Hai trụ đỡ lớn đưa Việt Nam tiến xa trên bản đồ kinh tế thế giới

Cần chọn lọc thu hút đầu tư FDI trong thời gian tới theo hướng công nghệ cao và chất lượng hơn. Ảnh: Hùng Lê

Kinh tế tư nhân - hành trình vươn mình cùng đất nước

Sau gần 40 năm đổi mới, kinh tế tư nhân đã có bước chuyển biến đáng kể. Từ mô hình chưa được công nhận nay đã trở thành trụ cột quan trọng với hơn 940.000 doanh nghiệp và 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, nông nghiệp, trang trại. Các doanh nghiệp này đóng góp khoảng 50% GDP, hơn 30% thu ngân sách, sử dụng đến 82% lao động, khẳng định vai trò then chốt của khu vực tư nhân trong phát triển kinh tế đất nước.

Trong lĩnh vực đầu tư, khu vực tư nhân đóng vai trò chủ đạo. Theo TS. Lê Duy Bình, Giám đốc Tổ chức tư vấn và nghiên cứu kinh tế Economica Việt Nam, khối doanh nghiệp tư nhân chiếm khoảng 56% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Khối này còn vượt khu vực nhà nước về thu nhập người lao động, đạt 1,17 triệu tỉ đồng năm 2023 (gần 10% GDP), thể hiện khả năng tạo ra giá trị gia tăng, nâng cao đời sống và thúc đẩy tiêu dùng nội địa.

Sự phát triển của kinh tế tư nhân còn thể hiện ở khả năng thích ứng và chống chịu trước những biến động toàn cầu. Trong đại dịch Covid-19, doanh nghiệp tư nhân giữ vai trò trung tâm trong duy trì tăng trưởng. Trong khủng hoảng, rất nhiều doanh nghiệp không chỉ giữ vững hoạt động mà còn đưa ra các giải pháp linh hoạt, phù hợp để thích ứng an toàn, góp phần giúp nền kinh tế vượt qua khó khăn, phục hồi và phát triển bền vững.

Các doanh nghiệp tư nhân dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực chiến lược như du lịch, chế biến thực phẩm, công nghệ viễn thông. Những tên tuổi như Sun Group, Vingroup, Thaco, Masan, FPT, Hòa Phát, VietJet… đã góp phần định hình diện mạo nền kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Khối doanh nghiệp tư nhân đã mở rộng hoạt động vào các lĩnh vực khó khăn như hạ tầng, hàng không, ô tô; góp phần xây dựng các dự án lớn như sân bay, cảng biển, cao tốc; tạo dựng được các thương hiệu có khả năng cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường quốc tế như FPT, THACO, Hòa Phát, Masan, Coteccons, TH true MILK... Nhiều doanh nghiệp có giá trị hàng trăm triệu thậm chí hàng tỉ đô la Mỹ, góp phần nâng cao vị thế Việt Nam trong cộng đồng quốc tế.

Tổng kết vai trò của kinh tế tư nhân, trong bài viết “Phát triển kinh tế tư nhân đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh, khu vực này không chỉ thúc đẩy sản xuất, thương mại, dịch vụ mà còn nâng cao năng suất lao động, thúc đẩy sáng tạo và năng lực cạnh tranh quốc gia. Phát triển doanh nghiệp tư nhân giúp Việt Nam chủ động hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, nâng cao vị thế trong các tổ chức quốc tế đồng thời đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Trong 6 tháng đầu 2025, Việt Nam nằm trong nhóm 15 quốc gia thu hút vốn FDI lớn nhất thế giới. Ảnh: Hùng Lê

Tuy nhiên, khu vực này còn đối mặt với nhiều thách thức như quy mô nhỏ, năng lực cạnh tranh thấp, hạn chế về tài chính, công nghệ, quản trị và tư duy kinh doanh thiếu tầm nhìn. Nguyên nhân chính là nhận thức chưa đủ, thể chế pháp luật còn nhiều bất cập, quyền tự do kinh doanh chưa được bảo đảm tối đa, cùng khó khăn trong tiếp cận vốn, công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao.

Trong bối cảnh đó, Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4-5-2025 mở ra giai đoạn mới cho phát triển kinh tế tư nhân. Nghị quyết công nhận vai trò của kinh tế tư nhân là động lực quan trọng, thúc đẩy cải cách môi trường kinh doanh, huy động nguồn lực và phát triển nguồn nhân lực. Đây là bước ngoặt chiến lược, tạo đà tin tưởng, khí thế mới cho phát triển bền vững, hướng đến mục tiêu đưa khu vực này trở thành động lực chính của nền kinh tế vào năm 2030, với tầm nhìn đến 2045, dự kiến có hơn 3 triệu doanh nghiệp hoạt động, đóng góp trên 60% GDP.

