Gỡ điểm nghẽn trong Luật Thuế giá trị gia tăng

Gần đây, doanh nghiệp, hiệp hội, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam liên tục phản ánh về hệ quả của việc áp thuế 5% đối với nông sản sơ chế và cơ chế “thu trước - hoàn sau”. Theo Điểm d, Khoản 2, Điều 9 của Luật Thuế GTGT, các sản phẩm “chưa chế biến thành sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường” bị áp thuế suất 5%.

Tuy nhiên, trong thực tế, các sản phẩm nông nghiệp như cà phê, tiêu, điều, tôm, cá, gỗ nguyên liệu… chủ yếu chỉ trải qua các công đoạn sơ chế tối thiểu như bóc vỏ, phơi, xát, sấy và không làm phát sinh GTGT thực chất. Việc áp thuế GTGT 5% cho nhóm hàng hóa nêu trên là chưa phù hợp với bản chất của thuế GTGT vốn chỉ đánh vào phần giá trị tăng thêm trong chuỗi sản xuất - kinh doanh.

Đặc biệt, cơ chế “thu trước - hoàn sau” cũng đang tạo áp lực lớn lên doanh nghiệp. Với các mặt hàng nông sản xuất khẩu theo mùa vụ, doanh nghiệp phải tạm ứng lượng vốn lớn để nộp thuế đầu vào, rồi chờ hoàn sau nhiều tháng. Khoảng trống dòng tiền ấy làm tăng chi phí tài chính, giảm khả năng dự trữ nguyên liệu và khiến doanh nghiệp dễ đánh mất cơ hội ký hợp đồng quốc tế.

Vì vậy, dự thảo luật sửa đổi đã quy định sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản chưa chế biến hoặc chỉ qua sơ chế thông thường khi mua bán giữa doanh nghiệp, hợp tác xã sẽ không phải kê khai, tính nộp thuế GTGT nhưng vẫn được khấu trừ thuế đầu vào. Đây là thay đổi nhỏ về câu chữ nhưng lớn về tác động, đồng thời khôi phục đúng nguyên lý của thuế GTGT: chỉ đánh thuế khi có giá trị gia tăng thực chất. Nếu quy định mới được thông qua, doanh nghiệp không còn phải vay vốn hoặc chờ hoàn số thuế tạm nộp. Dòng tiền lưu thông tốt hơn, doanh nghiệp có thể tăng sức mua nguyên liệu, mở rộng chế biến sâu và nâng cao giá trị xuất khẩu. Ở tầm vĩ mô, việc bảo đảm thanh khoản cho khu vực sản xuất có ý nghĩa không kém các gói hỗ trợ tín dụng hay giảm lãi suất.

Một điểm sửa đổi quan trọng khác trong dự thảo là bãi bỏ Điểm c Khoản 9 Điều 15 của Luật 48/2024/QH15 - quy định doanh nghiệp chỉ được hoàn thuế khi người bán đã kê khai, nộp thuế. Chính Bộ Tài chính cũng thừa nhận, điều kiện này đã vô tình chuyển rủi ro quản lý thuế từ cơ quan chức năng sang doanh nghiệp mua hàng, trong khi doanh nghiệp không có bất kỳ công cụ pháp lý nào để xác minh hay buộc người bán thực hiện nghĩa vụ thuế. Khi một hồ sơ hoàn thuế bị đình lại, hệ lụy là nguy cơ chậm giao hàng, mất thị trường, gián đoạn sản xuất. Việc bãi bỏ điều kiện này là cần thiết để bảo đảm công bằng pháp lý và tạo môi trường kinh doanh an toàn, minh bạch hơn.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều bất định, việc tháo gỡ điểm nghẽn trong chính sách thuế GTGT không chỉ giúp doanh nghiệp vượt khó trước mắt, mà còn tạo dựng niềm tin. Chính sách thuế ổn định, hợp lý và nhất quán là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp dám đầu tư dài hạn, đổi mới công nghệ, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Doanh nghiệp là điểm tựa của tăng trưởng; doanh nghiệp khỏe thì nguồn thu ngân sách mới bền vững và nền kinh tế mới giữ được nhịp phục hồi trong giai đoạn nhiều thách thức hiện nay.

QUANG MINH