinh, sinh viên hiện nay đang có biểu hiện lạm dụng AI, thậm chí dùng AI để gian lận trong học tập, thi cử. Không chỉ nhà trường, nhiều phụ huynh cũng lúng túng khi không thể kiểm soát con dùng AI.

Cũng vì lo con quá lệ thuộc vào công nghệ, lười tư duy, đến thời điểm hiện tại, khi con vào lớp 7, chị Võ Thị Thơ ở phường Trần Phú mới bắt đầu cho con tiếp cận với các công cụ hỗ trợ học tập như ChatGPT hay Gemini… “Nhiều bài tập con hoàn toàn có thể tự suy nghĩ để làm, nhưng chỉ cần tôi lơ là một chút là con lại hỏi AI. Tôi muốn con được tiếp cận công nghệ, nhưng cũng sợ con phụ thuộc quá mức. Điều khó nhất là không biết phải điều chỉnh thế nào cho thật hợp lý”, chị Thơ bày tỏ.

Chị Võ Thị Thơ hướng dẫn con sử dụng công cụ Chatbot AI.

AI có hàng chục công cụ khác nhau đáp ứng rất nhiều nhu cầu của học sinh, sinh viên. Trong khi đó, việc tiếp cận công nghệ đối với các em trong thời đại hiện nay lại khá dễ dàng nên rất khó tránh khỏi nguy cơ "AI học hộ". Để học sinh không lạm dụng AI không chỉ cần ý thức và nhận thức của học sinh, mà còn cần sự kiểm soát của phụ huynh và định hướng đúng đắn từ thầy cô, nhà trường. Điều này cũng đòi hỏi giáo viên phải thích nghi với một thực tế mới và có cách định hướng để AI trở thành công cụ hỗ trợ tư duy chứ không phải là đường tắt để học sinh đối phó.

Thay vì cấm AI, nhiều thầy cô, nhà trường đã lựa chọn đi cùng công nghệ, tất cả chỉ với mục đích tạo trải nghiệm đủ hấp dẫn cho học sinh, hướng dẫn học sinh, sinh viên sử dụng công cụ này đúng cách. Cô Phan Thị Hồng Hà - Trường THCS Nguyễn Hoành Từ (phường Hà Huy Tập) cho biết: “Ở bậc THCS, hầu hết các em đã làm quen và tiếp cận với AI, chính vì vậy, chúng tôi tăng cường tích hợp AI trong các tiết dạy. Từ đó, giúp học sinh tự tin sử dụng AI, hiểu một số nguyên lý cơ bản và thiết kế, điều chỉnh công cụ AI đơn giản...”.

Giáo viên đẩy mạnh ứng dụng AI trong các tiết học.

Cùng đó, nhiều giáo viên chọn thay đổi cách đánh giá năng lực của học sinh. “Trước sự phát triển mạnh của các công cụ AI, chúng tôi buộc phải thay đổi cách đánh giá năng lực học sinh. Không thể chỉ dựa vào bài kiểm tra hay sản phẩm cuối cùng nữa, vì rất khó xác định đâu là kết quả do học sinh tự làm, đâu là do AI hỗ trợ. Thay vào đó, giáo viên phải theo dõi cả quá trình, tăng cường hình thức vấn đáp, trao đổi trực tiếp để đánh giá đúng năng lực và hạn chế tình trạng các em phụ thuộc vào AI làm hộ”, cô Ngô Thị Hằng Nga - giáo viên Trường THCS Nguyễn Du (phường Thành Sen) chia sẻ.

Nhiều giáo viên chọn thay đổi cách đánh giá năng lực của học sinh để hạn chế việc lạm dụng AI trong học tập.

AI không chỉ là vấn đề của công nghệ, mà là vấn đề của quan điểm giáo dục trong thời đại mới. Phải làm sao để học sinh không sao chép kết quả, mà buộc phải vận hành suy nghĩ và lập luận? Câu trả lời nằm ở sự thay đổi toàn diện từ cách thiết kế bài giảng, cách đánh giá năng lực, đến việc định hướng rõ ràng về nhận thức tiếp cận trong không gian số. Trí tuệ nhân tạo đang thay đổi cách chúng ta học, nhưng chính sự chủ động đổi mới của giáo viên và ý thức trách nhiệm của học sinh mới là yếu tố quyết định để AI trở thành người bạn đồng hành tích cực, chắp cánh cho tư duy và sáng tạo cho chính những người trẻ hôm nay.

Video: Khởi động tiết học âm nhạc với một sản phẩm từ AI tại Trường THCS Nguyễn Hoành Từ.

Thanh Huyền - Xuân Dũng