Hà Tĩnh nhân rộng mô hình sinh kế, tiếp sức giảm nghèo bền vững

Thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, thời gian qua tỉnh Hà Tĩnh đã ban hành nhiều văn bản quan trọng như Kế hoạch số 45/KT/TU ngày 24/9/2021 thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 23/6/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giảm nghèo bền vững đến năm 2030; Nghị quyết số 72/2022/NQ-HĐND ngày 15/7/2022 quy định các chính sách giảm nghèo và đảm bảo an sinh xã hội giai đoạn 2022 - 2025; cùng nhiều chương trình, dự án và tiểu dự án được triển khai với định hướng thống nhất, tác động sâu rộng đến đời sống người dân.

Nhờ sự quan tâm của các bộ, ngành Trung ương, sự chỉ đạo quyết liệt của Tỉnh ủy và UBND tỉnh cùng sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp, công tác giảm nghèo tại Hà Tĩnh tạo được sự lan tỏa mạnh mẽ và nhận được đồng thuận rộng rãi của người dân.

Theo báo cáo số 26/BC-UBND ban hành ngày 1/4/2025, về tổng kết thực hiện thực hiện Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, đề xuất Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026 - 2030, UBND tỉnh Hà Tĩnh cho biết, tính đến cuối năm 2024, toàn tỉnh có 9.236 hộ nghèo (19.109 khẩu), chiếm tỷ lệ 2,4% (giảm 0,61 điểm phần trăm so với cuối năm 2023) và 11.736 hộ cận nghèo (34.921 khẩu), chiếm 3,04% (giảm 0,33 điểm phần trăm). So với năm 2021 theo chuẩn nghèo đa chiều quốc gia, số hộ nghèo giảm 8.612 hộ và số hộ cận nghèo giảm 7.684 hộ.

Tổng nguồn vốn thực hiện Chương trình của Hà Tĩnh đạt 376 tỷ đồng. Trong đó, ngân sách trung ương chiếm 79%; ngân sách địa phương 10,01% và nguồn huy động xã hội hóa từ người dân tham gia các dự án, tiểu dự án đạt 10,99%.

Về giải ngân, giai đoạn 2021 - 2024, tỉnh đã thực hiện hơn 198 tỷ đồng, với tỷ trọng ngân sách trung ương đạt 75,44%; ngân sách tỉnh đạt 6,71% và nguồn huy động khác 17,85%. Riêng năm 2025, dự kiến giải ngân thêm 70 tỷ đồng, trong đó ngân sách trung ương ước chiếm 87,42%; ngân sách tỉnh 8,33% và nguồn huy động khác 4,25%.

Cũng trong giai đoạn 2021 - 2024, Hà Tĩnh dành 93 tỷ đồng cho hoạt động đa dạng hóa sinh kế và phát triển mô hình giảm nghèo. Nhờ đó, tỉnh đã triển khai 537 dự án tại 12/12 huyện, thành phố, thị xã, với 9.150 hộ tham gia. Trong số này có 534 dự án chăn nuôi (lợn, bò, gà, dê, ong…), một dự án trồng trọt (cam, bưởi) và 2 dự án phi nông nghiệp. Kết quả cho thấy các mô hình sinh kế phát huy hiệu quả rõ rệt, tạo việc làm, nâng thu nhập và giúp hơn 8.600 hộ thoát nghèo bền vững. Năm 2025, dự kiến kinh phí cho hoạt động này đạt 33 tỷ đồng, gồm 28.592 triệu đồng từ ngân sách trung ương; 2 tỷ đồng từ ngân sách địa phương và 2 tỷ đồng từ nguồn huy động khá.

Mô hình sinh kế từ dự án trồng bưởi tại Hà Tĩnh phát huy hiệu quả trong công tác giảm nghèo bền vững. Ảnh: UBND xã Phúc Trạch

Giảm nghèo bền vững từ đa dạng mô hình sinh kế

Giai đoạn 2020 – 2025, xã Tứ Mỹ (tỉnh Hà Tĩnh) xác định giảm nghèo bền vững là nhiệm vụ trung tâm và được toàn hệ thống chính trị triển khai quyết liệt. Các chính sách hỗ trợ được thực hiện đồng bộ, đúng thời điểm và phù hợp với từng nhóm đối tượng. Bên cạnh việc hỗ trợ sinh kế, địa phương còn tập trung định hướng sản xuất, hoàn thiện hạ tầng thiết yếu và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

