Hàng loạt thương hiệu từ Apple tới Tesla làm ăn kinh doanh khó khăn tại Trung Quốc

Trong suốt nhiều thập kỷ, các công ty phương Tây đã kiếm bộn tiền nhờ đặt cược vào người tiêu dùng Trung Quốc. Giờ đây, với suy thoái kinh tế và sự xuất hiện của các đối thủ cạnh tranh khốc liệt ở địa phương có nghĩa là những vụ đặt cược đó có vẻ kém an toàn hơn khi cuộc chiến giá cả nổ ra.

Các chương trình giảm giá và ưu đãi đặc biệt đang được áp dụng cho các thương hiệu tiêu dùng từ thực phẩm, quần áo đến điện tử tiêu dùng và ô tô, phản ánh sự thay đổi mạnh mẽ trong mô hình tiêu dùng ở nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Một trong những cuộc chiến khốc liệt nhất về giá đang diễn ra có thể kể đến là trong ngành công nghiệp xe điện (EV), nơi một cuộc đua “sinh tử” khiến các nhà sản xuất phải tranh giành nhau để sinh tồn.

Theo dữ liệu do Hiệp hội Xe khách Trung Quốc công bố hôm thứ sáu, thị phần của Tesla tại Trung Quốc đã giảm xuống 4% trong tháng 4, giảm gần một nửa so với mức 7,7% trong tháng 3. Lượng giao hàng từ nhà máy Thượng Hải, nhà máy lớn nhất toàn cầu của hãng, đã giảm 18% trong tháng trước so với một năm trước đó.

Sự sụt giảm mạnh này trái ngược với doanh số bán hàng ngày càng tăng của đối thủ lớn nhất Trung Quốc là BYD, hãng báo cáo lượng giao hàng thuần xe điện tăng 29%.

Anne Stevenson-Yang, đồng sáng lập và giám đốc điều hành tại J Capital Research cho biết: “Mọi người đều đã thay đổi cách nghĩ về Trung Quốc. Môi trường kinh doanh đã thay đổi hoàn toàn”.

Tháng trước, Tesla đã công bố tiếp tục giảm giá xe mạnh ở Trung Quốc, ngay sau đó cũng giảm giá ở Mỹ và Đức. Động thái này bổ sung vào một loạt đợt giảm giá mà hãng đã thực hiện tại thị trường nước ngoài lớn nhất kể từ cuối năm 2022.

Năm ngoái, nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng 5,2%. Ngoài những năm đại dịch, đó là tốc độ tăng trưởng hàng năm chậm nhất kể từ năm 1990, khi tổng sản phẩm quốc nội chỉ tăng 3,9%.

Người tiêu dùng đã cắt giảm chi tiêu khi triển vọng công việc và thu nhập của họ trở nên tồi tệ hơn. Cuộc khủng hoảng kéo dài trong lĩnh vực bất động sản, vốn chiếm 70% tài sản hộ gia đình, và sự suy thoái của thị trường chứng khoán đã làm tăng thêm nỗi đau của họ.

Theo Stevenson-Yang, vào những năm 1990, “mọi công ty ở phương Tây” đều thuê chuyên gia tư vấn và tổ chức các cuộc họp hội đồng quản trị về cách làm được nhiều việc hơn ở Trung Quốc.

Nhưng giờ đây, các nhà tư vấn đã rời đi và thay vì nói về cách tận dụng sự tăng trưởng nhanh chóng, các cuộc thảo luận của giới C-Suite đều xoay quanh việc “rút lui, bảo vệ hoạt động của mình hoặc cân bằng nguồn cung giữa một số quốc gia”.

Bà nói thêm: “Trung Quốc hiện đang ở đâu đó ngang tầm với Brazil – lớn, quan trọng nhưng khó khăn”.

