Gỡ vướng cho hộ kinh doanh trước 'giờ G'

Chỉ còn ít ngày nữa cơ chế thuế khoán sẽ chính thức được thay thế bằng phương thức tự kê khai thuế theo doanh thu thực tế đối với hộ, cá nhân kinh doanh. Đây được xem là bước chuyển quan trọng nhằm tăng tính minh bạch, nâng cao hiệu quả quản lý thuế và thúc đẩy hộ kinh doanh từng bước tiệm cận phương thức quản lý hiện đại. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, không ít hộ kinh doanh đang gặp nhiều khó khăn, băn khoăn trong giai đoạn chuyển đổi này.

Gần 5 triệu hộ kinh doanh trên cả nước sẽ chấm dứt hình thức nộp thuế khoán, chuyển sang nộp thuế theo phương pháp kê khai từ ngày 1/1/2026. Theo ghi nhận của PV VOV mặc dù sắp đến ngày thực hiện quy định này, song đến nay khi chuyển sang cơ chế tự kê khai, tự tính, tự nộp thuế dựa trên doanh thu thực tế, hiện vẫn còn nhiều hộ lo ngại, lúng túng trong việc thực hiện bởi trong nhiều năm qua, phần lớn hộ kinh doanh đã quen với hình thức thuế khoán, nộp một mức thuế cố định theo ước tính doanh thu.

Chỉ còn ít ngày nữa cơ chế thuế khoán sẽ chính thức được thay thế bằng phương thức tự kê khai thuế theo doanh thu thực tế đối với hộ, cá nhân kinh doanh.

Trong đó, khó khăn lớn nhất được các hộ kinh doanh phản ánh là việc quản lý sổ sách, hóa đơn, chứng từ, đặc biệt với những hộ lâu nay vẫn duy trì thói quen ghi chép thủ công mà chưa từng sử dụng phần mềm kế toán, hóa đơn điện tử. Không ít hộ kinh doanh nhỏ cho rằng họ thiếu kiến thức, kỹ năng công nghệ để đáp ứng các yêu cầu mới. Bên cạnh đó, vấn đề hàng tồn kho, đọng vốn từ nhiều năm trước cũng khiến nhiều hộ lo lắng:

- "Khó khăn lớn hiện nay của doanh nghiệp là vấn đề hàng tồn kho. Nhiều lô hàng tồn đã quá lâu, không còn đầy đủ hóa đơn, chứng từ kèm theo, khiến doanh nghiệp rất lo ngại. Khi trao đổi với cơ quan quản lý thuế, chúng tôi được yêu cầu phải có hóa đơn chứng minh nguồn gốc hàng tồn.

Tuy nhiên, trên thực tế, các hóa đơn này chỉ được lưu giữ khoảng 2-3 năm. Những lô hàng tồn từ các năm trước đó, cụ thể như năm 2020 trở về trước -từ thời kỳ còn áp dụng thuế khoán, thì gần như không còn hóa đơn, chứng từ. Doanh nghiệp khi đó cũng không được hướng dẫn cụ thể để lưu giữ các giấy tờ liên quan, nên nay gặp rất nhiều vướng mắc".

- "Tôi là hộ kinh doanh hoa quả tại chợ Long Biên. Hiện nay, chúng tôi nhập hàng trực tiếp từ các nhà vườn, tuy nhiên khi chuyển sang hạch toán và kê khai thuế thì gặp nhiều vướng mắc do không có hóa đơn đầu vào. Thực tế, các nhà vườn thường không xuất hóa đơn cho chúng tôi, trong khi vẫn phải thực hiện hạch toán, kê khai theo quy định. Điều khiến chúng tôi băn khoăn là trong trường hợp không có hóa đơn đầu vào, việc hạch toán và kê khai sẽ được thực hiện như thế nào. Nguồn hàng của chúng tôi đến từ nhiều địa phương như Tiền Giang, Đắk Lắk, nhưng hầu hết đều không có hóa đơn, gây khó khăn cho việc thực hiện nghĩa vụ thuế".

Theo khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) khi chuyển đổi lên kê khai, 49% hộ kinh doanh cho rằng chi phí và thời gian quản lý hóa đơn, chứng từ sẽ tăng lên đáng kể. Bên cạnh đó là các khó khăn khi tuân thủ quy định về hóa đơn điện tử và thiết bị tính tiền, bao gồm: Năng lực công nghệ số hạn chế, thói quen ghi chép thủ công, gánh nặng chi phí đầu tư và thủ tục phức tạp…

Do đó, VCCI kiến nghị cần có một lộ trình thực hiện phù hợp để hỗ trợ kinh doanh hiểu và tuân thủ pháp luật tốt hơn. Đồng thời cho rằng, để triển khai các quy định mới, VCCI đưa ra đề xuất, thời gian đầu cần tập trung vào việc hướng dẫn các hộ kinh doanh nắm bắt đầy đủ các quy định, qua đó giúp họ tuân thủ pháp luật tốt hơn. Đối với các quy định liên quan đến xử phạt, nên áp dụng theo hướng mang tính nhắc nhở, cảnh báo là chính trong giai đoạn ban đầu.

Ảnh minh họa: KT

Phó Chủ tịch VCCI, ông Nguyễn Quang Vinh nêu rõ: "Với vai trò là tổ chức quốc gia đại diện cộng đồng doanh nghiệp, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam luôn coi việc hỗ trợ và đồng hành cùng hộ kinh doanh là môt nhiệm vụ quan trọng, lâu dài và mang ý nghĩa chiến lược. Chúng tôi cho rằng để hộ kinh doanh phát triển bền vững, hòa nhập vào dòng chảy kinh tế số và nâng cao năng lực cạnh tranh, thì quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh và phương pháp kê khai thuế cần được thực hiện một cách thuận lợi, đơn giản và minh bạch".

