Gỡ 'nút thắt' chi phí logistics bằng quy hoạch và kết nối hạ tầng

Việt Nam hướng tới 10 trung tâm logistics quốc tế đến năm 2050.

Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025 - 2035, tầm nhìn đến 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết định số 2229/QĐ-TTg ngày 9/10/2025. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có một chiến lược toàn diện, dài hạn và đồng bộ về logistics, khẳng định vai trò của ngành logistics và cho thấy sự quan tâm của Nhà nước đối với việc phát triển logistics Việt Nam trong giai đoạn mới.

Hội nghị triển khai Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2050.

Chiến lược đặt mục tiêu giai đoạn 2025–2035, tỷ trọng đóng góp của logistics vào GDP đạt 5–7%; tốc độ tăng trưởng 12–15%; chi phí logistics giảm còn 12–15% GDP; xếp hạng LPI (Chỉ số hiệu quả logistics) nằm trong nhóm 40 nước đứng đầu; hình thành 5 trung tâm logistics tầm cỡ quốc tế; và 70% lao động có chuyên môn. Tầm nhìn đến năm 2050 tiếp tục nâng các mục tiêu lên mức cao hơn, hướng tới 10 trung tâm logistics quốc tế và 90% lao động có chuyên môn.

Định hướng cốt lõi của chiến lược là phát triển ngành logistics trên cơ sở hạ tầng hiện đại bao gồm giao thông, thương mại và công nghệ, đồng thời gắn liền với nhiệm vụ đảm bảo quốc phòng và an ninh quốc gia.

GẮN PHÁT TRIỂN LOGISTICS VỚI QUY HOẠCH ĐÔ THỊ VÀ VÙNG

Tại Hội nghị triển khai Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2050, do Bộ Công Thương tổ chức mới đây, ông Đặng Thế Duyên, Tổ trưởng Tổ Giám sát quản lý địa điểm và phương tiện xuất nhập cảnh, Ban giám sát quản lý về hải quan, Cục Hải quan (Bộ Tài chính), chỉ rõ nguyên nhân cốt lõi của chi phí logistics cao là sự thiếu kết nối chiến lược và quy hoạch không hợp lý, sự thiếu đồng bộ hạ tầng.

Ví dụ, khác khổ đường ray giữa ga đường sắt Việt Nam và Trung Quốc ở Lào Cai, dẫn đến chi phí trung chuyển (nâng hạ container nhiều lần) tăng rất lớn.

Ông Đặng Thế Duyên, Tổ trưởng Tổ Giám sát quản lý địa điểm và phương tiện xuất nhập cảnh, Ban giám sát quản lý về hải quan, Cục Hải quan phát biểu tại hội nghị.

Quy hoạch kho bãi, trung tâm logistics bất hợp lý. Tình trạng "manh mún, nhỏ lẻ" (có nơi cách nhau 2km đã có trung tâm, nhưng có chỗ cách 100km lại không) làm tăng chi phí vận tải và lãng phí nguồn lực.

Để triển khai hiệu quả và giảm chi phí, ông Duyên cho rằng cần gắn phát triển logistics với quy hoạch đô thị và vùng, đây là yêu cầu bức thiết. Phát triển logistics phải gắn được với quy hoạch (quy hoạch chung, phân khu, vùng, khu công nghiệp, cửa khẩu...); phải xác định vị trí chiến lược quan trọng nhất để kết nối và giảm chi phí.

Giải pháp trọng điểm là cần xây dựng một trung tâm lớn, tránh tình trạng manh mún. Bộ Công Thương cần sớm trình quy hoạch các trung tâm logistics tại các nơi phát triển kinh tế trọng điểm. Cơ quan hải quan sẽ phối hợp để thực hiện tốt, tạo điều kiện cho các Trung tâm logistics phát triển.

Bà Đặng Minh Phương, Chủ tịch Hiệp hội Logistics Cảng biển Thành phố Hồ Chí Minh, cho rằng do 80-90% doanh nghiệp đã chuyển sang vận tải thủy, cần đưa cảng đường thủy (không chỉ cảng biển) vào quy hoạch và chiến lược phát triển để giảm chi phí logistics quốc gia.

Đồng thời, đẩy mạnh kết nối đa phương thức và chuyển đổi số. Ngành hải quan đang triển khai đề án Hải quan số (mục tiêu hoàn thành năm 2027) và đã bắt đầu triển khai cửa khẩu thông minh tại Hữu Nghị, Kim Thành, Bắc Luân 2. Tuy nhiên, theo bà Phương, cần tăng nhanh tốc độ chuyển đổi số, đặc biệt là việc xây dựng trung tâm dữ liệu quốc gia liên quan tới ngành logistics và cảng biển.

