Giữ nghề đan gùi của đồng bào M'nông

Vẻ đẹp của giá trị văn hóa truyền thống

Giữ nghề truyền thống

Nhiều năm qua, người dân tộc M’nông sinh sống bên dòng sông Krông Nô thơ mộng vẫn giữ được nhiều giá trị văn hóa truyền thống như: dệt thổ cẩm, văn hóa cồng chiêng, đan lát thủ công… Với đôi bàn tay khéo léo và tài hoa, người đàn ông M’nông ở xã Đam Rông 4 đã tạo ra những chiếc gùi với nhiều hoa văn, kích thước phục vụ nhu cầu tự cung, tự cấp hằng ngày trong gia đình. Đặc biệt, những chiếc gùi ở thôn Liêng Trang, xã Đam Rông 4 còn đến tay người tiêu dùng khi được dán nhãn sản phẩm OCOP 3 sao.

Ông Cil Nếu - Tổ trưởng Tổ hợp tác Mây tre đan buôn Liêng Trang cho biết, trước đây, đồng bào M’nông chủ yếu đan gùi để mang vác dụng cụ và thu hoạch nông sản trên nương rẫy. Ngày nay, khi du lịch phát triển, chiếc gùi đã trở thành hàng hóa, giúp người dân có thêm nguồn thu nhập. Đón bắt xu thế đó, tháng 9/2024, Tổ hợp tác Mây tre đan được thành lập với 5 thành viên, phần lớn là người lớn tuổi am hiểu và thành thạo nghề đan lát.

Tranh thủ những lúc nông nhàn, ông Liêng Jrang Ha Krai - thành viên Tổ hợp tác Mây tre đan lại cặm cụi với những nan tre nứa, lồ ô để đan gùi và bày bán tại quầy hàng lưu niệm cũng như sử dụng trong gia đình. Bắt đầu học đan gùi từ năm 15 tuổi, đến nay, ông đã có gần 50 năm kinh nghiệm với việc đan lát nên thao tác của ông rất nhanh nhẹn. Mỗi năm, ông có thể đan được khoảng 50 - 60 chiếc gùi. Ông chia sẻ, để làm ra những chiếc gùi vừa đẹp vừa bền, vào khoảng tháng 7 dương lịch hằng năm, đàn ông trong buôn thường dậy từ tờ mờ sáng, lên núi chọn những cây lồ ô đủ tuổi, không quá già cũng không quá non, đặc biệt phải có đốt dài.

Đây là một trong những khâu quan trọng quyết định độ bền của chiếc gùi. Nếu chọn lồ ô quá già, nan đan dễ gãy, nhất là vào mùa khô; còn lồ ô quá non, khi chẻ nan sẽ bị co lại, tạo thành kẽ hở. Công đoạn chẻ nan cũng đòi hỏi sự khéo léo: nan không được quá mỏng hay quá dày, sau khi chẻ phải giữ độ ẩm vừa phải, nếu quá khô sẽ khó luồn khi đan và dễ gãy.

Đưa gùi thành sản phẩm du lịch

Ban đầu, gùi của người M’nông chỉ dùng trong sinh hoạt hằng ngày. Nhưng khi du lịch và thương mại phát triển, người đan đã sáng tạo thêm hoa văn, vừa giữ nét đặc trưng dân tộc vừa đáp ứng thị hiếu. Những chiếc gùi cầu kỳ có thể mất khoảng 1 tuần để hoàn thành, hiện được bán với giá 500.000 - 700.000 đồng/chiếc tùy kích thước và hoa văn. Ông Cil Nếu cho biết, thu nhập từ bán gùi chưa cao, chủ yếu tranh thủ lúc nông nhàn. Điều ông trân trọng nhất là giữ được nghề đan lát truyền thống của cha ông, không để mai một.

Ông Nguyễn Văn Quang - Phó Chủ tịch UBND xã Đam Rông 4 cho biết, những năm qua, công tác bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống, bản sắc văn hóa của đồng bào nơi đây luôn được cấp ủy, chính quyền quan tâm. Gùi buôn Liêng Trang được UBND huyện Đam Rông (cũ) công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao, vừa góp phần gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số Tây Nguyên, vừa mang lại giá trị thiết thực trong đời sống, giúp nâng cao thu nhập cho người dân.

Thời gian tới, xã Đam Rông 4 sẽ tiếp tục phát huy văn hóa các dân tộc, đồng thời quảng bá, giới thiệu sản phẩm đặc trưng của địa phương đến du khách và các vùng miền khác để mở rộng đầu ra. Bên cạnh đó, địa phương có kế hoạch tổ chức các lớp dạy nghề đan lát cho người dân, nhất là thế hệ trẻ với sự truyền dạy trực tiếp từ các thành viên Tổ hợp tác Mây tre đan buôn Liêng Trang, nhằm tạo ra những sản phẩm mới phù hợp với thị hiếu xã hội.

Hồng Thắm.