Trước những băn khoăn của hộ kinh doanh, bên cạnh tiếng nói của cộng đồng doanh nghiệp, cơ quan thuế cũng đang vào cuộc với nhiều giải pháp hỗ trợ cụ thể. Thuế Hà Nội đã triển khai chiến dịch cao điểm nhằm giúp các hộ kinh doanh sẵn sàng chuyển đổi. Với phương châm “lấy người nộp thuế làm trung tâm phục vụ”, trong chiến dịch 60 ngày cao điểm chuyển đổi mô hình từ thuế khoán sang kê khai đối với hộ kinh doanh, Thuế Hà Nội đã triển khai nhiều giải pháp nhằm giúp các hộ kinh doanh sẵn sàng cho việc chuyển đổi.

Ông Nguyễn Tiến Minh, Phó trưởng Thuế Thành phố Hà Nội cho biết, Thuế Hà Nội đã thiết lập các kênh tại Zalo hỗ trợ trực tuyến để hỗ trợ người dân ở cả ba cấp. Đặc biệt, tại cấp trực tiếp với hộ kinh doanh, mỗi cán bộ thuế đều được kết nối với các hộ kinh doanh trên địa bàn, đồng thời phối hợp với chính quyền địa phương để kịp thời giải đáp các vướng mắc phát sinh.

Bên cạnh đó, Hà Nội đã nghiên cứu và xây dựng ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo hiện đại, phát triển hệ thống tự động hỗ trợ hộ, cá nhân kinh doanh giải đáp các vướng mắc về thuế và thậm chí thao tác thay cho hộ kinh doanh thực hiện các nghĩa vụ kê khai, nộp thuế theo yêu cầu của hộ kinh doanh.

Ông Nguyễn Tiến Minh cho biết: "Hiện nay, chúng tôi đã nghiên cứu và ứng dụng Agentic AI để phát triển hệ thống tự động hỗ trợ hộ, cá nhân kinh doanh giải đáp các vướng mắc về thuế. Hệ thống này hiện đang được triển khai ở phiên bản trải nghiệm trên ứng dụng iHanoi. Với ứng dụng này, các hộ kinh doanh có thể tương tác với AI bằng giọng nói, đồng thời AI hỗ trợ kê khai thuế dễ dàng và thuận tiện hơn. Cùng với đó, hộ kinh doanh được tư vấn về lợi ích của việc chuyển đổi lên doanh nghiệp, lợi ích của kê khai thuế và đánh giá mức độ sẵn sàng trong quá trình chuyển đổi".

Quốc hội đã thông qua Luật Quản lý thuế sửa đổi và Luật thuế Thu nhập cá nhân sửa đổi, trong đó có những nội dung mang tính hỗ trợ rõ nét như xóa bỏ chế độ kế toán đối với hộ kinh doanh và nâng ngưỡng doanh thu không chịu thuế thu nhập cá nhân từ 200 triệu đồng lên 500 triệu đồng. Đây là những bước đi quan trọng thể hiện rõ định hướng hỗ trợ kinh doanh nhỏ, giảm áp lực tuân thủ và thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển.

Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế khẳng định: "Chuyển đổi chỉ bền vững khi người nộp thuế hiểu đúng, tin tưởng và chủ động thực hiện. Trên cơ sở các quy định mới, cơ quan thuế đang tiếp tục rà soát, hoàn thiện hướng dẫn và tổ chức triển khai thống nhất, đồng bộ, phù hợp với thực tiễn của hộ, cá nhân kinh doanh.

Đồng thời, tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, hiện đại hóa quản lý thuế, nâng cao chất lượng dịch vụ công trực tuyến, hoàn thiện các công cụ kê khai, nộp thuế trên nền tảng số, mở rộng eTax Mobile và chuẩn hóa dữ liệu hộ kinh doanh, qua đó giảm chi phí tuân thủ và tạo nền tảng quản lý minh bạch, bền vững".

Các chuyên gia đưa ra đánh giá, chuyển đổi lên kê khai thuế hướng đến sự minh bạch, gia tăng sự tuân thủ và mở rộng cơ hội phát triển. Việc chuyển đổi mô hình này đang được xem là bản lề quan trọng để thúc đẩy hộ kinh doanh nâng cao tính tự giác tuân thủ pháp luật thuế, xây dựng văn hóa doanh nhân, doanh nghiệp. Đây được xem là chìa khóa then chốt để phát triển thị trường bền vững, giúp hộ kinh doanh ngày càng trưởng thành, đóng góp quan trọng vào sự lớn mạnh của nền kinh tế tư nhân.

Do vậy, các hộ, cá nhân kinh doanh được khuyến nghị cần chủ động chuẩn bị từ sớm, từng bước làm quen với việc lưu trữ chứng từ, quản lý doanh thu - chi phí và sử dụng các công cụ hỗ trợ phù hợp, để quá trình chuyển đổi sang phương pháp kê khai hoặc lên doanh nghiệp diễn ra thuận lợi, hiệu quả và đúng quy định, hạn chế rủi ro và từng bước chuẩn hóa hoạt động kinh doanh theo hướng minh bạch, bền vững.

Nguyễn Hằng/VOV1