Theo bà Lê Thị Thanh Mai – Chủ tịch Ủy ban MTTQ xã Tứ Mỹ chia sẻ trên Cổng TTĐT Hà Tỉnh ngày 16/11, hiện công tác giảm nghèo trên địa bàn xã đã chuyển từ hỗ trợ trực tiếp sang hỗ trợ sinh kế, giúp người dân chủ động vươn lên bằng chính nội lực của mình. Các mô hình giảm nghèo được triển khai phong phú, tận dụng lợi thế địa phương và nguồn lực xã hội hóa. Ngoài hỗ trợ sản xuất, xã đẩy mạnh đào tạo nghề, nâng cao năng lực cho người dân, hình thành nhóm hộ thoát nghèo bền vững, đồng thời hỗ trợ tiếp cận thị trường và nguồn tín dụng.

Những nỗ lực đó đã mang đến sự thay đổi rõ rệt trong đời sống người dân, tiêu biểu như trường hợp chị Lê Thị Vỵ ở thôn 4. Nhờ được hỗ trợ kỹ thuật, phương tiện sinh kế và động viên thường xuyên, chị đã thoát hộ nghèo từ năm 2017 và thoát hộ cận nghèo vào năm 2022.

Cuối năm 2023, theo chính sách hỗ trợ hộ thoát nghèo trong 3 năm, gia đình chị được cấp một con bò sinh sản và hướng dẫn kỹ thuật chăn nuôi. Từ nền tảng đó, chị mở rộng mô hình nuôi gà, lợn, mua thêm trâu và dần ổn định thu nhập. "Nhờ sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền và các đoàn thể, gia đình tôi có thêm cơ hội để tự vươn lên, cải thiện cuộc sống và lo cho các con ăn học tốt hơn," chị chia sẻ.

Hiện xã Tứ Mỹ đã triển khai đầy đủ các chủ trương, chính sách của Trung ương và của tỉnh; phân công rõ trách nhiệm từng bộ phận; đồng thời chủ động bố trí nguồn lực để thực hiện các chương trình giảm nghèo. Xã áp dụng đồng bộ nhiều giải pháp từ đào tạo nghề, giới thiệu việc làm đến chuyển đổi sinh kế, ứng dụng khoa học kỹ thuật và phát triển cây trồng – vật nuôi có giá trị kinh tế cao.

Công tác rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo hằng năm được tiến hành nghiêm túc, minh bạch theo chuẩn nghèo đa chiều, bảo đảm hỗ trợ đến đúng đối tượng và đúng nhu cầu thực tế.

Nhờ sự vào cuộc của hệ thống chính trị cùng tinh thần nỗ lực của người dân, nhận thức về giảm nghèo tại Tứ Mỹ đã có bước chuyển mạnh. Người dân không còn tâm lý trông chờ, ỷ lại mà chủ động đầu tư sản xuất, nâng cao thu nhập. Đến nay, xã đã có 34/37 thôn đạt chuẩn NTM kiểu mẫu, 96,5% hộ gia đình đạt danh hiệu "Gia đình văn hóa" và toàn bộ 37/37 thôn giữ vững danh hiệu "Thôn văn hóa".

Phường Hà Huy Tập được hình thành từ vùng đất có tiềm năng sản xuất nông nghiệp, thương mại và dịch vụ, tạo nền tảng thuận lợi để xây dựng các mô hình sinh kế đa dạng. Trên cơ sở đó, chính quyền địa phương những năm qua đã ưu tiên đầu tư hạ tầng, ban hành nhiều cơ chế hỗ trợ sản xuất và khuyến khích người dân phát triển kinh tế gia đình. Nhờ vậy, toàn phường hiện có gần 40 mô hình kinh tế tổng hợp, góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động sang hướng sản xuất tập trung, tạo sinh kế ổn định và giảm nghèo bền vững.

Gia đình anh Dương Văn Chương và chị Đào Thị Dung là một trong những hộ hưởng lợi rõ nét từ chính sách. Từ hộ nghèo của xã Thạch Đài (cũ), anh chị bắt đầu phát triển mô hình đào ao nuôi cá, chăn gà, vịt trên khu đất vườn rộng. Khó khăn về hạ tầng ban đầu không làm anh chị chùn bước, nhờ chịu khó mà kinh tế gia đình dần ổn định.