FDI - tạo lực cho tăng trưởng kinh tế

Trong khi đó, dòng vốn FDI đã trở thành yếu tố then chốt thúc đẩy phát triển kinh tế Việt Nam, đặc biệt là trong xuất khẩu và chuyển đổi cơ cấu. Trước đây, nền kinh tế dựa vào khai thác nguồn lực thô sơ, xuất khẩu hàng truyền thống với kim ngạch vài trăm triệu đô la Mỹ. Nhờ FDI, xuất khẩu vượt mốc 405 tỉ đô la năm 2024 và đạt gần 220 tỉ đô la trong nửa đầu 2025, đưa Việt Nam vào tốp 20 quốc gia xuất khẩu lớn thế giới.

Hơn 35 năm mở cửa, đầu tư FDI đã giúp Việt Nam trở thành mắt xích chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo số liệu Bộ Tài chính, tính đến cuối tháng 5-2025, cả nước có gần 44.000 dự án FDI, tổng vốn đăng ký đạt 517 tỉ đô la, trong đó vốn thực hiện là 331,5 tỉ đô la. Các dự án FDI đóng góp khoảng 20,5 tỉ đô la vào ngân sách năm 2024, tăng 12% so với năm trước, chiếm gần 25% tổng thu ngân sách quốc gia. Điều này thể hiện dòng vốn không chỉ dừng lại ở đầu tư mà còn mang lại lợi ích kinh tế lớn, thúc đẩy các lĩnh vực then chốt.

Ở giai đoạn đầu, Việt Nam thu hút FDI dựa trên ưu đãi đất đai, lao động rẻ và chính sách thông thoáng. Hiện tại, đất nước đang chuyển sang giai đoạn phát triển mới, ưu tiên dòng vốn chất lượng cao, thân thiện môi trường, công nghệ tiên tiến, hướng đến phát triển bền vững và dài hạn.

Theo GS. TSKH Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài, lĩnh vực chế biến - chế tạo chiếm 61,4%, cùng ngành điện, khí, tổng vốn đầu tư vào hai lĩnh vực này gần 70%. Điều này phản ánh vai trò chiến lược của FDI trong xây dựng nền công nghiệp, năng lượng và hạ tầng, tạo nền tảng lâu dài cho sự phát triển của đất nước.

Thu hút FDI không chỉ thúc đẩy tăng trưởng GDP, mở rộng hợp tác quốc tế, nâng cao vị thế quốc gia mà còn chuyển giao công nghệ, cải thiện quản lý, giúp doanh nghiệp nội lớn mạnh nhanh chóng. Nhiều doanh nghiệp Việt đã tự chủ phát triển các dự án lớn trong bất động sản, dầu khí, ô tô, công nghệ thông tin, mở rộng ra thị trường quốc tế.

Hiện nay, FDI là trụ cột quan trọng, là động lực thúc đẩy cải cách, đổi mới, nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong xu thế toàn cầu hóa. Trong 6 tháng đầu 2025, Việt Nam nằm trong nhóm 15 quốc gia thu hút vốn FDI lớn nhất thế giới, bất chấp xu hướng giảm chung của đầu tư toàn cầu.

Tuy nhiên, để có thể tăng tốc phát triển trong thời gian tới, các bên liên quan cần giải quyết một số vấn đề còn tồn tại. Trong đó, có việc thiếu liên kết giữa doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp trong nước và chuyển giao công nghệ chưa đạt hiệu quả cao.

Theo GS. Trần Văn Thọ, các cơ quan liên quan cần thúc đẩy hợp tác, liên kết, tạo cơ hội cho doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, tiếp cận công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh. Cùng với đó, nhà nước nên hỗ trợ doanh nghiệp SME tiếp cận vốn, xây dựng dự án khả thi, phân tích công nghệ và thị trường, thúc đẩy hợp tác, liên doanh, mở rộng quy mô. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp lớn mạnh, thúc đẩy sự cạnh tranh, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững của nền kinh tế.

Theo ông, để đạt mục tiêu phát triển bền vững, Việt Nam cần hoàn thiện thể chế pháp luật, cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực doanh nghiệp nội địa. Chính phủ cần khuyến khích dòng vốn FDI chất lượng cao, công nghệ tiên tiến đồng thời thúc đẩy liên kết chặt chẽ hơn giữa doanh nghiệp nội địa và FDI để khai thác tối đa hợp tác và chuyển giao công nghệ.

Quốc Hùng