Gìn giữ, phát huy lễ hội của người Thái ở xứ Thanh

Lễ hội Nàng Han, xã Vạn Xuân.

Có thể kể đến như lễ hội Kin Chiêng Boọc Mạy, hát múa ăn mừng dưới cây bông - một nét đẹp văn hóa tinh thần độc đáo từ ngàn đời nay của cộng đồng người Thái ở làng Rộc Răm (xã Yên Thọ); lễ hội Nàng Han, thôn Lùm Nưa (xã Vạn Xuân); lễ hội Mường Xia (xã Sơn Thủy); lễ hội dâng trâu tế trời tại đền Chín Gian (xã Thanh Quân)... Những lễ hội này không chỉ là dịp để thực hành tín ngưỡng, mà còn là nơi cộng đồng người Thái thể hiện các giá trị văn hóa truyền thống và tăng tình đoàn kết.

Về thôn Mó 1, xã Xuân Du hỏi từ thanh niên đến người già ai cũng hiểu rõ nguồn gốc của lễ hội Sết Boóc Mạy. Bà Lê Thị Quyên cho biết: “Đây là một hoạt động tín ngưỡng dân gian đặc sắc từ thời xa xưa, được bà con dân bản lưu giữ từ đời nay sang đời khác, và ngày nay lễ hội ngày càng phát huy được giá trị, có sức lan tỏa trong cộng đồng”.

Theo truyền thuyết, từ khi đất trời còn tăm tối, ma quỷ, thú giữ quấy phá dân lành, đời sống của người dân vô cùng khổ cực. Trước tình cảnh ấy, Ngọc Hoàng đã phái 3 người con có tài cao, đức trọng của mình xuống cứu giúp chúng sinh. Đây là 3 vị được coi như thiên sứ vô cùng quan trọng trong đời sống tâm linh của người dân tộc Thái. Mỗi người một nhiệm vụ, thông qua các lễ nghi như dựng cây bông, lễ cầu mưa, lễ Sết Boóc Mạy, họ đã hướng dẫn, giúp đỡ người dân làm ăn, chinh phục thiên nhiên, chinh phục mọi khó khăn để xây dựng gia đình no ấm, xây dựng bản Thái ngày càng phát triển.

Và như một lẽ tất nhiên, vào ngày mùng 10 tháng Giêng hằng năm đồng bào dân tộc Thái thôn Mó 1 đều tổ chức lễ hội Sết Boóc Mạy để khẳng định sự tri ân của mình đối với tổ tiên. Lễ hội được tổ chức vô cùng linh thiêng, trang trọng với những làn điệu dân ca giao duyên, những âm thanh vang vọng khắp núi rừng của tiếng trống, tiếng cồng chiêng, tiếng khua luống, tiếng boong bua hòa quyện với nhau, cuốn hút người xem. Ngoài ra, người dân còn tổ chức nhiều hoạt động thể thao sôi nổi với các môn đẩy gậy, kéo co, tung còn, bắn nỏ, bóng chuyền cùng nhiều hoạt động giao lưu văn hóa đặc sắc khác.

Nói về việc giữ gìn lễ hội Sết Boóc Mạy, Phó Chủ tịch UBND xã Xuân Du Lê Viết Hương cho biết: "Việc gìn giữ và phát huy giá trị của lễ hội Sết Boóc Mạy đã góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa của người Thái; đồng thời thúc đẩy du lịch của địa phương phát triển. Chính vì vậy, trong thời gian qua xã đã khuyến khích các nghệ nhân, già làng am hiểu về lễ hội tích cực truyền dạy lại các nghi thức, làn điệu dân ca, dân vũ trong lễ hội cho thế hệ trẻ. Đồng thời hỗ trợ kinh phí mua sắm nhạc cụ, trang phục tập luyện, biểu diễn của bà con. Cùng với đó, chú trọng phát huy giá trị lễ hội gắn với phát triển du lịch tâm linh trên địa bàn.

Ở thôn Lùm Nưa (xã Vạn Xuân) hiện còn lưu giữ được lễ hội Nàng Han vô cùng đặc sắc. Theo chia sẻ của Phó Chủ tịch UBND xã Cầm Bá Huyến: "Đây là lễ hội truyền thống của đồng bào 16 xứ Thái mường Chiềng Ván xưa, nay thuộc thôn Lùm Nưa (xã Vạn Xuân). Lễ hội diễn ra vào những đầu ngày xuân, chính hội vào mùng 5 tết và kéo dài trong suốt cả mùa xuân. Việc tổ chức lễ hội là dịp để đồng bào Thái bày tỏ lòng biết ơn đối với nàng Han - người con gái dân tộc Thái của bản Lùm Nưa với lòng dũng cảm, sự mưu trí đã bảo vệ quê hương và người dân vùng tổng Trịnh Vạn. Lễ hội gồm hai phần: tế lễ trong hang Mường và phần hội với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao đặc sắc. Hiện lễ hội còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa phi vật thể của người Thái như ngữ văn truyền khẩu, các tập quán xã hội và tín ngưỡng, các tri thức, văn hóa dân gian về ẩm thực".

Cũng theo ông Huyến, những năm qua địa phương đã nêu cao tính chủ động trong việc xây dựng kế hoạch, thành lập ban tổ chức và kịch bản để lễ hội diễn ra linh thiêng, trang trọng. Đồng thời tăng cường tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu nét đẹp văn hóa của lễ hội tới Nhân dân, du khách để giáo dục truyền thống, giữ gìn bản sắc văn hóa.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, các lễ hội truyền thống đặc sắc của đồng bào Thái luôn được gìn giữ và trao truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác bằng tình yêu và trách nhiệm. Bởi với họ, các lễ hội chính là tài sản quý báu của cha ông để lại, là nguồn cội dân tộc.

Bài và ảnh: Nguyễn Đạt