Gìn giữ nghề truyền thống

Những ngày này, ngôi nhà nhỏ của gia đình ông Dương Văn Quang rộn ràng hơn khi đón nhiều học sinh Trường Trung học phổ thông Tứ Sơn đến tìm hiểu, trải nghiệm nghề làm giấy dó truyền thống. Trong không gian mộc mạc, phảng phất mùi vỏ cây rừng và tiếng khuấy bột giấy, các em học sinh được ông Quang trực tiếp giới thiệu từng công đoạn làm giấy, từ xử lý vỏ cây để làm bột, pha hồ đến tráng giấy trên khuôn vải. Không chỉ được tiếp cận nét văn hóa truyền thống qua lời giới thiệu, các em còn được tự tay thử tráng giấy, cảm nhận sự tỉ mỉ, kiên nhẫn mà nghề thủ công này đòi hỏi. “Giấy dó của đồng bào Cao Lan rất đặc biệt. Nguyên liệu gồm cây dây leo để tạo bột giấy và cây ngô rang để làm chất hồ. Sau khi tráng, khuôn tráng giấy dó được dựng nghiêng để phơi cho đến khi tách được tờ giấy ra… Chính sự tỉ mỉ ấy tạo nên những tờ giấy mỏng, phẳng, dai và bền theo thời gian”, ông Quang chia sẻ.

Ông Dương Văn Quang trình diễn kỹ thuật làm giấy dó trong sự kiện do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức.

Sinh ra và lớn lên trong gia đình có truyền thống làm giấy dó, từ nhỏ ông Quang đã quen với mùi vỏ cây, tro bếp, tiếng giã bột vang lên mỗi mùa làm giấy. Có thời điểm, hầu như nhà nào ở thôn Vĩnh Ninh (trước đây là bản Khe Nghè) cũng làm giấy dó. Giấy được dùng trong các nghi lễ tâm linh, làm tranh thờ, ghi chép chữ viết, gia phả. Nhiều khách từ các tỉnh, thành phố tìm về mua giấy vì tin vào chất lượng giấy dó của người Cao Lan. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của xã hội, giấy công nghiệp ra đời, nghề làm giấy dó dần mất chỗ đứng. “Lo ngại nghề giấy dó truyền thống bị mai một, năm 1998, tôi đến nhà cụ Tống Văn Xạch - người giỏi nghề nhất vùng để được học nghề bài bản. Đến nay, cụ Xạch đã mất song tất cả kinh nghiệm, công đoạn làm giấy dó truyền thống của đồng bào vẫn được tôi gìn giữ và phát huy”, ông Quang nói.

Thôn Vĩnh Ninh có gần 160 hộ, trong đó 98% là đồng bào dân tộc Cao Lan. Hiện ngoài gia đình ông, trong thôn còn 2 hộ dân khác duy trì nghề làm giấy dó, chủ yếu phục vụ nhu cầu của đồng bào và bán làm quà cho du khách. Ông Quang nhiều lần được mời tham gia trình diễn nghệ thuật làm giấy dó của đồng bào dân tộc Cao Lan tại các sự kiện do ngành Văn hóa tổ chức. Đặc biệt, ông mở hàng chục lớp dạy nghề miễn phí cho con em đồng bào dân tộc Cao Lan trong xã và các địa phương lân cận. Nhờ đó, ngày càng nhiều người biết đến nét văn hóa đặc trưng của đồng bào dân tộc Cao Lan.

“Dù số lượng giấy dó bán ra thị trường chỉ khoảng 300 - 400 tờ/năm song tôi cảm thấy vui và có thêm động lực để giữ gìn nét văn hóa truyền thống của đồng bào mình. Tôi mong muốn tỉnh, xã quan tâm hỗ trợ chúng tôi xây dựng vùng nguyên liệu để phát triển nghề này, vừa nâng cao thu nhập, vừa giữ gìn bản sắc văn hóa”, ông Quang cho biết.

Sơn Quang