Những khó khăn kinh tế của đất nước cũng không chỉ giới hạn ở Tesla và ngành công nghiệp xe điện. Tình hình tồi tệ đang tấn công các tập đoàn khổng lồ khác của Mỹ như Apple, Starbucks và McDonald's: Tất cả đều đang vật lộn để điều chỉnh chiến lược kinh doanh của mình cho phù hợp với một thị trường đang thay đổi nhanh chóng.

IPHONE CŨNG GIẢM GIÁ

Yang Wang, nhà phân tích cấp cao của Counterpoint Research cho biết những lo lắng về tương lai đã buộc người tiêu dùng Trung Quốc phải thận trọng hơn về ngân sách. Kết quả là, các giao dịch mua sắm liên quan đến cao cấp hoặc sang trọng đã bị lùi lại. Ông nói: “Chắc chắn người tiêu dùng Trung Quốc đang trải qua tình trạng ‘tiêu dùng giảm sút’ nói chung”.

Tổng doanh thu của Apple tại Trung Quốc đại lục đã giảm 8% xuống còn 16,4 tỷ USD trong quý tài chính kết thúc vào ngày 30 tháng 3.

Trong khi đó, Huawei, nhà vô địch công nghệ Trung Quốc đang chịu rất nhiều đòn giáng mạnh từ phương Tây, đang phát triển nhanh chóng. Theo dữ liệu do Counterpoint Research tổng hợp, doanh số bán điện thoại thông minh của hãng đã tăng 70% trong quý đầu tiên của năm 2024, nhờ sự ra mắt thành công của dòng Mate 60.

Theo dữ liệu được công bố vào tuần trước bởi Học viện Công nghệ Thông tin và Truyền thông Trung Quốc, nhà sản xuất điện thoại thông minh Mỹ đã giảm giá iPhone bán ở Trung Quốc, điều này đã giúp lượng hàng xuất xưởng của họ tăng vọt trong tháng 3. Tình hình này đánh dấu sự thay đổi so với hai tháng trước đó của năm 2024, khi Apple chứng kiến doanh số bán iPhone sụt giảm nghiêm trọng.

Việc giảm giá được dẫn đầu bởi Apple và các nền tảng bán lẻ của bên thứ ba, với một số mẫu iPhone 15 được giảm giá tới 20%.

CUỘC CHIẾN ĐỒ ĂN

Các chuỗi cà phê cũng tranh giành nhau để giảm giá. Tháng 2 năm ngoái, Cotti Coffee, một công ty khởi nghiệp do hai cựu giám đốc của Luckin Coffee thành lập, đã bắt đầu chiến dịch giảm giá cà phê latte xuống mức thấp nhất là 9,9 nhân dân tệ (1,4 USD).

Động thái này đã thúc đẩy Luckin, chuỗi cà phê lớn nhất đất nước, phải thay đổi để khớp với mức giá đó. Cotti sau đó lại giảm giá cà phê xuống còn 8,8 nhân dân tệ (1,2 USD).

Việc giảm giá mạnh mẽ đã ảnh hưởng đến các thương hiệu toàn cầu. Ngay cả Starbucks, vốn đã ra tín hiệu rằng họ không quan tâm đến cuộc chiến giá cả ở Trung Quốc, cũng bắt đầu đưa ra các phiếu giảm giá giúp hạ giá cà phê xuống dưới 20 nhân dân tệ (2,8 USD). Đáng nói, chuỗi này thường bán với giá 30 nhân dân tệ (4,2 USD).

Các chuỗi thức ăn nhanh cũng giảm giá kịch liệt tại Trung Quốc.

Công ty cho biết, số tiền trung bình mà một khách hàng Starbucks phải trả đã giảm 9% tại Trung Quốc trong quý đầu tiên của năm, chủ yếu là do các chương trình khuyến mãi và doanh số bán hàng hóa giá cao thấp hơn.

