Hà Nội thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ để bước sâu vào chuỗi sản xuất toàn cầu

Sáng 5/12, tại Hội nghị Ban Chấp hành mở rộng của HANSIBA, cộng đồng doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Thủ đô đã cùng rà soát kết quả năm 2025 và bàn định hướng 2026. Sự kiện nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết phải nâng cấp năng lực doanh nghiệp để đáp ứng các tiêu chuẩn của chuỗi sản xuất quốc tế và nắm bắt cơ hội từ làn sóng đầu tư mới.

Cơ hội lớn từ dịch chuyển chuỗi cung ứng

Hơn hai năm qua, ngành công nghiệp Hà Nội phục hồi mạnh, nhiều chỉ số tăng trưởng đạt mức hai chữ số và nền sản xuất tiếp tục mở rộng không gian hợp tác với các tập đoàn quốc tế. Bối cảnh đó khiến vai trò của công nghiệp hỗ trợ trở nên đặc biệt quan trọng, doanh nghiệp phải bước vào sân chơi toàn cầu bằng một hệ sinh thái chuẩn hóa từ công nghệ, nhân lực đến quy trình quản trị.

Báo cáo tại hội nghị, ông Trần Phương Lâm, Tổng thư ký HANSIBA cho biết, năm 2025, cộng đồng doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Thủ đô đạt nhiều kết quả thực chất, từ đào tạo nhân lực, xúc tiến đầu tư, hợp tác quốc tế, đến thử nghiệm các mô hình liên kết sản xuất mới.

Toàn cảnh hội nghị.

Việc doanh nghiệp Việt Nam bắt đầu áp dụng AS9100 - tiêu chuẩn chất lượng ngành hàng không vũ trụ phản ánh bước dịch chuyển đáng kể trong tư duy và năng lực quản trị, mở cánh cửa tham gia những chuỗi cung ứng đòi hỏi tiêu chuẩn khắt khe hàng đầu.

Song song đó, mô hình Technopark Việt Nam - Nhật Bản đang hình thành tại Khu công nghiệp hỗ trợ Nam Hà Nội (HANSSIP) được xem như “trung tâm thử nghiệm” cho việc kết nối doanh nghiệp trong nước với các tập đoàn toàn cầu. Ba nhà máy đầu tiên đã hoàn thiện, một nhà máy đi vào sản xuất, nhận đánh giá tích cực từ các tổ chức quốc tế. Đại sứ quán Nhật Bản thậm chí gửi công thư đề nghị Hà Nội ban hành cơ chế ưu đãi để thúc đẩy các tổ hợp Technopark phát triển mạnh hơn.

Về bản chất, thành công của Technopark thể hiện khả năng Hà Nội xây dựng hạ tầng mềm bao gồm thể chế, kỹ năng quản trị, quy trình vận hành để giúp doanh nghiệp Việt Nam bước vào chuỗi toàn cầu với tư thế mới.

Chia sẻ tại hội nghị, ông Nguyễn Hoàng, Chủ tịch HANSIBA nhấn mạnh rằng, các tập đoàn lớn khi đầu tư vào Việt Nam đều đưa ra yêu cầu rất cao về chất lượng sản phẩm và tỷ lệ nội địa hóa. Đây vừa là áp lực, vừa là động lực để doanh nghiệp Việt Nam thay đổi cấu trúc sản xuất.

Ông cho rằng doanh nghiệp trong nước không thể thâm nhập chuỗi cung ứng bằng cách đi riêng lẻ, nhất là với những ngành có tiêu chuẩn kỹ thuật cao. Sự hợp tác ngay từ đầu với các doanh nghiệp FDI, cùng với chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực, chính là chìa khóa để rút ngắn khoảng cách.

Những cam kết hỗ trợ của các tập đoàn quốc tế thời gian gần đây càng củng cố nhận định này. Có tập đoàn tuyên bố sẵn sàng thu mua toàn bộ sản phẩm đạt chuẩn do doanh nghiệp Việt Nam sản xuất, với điều kiện chúng ta có hệ thống hạ tầng và công nghệ tương xứng. Điều này cho thấy cơ hội đang ở rất gần, nhưng chỉ dành cho những doanh nghiệp chủ động nâng chuẩn.

Ông Hoàng dẫn ví dụ thị trường Hoa Kỳ, nơi yêu cầu tỷ lệ nội địa hóa của nhiều ngành phải đạt mức 10 - 20%. Đây là điều kiện đầu vào để doanh nghiệp Việt Nam có thể hiện diện bền vững tại một thị trường giá trị cao, nhưng cũng là rào cản với những doanh nghiệp chưa chuẩn hóa được quy trình, nhân lực và hệ thống kiểm soát chất lượng.

Cùng lúc đó, tốc độ tăng trưởng công nghiệp tại nhiều địa phương vượt 10 - 11% cho thấy nhu cầu của thị trường là rất lớn. Ông Hoàng đánh giá đây là thời điểm thuận lợi hiếm có khi cả Chính phủ, Quốc hội, các bộ ngành và Hà Nội đều đang tập trung nguồn lực để thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang nắm bắt cơ hội từ dòng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu.

Xây "đường băng" cho doanh nghiệp

Một trong những thông điệp nổi bật của hội nghị là yêu cầu xây dựng Luật Công nghiệp hỗ trợ để tạo hành lang pháp lý ổn định, dài hạn cho doanh nghiệp.

