Giữ vững kết quả xóa mù chữ sau sáp nhập

Cán bộ xã Ý Yên hướng dẫn người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến.

Linh hoạt để không tái mù chữ

Trong lộ trình sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, thôn và tổ chức lại mạng lưới trường học, Ninh Bình xác định đây là bước đi cần thiết nhằm sử dụng hiệu quả nguồn lực, nâng cao chất lượng quản lý. Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, quá trình này cũng tác động không nhỏ tới công tác xóa mù chữ và phổ cập giáo dục – lĩnh vực mang tính nền tảng, nhưng dễ bị “mờ nhạt” nếu thiếu sự quan tâm thường xuyên.

Thực tiễn tại các xã Gia Viễn, Nho Quan, Cúc Phương... cho thấy, để duy trì bền vững kết quả xóa mù chữ sau sáp nhập, điều quan trọng không chỉ là tổ chức lại bộ máy, mà còn là cách chính quyền cơ sở tiếp cận, quản lý và đồng hành cùng người học.

Trước khi thực hiện sáp nhập, hệ thống thôn, xóm và các điểm sinh hoạt cộng đồng ở nhiều địa phương khá gần dân, thuận lợi cho việc mở các lớp xóa mù chữ, nhất là đối với người cao tuổi, lao động nông nghiệp. Các trung tâm học tập cộng đồng (TTHTCĐ) cấp xã hoạt động gắn chặt với địa bàn nhỏ, dễ quản lý đối tượng học tập.

Sau sáp nhập, địa bàn quản lý rộng hơn, dân cư phân bố không đồng đều, trong khi một số nhà văn hóa thôn được sắp xếp lại hoặc chuyển công năng. Điều này khiến việc tổ chức lớp học tập trung gặp khó khăn hơn, đặc biệt với nhóm người học có điều kiện đi lại hạn chế.

Thực tiễn tại các địa phương cho thấy, sau sáp nhập đơn vị hành chính, việc rà soát, thống kê đối tượng mù chữ và có nguy cơ tái mù chữ không còn thuận lợi như trước do địa bàn quản lý rộng hơn, dân cư biến động và sự thay đổi trong phân công cán bộ ở cơ sở.

Tuy vậy, sáp nhập cũng tạo điều kiện để địa phương tập trung nguồn lực, kiện toàn đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, từ đó nâng cao chất lượng chỉ đạo và tổ chức thực hiện công tác xóa mù chữ.

Ông Trần Văn Kiên, Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội xã Cúc Phương cho biết: “Địa bàn rộng hơn nhưng nếu làm bài bản, phân công rõ người, rõ việc, công tác xóa mù chữ vẫn có thể duy trì ổn định. Vấn đề là không được chủ quan, coi đây là nhiệm vụ đã hoàn thành”.

Đồng bào người Mường xã Cúc Phương (Ninh Bình).

Tại xã Yên Mô, sau khi sáp nhập một số đơn vị hành chính, chính quyền xã đã chủ động lồng ghép nội dung xóa mù chữ với các hoạt động sinh hoạt cộng đồng. Thay vì tổ chức lớp học cố định, địa phương linh hoạt mở các nhóm học nhỏ tại nhà văn hóa thôn, thời gian học phù hợp với điều kiện sinh hoạt của người dân.

Ông Tạ Ngọc Huế, Phó Chủ tịch UBND xã Yên Mô cho biết, địa phương xác định duy trì chuẩn xóa mù chữ không chỉ là trách nhiệm của ngành Giáo dục mà là nhiệm vụ chung của cả hệ thống chính trị. “Xã giao cán bộ văn hóa – giáo dục phối hợp với trưởng thôn, các đoàn thể rà soát thường xuyên, kịp thời vận động người dân tham gia học tập, tránh tình trạng tái mù chữ”, ông Huế nói.

Ở xã Kim Đông, đặc thù vùng ven biển, nhiều lao động làm nghề đánh bắt, nuôi trồng thủy sản hoặc tham gia làng nghề truyền thống khiến thời gian học tập không ổn định. Để khắc phục, các lớp xóa mù chữ được tổ chức theo mùa vụ, thời gian linh hoạt, thậm chí mở lớp ngay tại nhà văn hóa thôn vào buổi tối.

Theo bà Đinh Thị Thanh Thùy, cán bộ văn hóa một xã Kim Đông, nếu tổ chức lớp học theo “khung cứng” sẽ rất khó duy trì sĩ số. “Chúng tôi xác định học đến đâu chắc đến đó, không chạy theo số lượng. Quan trọng là người học biết đọc, biết viết và có thể vận dụng trong cuộc sống hằng ngày”, bà Thùy chia sẻ.

Trong khi đó, xã Gia Viễn chú trọng phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể như Hội Phụ nữ, Hội Nông dân trong vận động người học. Việc duy trì chuẩn xóa mù chữ mức độ 2 được gắn với phong trào học tập suốt đời, xây dựng xã hội học tập tại cơ sở.

Vai trò then chốt của chính quyền cơ sở

Thực tiễn cho thấy, sau sáp nhập đơn vị hành chính, vai trò của UBND cấp xã càng trở nên quan trọng trong việc duy trì kết quả xóa mù chữ. Không chỉ dừng ở việc đạt chuẩn theo tiêu chí, chính quyền cơ sở phải thường xuyên rà soát, cập nhật danh sách đối tượng có nguy cơ tái mù chữ, nhất là người cao tuổi, lao động tự do, người ít có điều kiện tiếp cận thông tin.

Theo cán bộ văn hóa các xã, xóa mù chữ trong giai đoạn hiện nay không thể tách rời mục tiêu học tập suốt đời. Việc gắn nội dung học chữ với kỹ năng sống, kiến thức sản xuất, sinh kế sẽ giúp người học duy trì động lực, tránh tình trạng “học xong rồi bỏ”.

Sắp xếp đơn vị hành chính là chủ trương lớn, mang tính chiến lược lâu dài. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, nếu không có giải pháp đồng bộ, công tác xóa mù chữ, đặc biệt ở vùng nông thôn có nguy cơ bị thu hẹp hoặc xem nhẹ.

Từ thực tiễn Gia Viễn, Nho Quan, Cúc Phương… có thể thấy, khi chính quyền cơ sở chủ động, linh hoạt và coi xóa mù chữ là nhiệm vụ thường xuyên, kết quả đạt được vẫn có thể duy trì bền vững, thậm chí nâng cao chất lượng.

Duy trì chuẩn xóa mù chữ không chỉ là yêu cầu về mặt số liệu, mà còn là thước đo năng lực quản lý, điều hành của chính quyền cơ sở trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn bộ máy. Và hơn hết, đó là nền tảng để xây dựng xã hội học tập, bảo đảm quyền học tập suốt đời cho mọi người dân.

Vân Anh