Belinda Wong, chủ tịch kiêm đồng giám đốc điều hành của Starbucks Trung Quốc cho biết: “Người tiêu dùng của chúng tôi hiện thận trọng hơn trong chi tiêu. Trong khi đó, hàng loạt đối thủ cạnh tranh trên thị trường đại chúng tập trung vào việc mở rộng cửa hàng nhanh chóng và chiến thuật giá thấp để thúc đẩy thử nghiệm”.

Các chuỗi thức ăn nhanh cũng đã vào cuộc.

“Món hời cho người nghèo” đã trở thành một thuật ngữ thịnh hành trong giới trẻ Trung Quốc kể từ năm 2022. Ban đầu, thuật ngữ này đề cập đến bữa ăn cố định “1+1 = 13.9-yuan pair as you wish” của McDonald’s, với giá 1,90 USD, vốn cực kỳ phổ biến đối với khách hàng.

Các chuỗi thức ăn nhanh khác của phương Tây sau đó đã nhảy vào cuộc, tung ra các suất ăn cố định giá rẻ của riêng họ.

Hướng dẫn trực tuyến để được giảm giá đồ ăn nhanh hàng tuần đã lan truyền trên mạng xã hội.

“Thứ hai tại McDonalds sẽ nhận McNuggets miễn phí, thứ ba tại Tastien với ưu đãi 'một tặng một', thứ tư tại Dominos với mức giảm giá 30%, thứ năm tại KFC để nhận ưu đãi 'Thứ năm điên rồ', thứ sáu tại Burger King với giá chỉ bằng một nửa so với giá các ngày trong tuần, sau đó đến Wallace vào cuối tuần. Lặp lại lịch trình đó vào tuần tới”, theo một hướng dẫn.

Nanchenxiang, một chuỗi cửa hàng thức ăn nhanh có trụ sở tại Bắc Kinh, thậm chí còn tung ra bữa sáng tự chọn cực rẻ “3 nhân dân tệ (41 cent)”, lập mức giá thấp kỷ lục cho tất cả những bữa ăn mà bạn có thể ăn.

Theo canyin168, một trang web theo dõi và phân tích dữ liệu trong ngành dịch vụ ăn uống, bộ sản phẩm này, được nhiều cư dân mạng mệnh danh là “thứ phải có đối với người nghèo làm việc ở Bắc Kinh”, đã bán được số lượng lớn hơn gấp đôi trong giờ ăn sáng.

KHÔNG DỄ THAY ĐỔI

Yang từ Counterpoint Research cho biết, tâm lý người tiêu dùng “chán nản” có thể sẽ tồn tại trong một thời gian.

Một số thương hiệu phương Tây “chắc chắn” sẽ buộc phải xem xét lại giá cả để bảo vệ thị phần.

Tuy nhiên, đó sẽ là điều “không dễ khắc phục”, vì các thương hiệu nước ngoài đang gặp bất lợi so với các thương hiệu nội địa do chi phí vận hành cao hơn. Tuy nhiên, ông không nghĩ rằng họ có khả năng rút khỏi đất nước tỷ dân này.

Trong trung và dài hạn, Trung Quốc vẫn có khả năng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu và đóng góp vào nhóm người tiêu dùng trung lưu ngày càng tăng lớn nhất.

Ông nói: “Với triển vọng kinh tế suy thoái ở hầu hết các nước phát triển và vẫn còn một số việc phải làm đối với các thị trường mới nổi quan trọng như Ấn Độ, Trung Quốc vẫn có thể mang đến thị trường sinh lợi nhất trên toàn cầu, ngay cả khi mức tiêu dùng sụt giảm”.

Nhưng kỳ vọng sẽ phải giảm xuống. Stevenson-Yang nói: “Tôi nghĩ sai lầm cơ bản mà nhiều công ty phương Tây mắc phải ở Trung Quốc là tin vào huyền thoại về tầng lớp trung lưu đang nổi lên. Trên thực tế, người Trung Quốc đã kiếm được rất nhiều tiền lãi từ bất động sản và thị trường chứng khoán nhưng họ chưa bao giờ có mức tăng thu nhập lớn”.

Bảo Linh