Hạn chế khai thác đồng gây cản trở quá trình chuyển đổi năng lượng

Mỏ đồng lớn nhất Trung Mỹ tại Panama do First Quantum Minerals của Canana vận hành. Ảnh: AFP

Nhật báo Les Echos dẫn nhận định của chuyên gia Benjamin Louvet, Giám đốc quản lý thị trường nguyên liệu tại Ofi Invest AM, cảnh báo đồng là nguyên liệu rất cần thiết cho quá trình chuyển đổi năng lượng, nhưng ngành công nghiệp này lại đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi một cuộc khủng hoảng có khả năng gây nguy hiểm cho cuộc chiến chống lại sự nóng lên toàn cầu.

Theo ông Louvet, trong thời kỳ đầu công nghiệp, khi những người thợ mỏ đi xuống hầm than, họ thường nhốt một con chim hoàng yến vào lồng. Trong trường hợp hầm mỏ có khí độc như carbon monoxide, con vật sẽ chết, và cảnh báo sẽ nhanh chóng được đưa ra để sơ tán công nhân khỏi địa điểm.

Ngày nay, đồng giống như chim hoàng yến của ngành khai thác mỏ. Trong khi Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) gần đây đã nhắc lại sự cần thiết phải mở 80 mỏ đồng, bên cạnh khoảng 250 mỏ hiện đang được khai thác, để đáp ứng các nhu cầu liên quan đến năng lượng thế giới trong quá trình chuyển đổi, thì ngành công nghiệp đồng lại đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi một cuộc khủng hoảng nhiều mặt, có khả năng gây nguy hiểm cho cuộc chiến chống lại sự nóng lên toàn cầu.

Mối nguy hiểm đầu tiên mà ngành này phải đối mặt là chính sách tiền tệ hạn chế do các ngân hàng trung ương lớn áp dụng từ hơn một năm nay. Do các dự án khai thác mỏ trên toàn thế giới rất dài - trung bình phải mất 17 năm để mở một mỏ mới - và cần rất nhiều vốn, việc tăng lãi suất trong những tháng gần đây đã thay đổi hoàn toàn cán cân lợi nhuận của các dự án.

Quá trình chuyển đổi năng lượng đang có nguy cơ bị bóp chết từ trong trứng nước khi nó có một sự khởi đầu tồi tệ. Việc phát hiện các mỏ đồng mới ngày càng trở nên hiếm: trong 30 năm qua đã có 228 mỏ được xác định, trong đó chỉ có 12 mỏ được xác định trong thập kỷ qua và chưa đến mười dự án hiện đang được nghiên cứu.

Phải nói rằng ngoài khó khăn tài chính còn có nhiều cản trở khác. Số lượng các dự án khai thác đồng bị chặn vì lý do môi trường, xã hội hoặc quản trị ngày càng tăng. Tiêu biểu nhất là trường hợp của Cobre Panama, ở Panama, nơi có hợp đồng điều hành vừa bị chính phủ tuyên bố là vi hiến. Do đó, mỏ do First Quantum Minerals vận hành sẽ phải đóng cửa ít nhất cho đến cuộc bầu cử tiếp theo của đất nước này vào tháng 5/2024.

Tuy nhiên, ngay cả ở những quốc gia nhạy cảm hơn với mức độ quan trọng của kim loại, chẳng hạn như Mỹ, một số lượng lớn các dự án cũng đã bị hủy bỏ, hoặc bị từ chối vì lý do xã hội hoặc môi trường. Cụ thể là tháng 1/2022, Chính phủ Mỹ đã cấm dự án khai thác đồng và vàng ở Pebble thuộc Bang Alaska, để bảo vệ vịnh Bristol, nơi có nhiều cá hồi sinh sống.

Nếu tất cả những yếu tố này là hợp pháp thì phải hiểu rằng không có hoạt động kinh tế nào có thể diễn ra khi không khai thác vật liệu và việc khai thác này lại cho phép mở rộng các nguồn năng lượng ít carbon.

Sự phát triển của các mỏ sẽ có tác động tiêu cực cần được hạn chế, nhưng theo các nhà đầu tư, việc khai thác đồng cũng sẽ giúp hạn chế việc khai thác các nguồn nhiên liệu hóa thạch và giảm đáng kể lượng khí thải liên quan đến quá trình đốt cháy các nhiên liệu hóa thạch này.

Tổng quát hơn, tạp chí chuyên ngành “Khai thác mỏ”, đã thiết lập chỉ số rủi ro hàng năm khi đầu tư khai thác mỏ. Tạp chí này chỉ ra rằng năm 2023 là năm tồi tệ nhất kể từ khi ra mắt chỉ số rủi ro vào năm 2017.

Tất cả những khó khăn nêu trên đã không khuyến khích các công ty khai thác đầu tư, trừ khi có mức lợi nhuận dự kiến đáng kể. Trong hội nghị Tuần lễ LME Week (London Metal Exchange Week), một số tập đoàn khai thác cho biết, họ sẽ không xem xét mở bất kỳ dự án mới nào trước khi giá đồng vượt quá 9.500 USD/tấn. Tức là cao hơn khoảng 15% so với giá hiện tại.

Nguyên liệu đồng ngày nay giống như chim hoàng yến trong các mỏ than: nếu chúng ta không muốn ngăn chặn quá trình chuyển đổi năng lượng bị bóp chết từ trong trứng nước, thì việc đầu tư vào khai thác mỏ là điều cấp thiết. Theo báo cáo của IEA, để đáp ứng thời hạn chuyển đổi năng lượng toàn cầu, việc phát triển 80 dự án khai thác đồng phải được phê duyệt bằng các quyết định đầu tư trước năm 2025.

Thu Hà (P/v TTXVN tại Paris)