Giữ hoa văn đất Mường

Bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Mường trong nhịp sống hiện đại.

Thướt tha trong bộ váy Mường may để mặc trong dịp lễ, Tết, hội họp trang trọng, chị Đinh Thúy Hà xoay đi, xoay lại trước gương tấm tắc: "Không ngờ dáng người mình mặc váy Mường lại hợp đến vậy! Một chiếc váy nhung đen, 3 chiếc thắt lưng, 4 chiếc áo các màu (trắng, hồng, vàng, tím), xà tích, kiềng đeo cổ… đủ cả, từ nay sẽ không phải băn khoăn chọn mặc gì cho những dịp trang trọng hay hội hè”- gương mặt chị Hà biểu hiện sự hài lòng.

Bố họ Đinh, mẹ họ Bùi - hai dòng họ chính của dân tộc Mường, nhưng vì sinh ra, lớn lên ở thành phố nên chị Hà chỉ nói được ít tiếng Mường, bước qua cả thời thiếu nữ vẫn chưa được khoác lên mình bộ váy Mường. Ở ngưỡng tuổi 30, được tham gia nhiều sự kiện lớn trong đó có trình diễn chiêng Mường, trang phục dân tộc Mường trong các dịp Kỷ niệm 130 năm ngày thành lập tỉnh, Ngày hội Văn hóa Mường, Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Hòa Bình năm 2019, Ngày hội Văn hóa - Du lịch tỉnh Hòa Bình tại Hà Nội với màn biểu diễn chiêng Mường của 100 nghệ nhân tại không gian Bờ Hồ - Hoàn Kiếm... chị Hà quyết tâm thắp sáng lên niềm tự hào là người con của đất Mường. Trau dồi thêm tiếng Mường, học chữ Mường, đồng thời sắm ngay cho mình bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Mường để trưng diện.

Thực tế, so với một số dân tộc khác, trang phục của người Mường nói chung, phụ nữ Mường nói riêng khá đơn giản, không rực rỡ nhưng có những nét rất đặc trưng. Trang phục của phụ nữ Mường xưa thường là áo màu trắng hay màu sáng ngắn chấm đến eo. Váy thường dùng vải thâm hay nhuộm chàm đen hình ống. Nổi bật nhất của chiếc váy là cạp váy. Hoa văn nghệ thuật trang trí trên cạp váy tạo ra sự tương phản với màu đen và màu trắng trên áo. Cạp váy được chia làm 3 phần gọi là: rang trên, rang dưới và cao. Trong đó, hoa văn của rang trên và hoa văn cao thuần túy là hoa văn hình học, phần rang dưới chủ yếu là hoa văn động vật với rất nhiều mô típ khác nhau. Các nhà nghiên cứu văn hóa Mường đã thống kê có 37 mô típ hoa văn cạp váy, trong đó có 25 mô típ hoa văn động vật. Điều đặc biệt là rất nhiều hoa văn trên cạp váy Mường cũng là các mô típ hoa văn phổ biến trên trống đồng Đông Sơn. Điều này cho thấy các hoa văn cạp váy Mường có giá trị cả về mặt nghệ thuật lẫn lịch sử, liên quan đến một thời kỳ rực rỡ của nền văn minh người Việt cổ. Tựu trung lại đó một sản phẩm nghệ thuật đặc sắc nhất của dân tộc Mường.

Tất nhiên, để tạo thành một bộ trang phục của phụ nữ Mường hoàn chỉnh thì không thể thiếu áo ngắn, yếm, thắt lưng, mũ (khăn đội đầu). Phụ kiện đi kèm để tôn lên bộ trang phục là bộ xà tích đeo chéo ngang bụng và hông, kiềng đeo cổ… bằng bạc hoặc chất liệu khác có màu bạc. Ngày nay, xu hướng trang phục của người phụ nữ Mường được cách điệu đôi chút như: Khăn, áo, yếm nhiều màu, cạp váy được may thêm khóa… nhưng cơ bản vẫn giữ nguyên nét hoa văn đất Mường. Bởi vậy, dẫu chẳng rực rỡ nhưng vì tôn lên được đường cong cơ thể người phụ nữ cũng như nền văn hóa Mường đặc sắc, nên ngày càng đông đảo chị em trang bị cho mình bộ trang phục truyền thống.

Thuy Hằng

(Hội Nhà báo tỉnh)