Ở góc độ khác, ông Trần Đức Nghĩa, Chủ tịch Hiệp hội Logistics Hà Nội, đề nghị Bộ Công Thương nên quan tâm đến việc xây dựng bộ chỉ số thống kê về logistics. Bởi cho đến nay, bộ chỉ số vẫn chưa được hoàn thiện và chưa được đưa thành các quy định để thu thập các dữ liệu về logistics quốc gia.

Ông Trần Đức Nghĩa, Chủ tịch Hiệp hội Logistics Hà Nội đề nghị Bộ Công Thương nên quan tâm đến việc xây dựng bộ chỉ số thống kê về logistics.

"Không được cung cấp đầy đủ dữ liệu, doanh nghiệp rất khó thực hiện các dự án đầu tư của mình", ông Nghĩa nêu thực tế; đồng thời, ông Nghĩa đề nghị đối với quy hoạch trung tâm logistics quốc gia, cần bổ sung tiêu chí phải có chức năng kết nối các phương thức vận tải.

Theo phân tích của ông Nghĩa, chi phí logistics quốc gia của Việt Nam hiện tại đang rất cao. Vấn đề là chúng ta chưa tổ chức thực hiện vận tải đa phương thức. Nếu trung tâm logistics quốc gia thực hiện được vai trò cực kỳ quan trọng, đó là kết nối các phương thức vận tải thì chi phí logistics quốc gia sẽ được kéo giảm. Những nhiệm vụ này chắc chắn phải được Nhà nước thực hiện và phải được quy hoạch.

TĂNG CƯỜNG VAI TRÒ CỦA HIỆP HỘI

Khẳng định Chiến lược Phát triển Dịch vụ Logistics Việt Nam năm 2025 đến 2035, tầm nhìn 2050 là văn bản có ý nghĩa lịch sử, khi lần đầu tiên Việt Nam có một chiến lược toàn diện, dài hạn và đồng bộ, ông Đào Trọng Khoa, Chủ tịch của Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics (VLA), đánh giá Chiến lược này được ví như "bản thiết kế vĩ đại" cho ngành logistics Việt Nam.

Chiến lược đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành trung tâm logistics của khu vực và thế giới. Định hướng phát triển logistics xanh, thông minh, hiệu quả, bền vững, coi logistics là ngành kinh tế quan trọng có giá trị gia tăng cao và là động lực thúc đẩy thương mại, đầu tư, sản xuất, xuất nhập khẩu.

Trong số 40 nhiệm vụ chính của Chiến lược, VLA được giao 2 nhiệm vụ chính và 4 nhiệm vụ phối hợp. Trong đó, 2 nhiệm vụ chính là phát triển logistics nội bộ và logistics ngược nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất, thương mại, xuất nhập khẩu và lưu thông trong nước và quốc tế; tổ chức triển lãm quốc tế về logistics (đã triển khai từ năm 2022).

Với vị thế Hiệp hội quốc gia của ngành dịch vụ logistics, đại diện cho hơn 800 doanh nghiệp dịch vụ logistics cũng như với thị phần có tính chủ lực và chi phối 70 - 80% ngành logistics Việt Nam, VLA đề xuất tham gia vào phát triển thị trường logistics (gắn với tái cơ cấu ngành công thương, logistics cho nông sản); phát triển dịch vụ trung chuyển, quá cảnh; phát triển trung tâm logistics tại 6 thành phố lớn (Hà Nội, Hải Phòng, Huế, Đà Nẵng, TP.Hồ Chí Minh, Cần Thơ); tham gia xây dựng và triển khai mô hình logistics đô thị, khu thương mại tự do…

Để triển khai Chiến lược logistics một cách hiệu quả, theo ông Khoa, phải kiện toàn cơ chế điều phối logistics quốc gia của Ủy ban 1899 (Ủy ban chỉ đạo quốc gia về Một cửa ASEAN, Một cửa quốc gia và Tạo thuận lợi thương mại). VLA ủng hộ việc sửa đổi Quy chế hoạt động của Ủy ban 1899 theo hướng mở rộng phạm vi điều phối bao quát về logistics. Đồng thời, kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Công Thương và Bộ Tài chính khẩn trương thành lập và bổ sung chức năng Văn phòng Logistics Quốc gia thuộc Ủy ban 1899, đặt tại Bộ Công Thương.

Bên cạnh đó, tăng cường vai trò của VLA trong Ủy ban 1899. Tăng cường sự tham gia của VLA trong các chương trình chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và phát triển hạ tầng. Phát huy vai trò của VLA trong xây dựng các tiêu chuẩn hóa, đào tạo nguồn nhân lực và đối thoại chính sách.

Vũ Khuê