Hiện nhiều doanh nghiệp trong nước vẫn gặp khó khi tiếp cận chuỗi FDI vì thiếu cơ chế khuyến khích nội địa hóa, trong khi doanh nghiệp nước ngoài chưa bị ràng buộc chặt chẽ về tỷ lệ giá trị nội địa. Đó là lý do HANSIBA kiến nghị Chính phủ sớm hoàn thiện khung pháp lý, đồng thời xây dựng gói tín dụng đặc thù với lãi suất ưu đãi, thời hạn vay dài và điều kiện linh hoạt hơn.

Việc đề xuất Ngân hàng Phát triển Việt Nam làm đầu mối triển khai nguồn vốn ưu đãi, bên cạnh quyền tiếp cận vốn ODA hoặc vay nước ngoài để đầu tư công nghệ, được đánh giá là giải pháp thiết thực để doanh nghiệp trong nước có thể thu hẹp khoảng cách công nghệ với doanh nghiệp FDI.

Ông Nguyễn Hoàng, Chủ tịch HANSIBA nhấn mạnh các tập đoàn lớn khi đầu tư vào Việt Nam đều đưa ra yêu cầu rất cao về chất lượng sản phẩm và tỷ lệ nội địa hóa.

Tại Hà Nội, đề xuất tiếp tục ban hành cơ chế ưu đãi để phát triển Technopark Việt Nam - Nhật Bản và mở rộng mô hình này theo trục ba miền cũng được xem là bước đi chiến lược. Một mạng lưới Technopark Bắc - Trung - Nam nếu hình thành sẽ tạo nên khung liên kết sản xuất hoàn chỉnh, cho phép doanh nghiệp Việt Nam tham gia chuỗi toàn cầu với vai trò cao hơn.

Trong phân tích của HANSIBA, năng lực nhân lực kỹ thuật và quản trị vẫn là điểm nghẽn lớn nhất của cộng đồng doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ. Nhiều doanh nghiệp FDI khi sang Việt Nam khảo sát đều yêu cầu doanh nghiệp nội địa chứng minh hệ thống kiểm soát chất lượng, kiểm soát quy trình và chuẩn hóa hạ tầng.

Đó là lý do HANSIBA duy trì các chương trình liên kết đào tạo, chuyển giao công nghệ với đối tác Nhật Bản, Hàn Quốc, EU… và thúc đẩy áp dụng các bộ tiêu chuẩn quốc tế. Tầm quan trọng của nhân lực cũng gắn với Nghị quyết 71 về đổi mới giáo dục - đào tạo, được VCCI xem như 1 trong 7 trụ cột nghị quyết mà doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ phải bám sát trong chiến lược năm 2026.

Tại hội nghị, VCCI đề nghị HANSIBA xây dựng chương trình hành động rõ cho từng doanh nghiệp, dựa trên bộ bảy nghị quyết về an ninh năng lượng, giáo dục - đào tạo, y tế, hội nhập quốc tế, đổi mới sáng tạo… Những định hướng này giúp doanh nghiệp đi đúng dòng chảy chính sách, đồng thời chuẩn bị cho giai đoạn hội nhập sâu hơn.

Dù có dư địa phát triển lớn, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam vẫn đối mặt thách thức khi tham gia chuỗi cung ứng FDI. Tỷ lệ đóng góp của doanh nghiệp Việt Nam trong xuất khẩu điện tử, ngành có kim ngạch hơn 120 tỷ USD hiện chưa đạt 5%. Giá trị gia tăng chủ yếu nằm trong khu vực doanh nghiệp nước ngoài.

Tại hội nghị, nhiều doanh nghiệp cho rằng việc thiếu quy định bắt buộc nâng tỷ lệ nội địa hóa khiến doanh nghiệp nội địa khó tạo lợi thế, trong khi rào cản về vốn, công nghệ và nhân lực vẫn hiện hữu.

Do đó, họ mong muốn HANSIBA đóng vai trò mạnh mẽ hơn trong kiến nghị sửa đổi chính sách, đồng thời tạo thêm các chương trình xúc tiến, factory tour, liên kết sản xuất, đào tạo chuyên sâu và kết nối thị trường.

Các hoạt động này nếu được tổ chức thường xuyên và có chiều sâu sẽ giúp doanh nghiệp tích lũy kinh nghiệm thực tiễn, nắm bắt công nghệ, mở rộng đối tác và gia tăng tỷ lệ nội địa hóa.

Phát biểu kết luận, ông Nguyễn Hoàng cho biết HANSIBA sẽ tiếp thu toàn bộ ý kiến đóng góp để xây dựng kế hoạch hành động năm 2026. Trọng tâm là kết nối doanh nghiệp, nâng cấp năng lực sản xuất, kiến nghị chính sách, đồng hành cùng thành phố Hà Nội trong mục tiêu tăng trưởng GRDP 11% và tăng trưởng công nghiệp 9,5% vào năm 2026.

Theo ông, những điều kiện cần và đủ cho phát triển công nghiệp hỗ trợ hiện đã hội tụ: sự vào cuộc của Chính phủ và các bộ ngành, nỗ lực cải cách thủ tục hành chính ở Hà Nội, sự hình thành các Technopark, sự quan tâm của các tập đoàn quốc tế và quyết tâm nâng chuẩn của doanh nghiệp trong nước.

Khi tất cả các yếu tố này hợp nhất, cơ hội phát triển mới sẽ mở ra, nơi doanh nghiệp Việt Nam không chỉ tham gia, mà có khả năng đóng góp vào các chuỗi cung ứng toàn cầu, tạo bước chuyển từ gia công sang làm chủ năng lực sản xuất.

Linh Nguyễn