Năm 2023, gia đình tiếp tục được hỗ trợ 50 con gà giống và thức ăn chăn nuôi từ Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, giúp tăng tiềm lực sản xuất. Cùng với nguồn hỗ trợ, anh chị còn được tập huấn kỹ thuật chăm sóc và phòng bệnh, từ đó mạnh dạn đầu tư mô hình theo hướng bền vững. Đến nay, gia đình duy trì 100 con gà, hơn 2.000 con vịt, thu khoảng 1.500 trứng mỗi ngày, 2 ao cá và diện tích cây ăn quả, rừng trồng, tạo nguồn thu ổn định.

Trên cơ sở kết quả đó, phường Hà Huy Tập tiếp tục rà soát nhu cầu và triển khai hỗ trợ 760 triệu đồng từ Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững cho hộ nghèo, cận nghèo và đối tượng bảo trợ xã hội nhằm xây dựng các mô hình sinh kế phù hợp với điều kiện từng khu vực. Mục tiêu của phường trong giai đoạn 2026 - 2030 là giảm tỷ lệ hộ nghèo đa chiều bình quân 0,24% mỗi năm.

Thời gian tới, phường sẽ chú trọng hơn đến đào tạo, nâng cao năng lực sản xuất cho người dân; gắn hỗ trợ sinh kế với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội và phát triển sản phẩm chủ lực. Việc nhân rộng các mô hình hiệu quả theo hướng tập trung, bền vững sẽ giúp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống và củng cố nền tảng giảm nghèo lâu dài cho cộng đồng địa phương.

Tập trung rút kinh nghiệm, tiếp tốc giảm nghèo bền vững giai đoạn mới

Bên cạnh kết quả đạt được, UBND tỉnh Hà Tỉnh cho biết, quá trình thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 vẫn tồn tại một số khó khăn. Công tác chỉ đạo và triển khai ở một số địa phương còn chậm, hiệu quả nhân rộng mô hình sinh kế chưa cao, một số giống cây, con chưa phù hợp với điều kiện thực tế, và chưa phát huy hết vai trò chủ động của người dân. Đồng thời, việc chưa có khái niệm cụ thể về "người lao động có thu nhập thấp" khiến một số lớp đào tạo nghề và chính sách hỗ trợ chưa xác định rõ đối tượng.

Nguyên nhân khách quan xuất phát từ chính sách hiện hành chưa đánh giá đầy đủ tác động, nhóm hộ nghèo phần lớn thuộc diện bảo trợ xã hội, không có khả năng lao động. Nguyên nhân chủ quan đến từ nhận thức và sự quyết liệt của một số cấp ủy, chính quyền địa phương chưa thực sự sâu sát, cùng với tư tưởng trông chờ, ỷ lại của một bộ phận người dân.

Qua triển khai chương trình, Hà Tĩnh rút ra các bài học kinh nghiệm quan trọng: tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng, điều hành của chính quyền, huy động sức mạnh hệ thống chính trị và người dân; đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức, khuyến khích người dân tự vươn lên; lồng ghép hiệu quả các chương trình, dự án và nguồn vốn; xác định rõ nguyên nhân nghèo tại từng địa phương để xây dựng giải pháp phù hợp; tăng cường kiểm tra, giám sát và nhân rộng mô hình giảm nghèo hiệu quả, đặc biệt là đào tạo nghề gắn với nhu cầu thực tiễn sản xuất và việc làm.

Để tiếp tục thực hiện thành công mục tiêu giảm nghèo bền vững, Hà Tĩnh đã kiến nghị Chính phủ xem xét tách riêng đánh giá hộ nghèo không có khả năng lao động, đồng thời xây dựng chính sách hỗ trợ dài hạn cho nhóm hộ nghèo có khả năng lao động nhằm duy trì bền vững hiệu quả giảm nghèo. Bên cạnh đó, tỉnh đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường phát triển ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý, giám sát và đánh giá các dự án, tiểu dự án giảm nghèo theo hướng dẫn tại Thông tư số 10/2022/TT-BLĐTBXH, góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững trong giai đoạn tới.

Thu Trang